Kusonóżka czerwonokolanowa, ptasznik czerwonokolanowy (Brachypelma smithi) to gatunek pająka z rodziny ptasznikowatych (Theraphosidae). Występuje naturalnie w Meksyku. Przez lata był często mylony z blisko spokrewnionym Brachypelma hamorii. Oba gatunki znane są pod wspólną nazwą ptasznika czerwonokolanowego. Należą do najchętniej hodowanych ptaszników na świecie. Starsze publikacje zoologiczne i terrarystyczne często nie rozróżniają obu gatunków, przypisując cechy jednego drugiemu. Obecnie wiadomo, że B. smithi zasiedla głównie tereny przybrzeżne stanu Guerrero, położonego na zachodnim wybrzeżu Meksyku nad Oceanem Spokojnym.
Opis
Kusonóżka czerwonokolanowa to okazały ptasznik. Dorosłe osobniki osiągają znaczne rozmiary. U samic długość ciała (bez szczękoczułek i kądziołków przędnych) waha się od 52 do 59 mm, czyli od 2,0 do 2,3 cala. Samce są nieco mniejsze. Ich ciała mierzą od 44 do 49 mm (1,7–1,9 cala). Rekompensują to dłuższymi odnóżami. Najdłuższa jest czwarta para nóg. U samca typowego sięga 70 mm, a u samicy 66 mm.
Odnóża i nogogłaszczki mają charakterystyczny wygląd. Są czarno-niebieskawe z trzema wyraźnie odznaczającymi się pierścieniami: ciemnopomarańczowoczerwonym w części rzepki bliżej tułowia, przechodzącym w jasnoróżowo-żółty dalej, następnie bladoróżowo-żółtym na dolnej części goleni oraz różowobiały na końcu stopy. Samce mają żółtobrązowy karapaks. Ich odwłok jest z wierzchu czarny. Samice wykazują większą zmienność kolorystyczną. Karapaks może być niemal całkowicie czarno-niebieski z jasnobrązową obwódką, mieć wzór przypominający rozbłysk gwiazdy, a nawet ograniczać się jedynie do dwóch ciemnych plam w okolicy oczu.
Taksonomia kusonóżka czerwonokolanowego
Ptasznik czerwonokolanowy został po raz pierwszy opisany w 1897 roku przez Fredericka Pickard-Cambridge’a pod nazwą Eurypelma smithi. Okaz pochodził z miejscowości Dos Arroyos w stanie Guerrero. Został zebrany przez H. H. Smitha. W 1903 roku Reginald Pocock przeniósł go do rodzaju Brachypelma. Choć Pickard-Cambridge uznał okaz typowy za samicę, w 1968 roku zauważono, że był to niedojrzały samiec. W 1994 roku A. M. Smith potwierdził ten fakt. Zilustrował gatunek, opierając się na dwóch innych okazach – dorosłym samcu i dorosłej samicy. Jak się później okazało, oba należały nie do B. smithi, lecz do blisko spokrewnionego gatunku B. hamorii, który już wcześniej bywał błędnie identyfikowany jako B. smithi.
Oba ptaszniki mają bardzo zbliżony wzór ubarwienia. Z góry można jednak dostrzec subtelną różnicę. Szczękoczułki B. hamorii często mają dwie różowobrązowe pręgi na szarawym tle – u B. smithi pręgi te nie występują. Samce można rozróżnić po kształcie bulbusów. U B. smithi mają one prostszy, łyżkowaty kształt z szerszym zakończeniem. U samic różnica widoczna jest w budowie płytki nasadowej spermateki. U B. smithi jest ona podzielona i ma kształt zbliżony do trójkąta. Jej powierzchnia brzuszna jest prążkowana. U B. hamorii pozostaje gładka i eliptyczna.
Opisany w 1997 roku Brachypelma annitha początkowo uznawano za odrębny gatunek, jednak dziś wiadomo, że to synonim B. smithi.
