Koral szlachetny, koral czerwony (Corallium rubrum) to potoczna nazwa gatunków należących do rodzaju Corallium. Ich cechą wyróżniającą jest wyjątkowo trwały szkielet o intensywnej, czerwonej lub różowo-pomarańczowej barwie. To właśnie on znajduje zastosowanie w jubilerstwie. Od wieków wykorzystywany jest do tworzenia ozdób i biżuterii.
Siedlisko
Koralowce czerwone rozwijają się na skalistym dnie morskim, gdzie osady są znikome. Preferują zacienione środowiska – albo duże głębokości, albo mroczne jaskinie i szczeliny. Gatunkiem typowym dla rodzaju jest Corallium rubrum (dawniej Gorgonia nobilis). Występuje głównie w Morzu Śródziemnym. Tam spotkać go można na głębokości od 10 do 300 metrów. Populacje w płytszych wodach zostały niemal całkowicie zdziesiątkowane wskutek intensywnego połowu. W podwodnych grotach w okolicach Alghero na Sardynii – znanych jako „Riwiera Koralowa” – C. rubrum rośnie już od głębokości zaledwie 4 metrów. Sięga do 35 metrów. Ten sam gatunek występuje również w Atlantyku, m.in. w pobliżu Cieśniny Gibraltarskiej, u wybrzeży Wysp Zielonego Przylądka oraz południowej Portugalii. Inni przedstawiciele rodzaju Corallium zamieszkują zachodni Pacyfik, przede wszystkim rejony Japonii i Tajwanu.
Opis korala szlachetnego
Koral szlachetny tworzy rozgałęzione kolonie przypominające krzewy. Osiągają one nawet 40 cm wysokości. Gałązki mogą mieć grubość od 4 do 6 cm. To właśnie szkielety wytwarzane przez drobne polipy stanowią ceniony surowiec jubilerski, wykorzystywany do produkcji ozdób i biżuterii. Koral był znany już w starożytnym Rzymie. Używano go nie tylko jako ozdobę, lecz także talizman. Do dziś pozyskuje się go przy użyciu włoków dennych lub podczas nurkowania.
Po wydobyciu z wody korale poddaje się obróbce. Usuwa się tkanki miękkie, a następnie sortuje według jakości, biorąc pod uwagę grubość koralowiny, kształt i długość gałązek, intensywność barwy oraz obecność ewentualnych skaz. Starannie wyselekcjonowane fragmenty są następnie szlifowane i polerowane. Surowy koral ma matową powierzchnię. Po wypolerowaniu zyskuje charakterystyczny, szklisty połysk. Wysuszone fragmenty zachowują intensywnie czerwoną barwę.
Światowym centrum obróbki i handlu koralem szlachetnym pozostaje Torre del Greco, miejscowość w pobliżu Neapolu. To tam trafia około 75% korali pozyskiwanych na całym świecie.
Właściwości
Koral szlachetny charakteryzuje się delikatną luminescencją. W odpowiednim świetle emituje bladofioletowy lub ciemnopurpurowy poblask. Choć ceniony za swoją urodę i trwałość, jest materiałem wrażliwym na działanie czynników zewnętrznych. Wysoka temperatura, kontakt z kwasami czy gorące kąpiele mogą uszkodzić jego strukturę lub spowodować utratę koloru. Dlatego biżuterię z korala należy przechowywać z daleka od źródeł ciepła i chronić przed agresywnymi substancjami chemicznymi.
Koral szlachetny – zastosowanie
Korale od wieków dostarczają cennego materiału jubilerskiego, wykorzystywanego nie tylko do tworzenia biżuterii, ale i przedmiotów artystycznych oraz rzeźb. Z czerwonych gałązek wytwarza się koraliki do naszyjników i bransoletek, a także ozdoby o kształtach obłych, kulistych czy kaboszonowych. Najbardziej pożądane są egzemplarze o intensywnej, żywej czerwieni. To właśnie one uchodzą za najcenniejsze. Nie każda część koralowca nadaje się jednak do obróbki. Zbyt cienkie lub kruche gałązki są odrzucane już na etapie selekcji.