Do rozróżniania meksykańskich ptaszników z rodzaju Brachypelma zaczęto także wykorzystywać DNA barcoding, czyli analizę fragmentu mitochondrialnego genu COI (cytochromu oksydazy I). W 2017 roku badania prowadzone przez Mendozę i Franckego wykazały, że mimo dużego podobieństwa zewnętrznego, B. smithi i B. hamorii różnią się nie tylko szczegółami morfologicznymi, ale również sekwencjami DNA. Potwierdza to ich odrębność gatunkową. Co ciekawe, B. annitha mieści się w tej samej grupie genetycznej co B. smithi. Ostatecznie przesądziło to o ich połączeniu.
Zasięg występowania
Kusonóżek czerwonokolanowy oraz bardzo do niego podobny B. hamorii zamieszkują wybrzeże pacyficzne Meksyku, po przeciwnych stronach dorzecza rzeki Balsas, która uchodzi do Oceanu Spokojnego. Ptasznik czerwonokolanowy występuje na południe od niej, na terenie stanu Guerrero. Jego naturalne środowisko to pagórkowate, tropikalne lasy liściaste. Zakłada tam nory pod kamieniami, korzeniami drzew i w gęstym podszycie.
Choć opisy nor pochodzące z 1999 roku nie rozróżniają obu gatunków, dają wgląd w ich podziemne życie. Głębokie jamy chronią pająka przed drapieżnikami, takimi jak np. ostronos białonosy, a jednocześnie pozwalają na zaskakiwanie ofiar – dużych owadów, żab, a nawet myszy. Samice spędzają niemal całe życie w norach, które zwykle znajdują się w pobliżu roślinności. Mają jedno wejście. Prowadzi ono do tunelu długości około trzykrotności rozpiętości nóg pająka. Tunel kończy się komorą wystarczająco przestronną, by ptasznik mógł się bezpiecznie linieć. Głębiej znajduje się większa komora, w której pająk odpoczywa i konsumuje zdobycze. W czasie linienia lub składania jaj tarantula zamyka wejście do nory. Przędzie pajęczynę, którą często dodatkowo uszczelnia ziemią i liśćmi.
Kusonóżek czerwonokolanowy – status
W 1985 roku kusonóżek czerwonokolanowy – wówczas jeszcze nierozróżniana od B. hamorii – został wpisany na listę gatunków objętych konwencją CITES w załączniku II. Miało to na celu ograniczenie nielegalnego handlu. Dziewięć lat później, w 1994 roku, ochroną objęto wszystkie pozostałe gatunki z rodzaju Brachypelma. Mimo to nielegalny wywóz ptaszników z Meksyku wciąż pozostaje poważnym problemem.
Według doniesień, na kilka lat przed 2017 rokiem do Stanów Zjednoczonych i Europy trafiło co najmniej 3 tysiące meksykańskich ptaszników. Większość z nich stanowiły właśnie kusonóżki czerwonokolanowe. Wiele z tych okazów pochodziła z odłowu w naturze. Nie tylko zagraża to lokalnym populacjom, ale również podważa skuteczność mechanizmów ochronnych przewidzianych przez CITES.
Biologia
Ptasznik czerwonokolanowy, zasiedla naturalnie suche obszary półpustynne zachodniego Meksyku, porośnięte skąpą roślinnością i niskimi krzewami. Preferuje środowiska oferujące wiele naturalnych kryjówek w podłożu – pod kamieniami, korzeniami czy wśród gęstego zarośla. Aktywny jest głównie nocą.
To rozdzielnopłciowy pająk. Rozmnaża się poprzez składanie jaj do kokonu. Każdy kokon zawiera od 200 do 600 jaj. Okres inkubacji trwa około 7–8 tygodni. Wzrost pająka następuje poprzez kolejne linienia. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 4–5 lat, a samce nieco wcześniej – między 3. a 4. rokiem życia. Różnice w długości życia są znaczne. Samice mogą dożyć nawet 20 lat. Samce natomiast żyją zaledwie kilka lat, najczęściej do dwóch po osiągnięciu dojrzałości.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pstrąg tęczowy – tęczak kalifornijski – pstrąg kalifornijski – pstrąg łososiowy
- Pstrąg źródlany
- Jakie dinozaury żyły w Polsce?
- Wróbel a mazurek – jaka jest pomiędzy nimi różnica?
- Pradawne skamieniałości – czym są trylobity?
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Brachypelma_smithi [dostęp: 30.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: HTO. Licencja: Domena Publiczna.