W Polsce naszyjniki z czerwonych korali mają wyjątkowe znaczenie kulturowe. Stanowią charakterystyczny element tradycyjnego stroju krakowskiego. Na rynkach jubilerskich uznaniem cieszą się także korale w innych barwach: czarne z Hawajów, niebieskie z Kamerunu oraz białe pochodzące z Japonii. Każdy z nich ma swoją specyfikę i znajduje zastosowanie w rzemiośle artystycznym na całym świecie.
Nazewnictwo
W przeszłości mianem korala szlachetnego określano wyłącznie czerwony koral śródziemnomorski – Corallium rubrum – którego szkielet wapienny, zwany koralowiną, był wyjątkowo ceniony w jubilerstwie. Współcześnie termin ten zyskał szersze znaczenie. Obecnie obejmuje również inne gatunki z rodziny Coralliidae, w tym korale białe i różowe, o twardych szkieletach nadających się do szlifowania i polerowania.
W jubilerstwie wykorzystuje się także naturalne korale nieszlachetne, które charakteryzują się porowatą lub miękką strukturą. Choć nie dorównują wartością koralom szlachetnym, po odpowiednich zabiegach – takich jak barwienie czy impregnacja – mogą zyskać połysk i wygląd zbliżony do cenniejszych odpowiedników. Nierzadko służą jako ich imitacje.
Warto zaznaczyć, że termin „koral” ma charakter potoczny, a nie naukowy. Odnosi się do szerokiego, niejednorodnego zbioru bentosowych zwierząt morskich z gromady Anthozoa, których szkielety – niezależnie od pochodzenia – znajdują zastosowanie w jubilerstwie i sztuce użytkowej.
Dieta
Koral szlachetny to drapieżnik. Odżywia się drobnymi organizmami zwierzęcymi. Jest mikrofagiem i zoofagiem. Polipy tworzące kolonię wykorzystują czułki do wychwytywania planktonu z toni wodnej. Tworzą gęstą sieć, która filtruje wodę morską, zatrzymując m.in. jaja, larwy, widłonogi oraz drobne cząstki materii organicznej. Z tego względu korale te zalicza się do pasywnych filtratorów – organizmów odżywiających się zawiesiną organiczną.
Wewnętrzne jamy polipów pozostają ze sobą w stałej komunikacji. Pozwala to na równomierne rozprowadzenie pożywienia w obrębie całej kolonii. W odróżnieniu od parzydełkowców takich jak stułbiopławy, meduzy czy ukwiały, czułki korala szlachetnego zawierają stosunkowo niewiele komórek parzydełkowych. Sprawia to, że ich mechanizm zdobywania pożywienia opiera się głównie na filtracji, a nie paraliżowaniu ofiar.
Rozmnażanie
Koral czerwony rozmnaża się płciowo. Kolonie są rozdzielnopłciowe. Oznacza to, że poszczególne osobniki są albo samcami, albo samicami. Zewnętrznie nie da się ich odróżnić. Różnice płciowe można ustalić jedynie poprzez analizę mikroskopową. Co ciekawe, mechanizm determinacji płci jest złożony. W niektórych miejscach genomu samice mają identyczne warianty genów na obu kopiach, podczas gdy samce różne. W innych regionach sytuacja jest odwrotna. Układ ten przypomina system XX/XY, ale jest bardziej skomplikowany.
Oprócz rozmnażania płciowego koral czerwony rozmnaża się także bezpłciowo – poprzez pączkowanie. Proces wzrostu kolonii jest jednak powolny. Czyni to ten gatunek szczególnie wrażliwym na przełowienie.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kondor kalifornijski
- Koń Przewalskiego
- Komarzyca a komar – jakie są pomiędzy nimi różnice?
- Implikacje ewolucjonizmu
Źródło
1. https://fr.wikipedia.org/wiki/Corail_rouge [dostęp: 23.-4.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: H. Zell. CDC. CC BY-SA 3.0.
