Krokodyl syjamski

Krokodyl syjamski (Crocodylus siamensis) to średniej wielkości krokodyl słodkowodny. Jego naturalnym środowiskiem są tereny Indonezji (Borneo i prawdopodobnie Jawa), Brunei, Malezji Wschodniej, Laosu, Kambodży, Mjanmy, Tajlandii oraz Wietnamu. Gatunek ten jest krytycznie zagrożony i już został wytępiony w wielu regionach. Inne jego nazwy to słodkowodny krokodyl syjamski, małoziarnisty krokodyl singapurski oraz miękkobrzuch.

Opis

Krokodyl syjamski to średniej wielkości gad słodkowodny. Wyróżnia się stosunkowo szerokim, gładkim pyskiem oraz wyraźnym, kostnym grzebieniem za każdym okiem. Jego ubarwienie jest przeważnie oliwkowozielone, z odcieniami ciemniejszej zieleni. Młode osobniki mierzą od 1,2 do 1,5 metra. Ważą od 6 do 12 kg. Dorosłe krokodyle rosną do 2,1–3 metrów. Osiągają masę od 40 do 120 kg. U trzech zmierzonych osobników o długości od 2,12 do 2,63 metra i wadze 40–87 kg stwierdzono siłę nacisku szczęk wynoszącą od 2073 do 4577 N. Największe samce mogą dorastać nawet do 4 metrów długości i ważyć około 350 kg.

Zasięg występowania krokodyla syjamskiego

Krokodyle syjamskie występują w różnorodnych środowiskach słodkowodnych. Spotkać je można, zarówno w wolno płynących rzekach i strumieniach, jak i jeziorach, sezonowych starorzeczach, bagnach oraz mokradłach.

Zachowanie i ekologia

Pomimo prowadzonych badań, wiele aspektów życia krokodyla syjamskiego w środowisku naturalnym pozostaje niejasnych. Dorosłe osobniki żywią się głównie rybami i wężami, ale ich dieta obejmuje także płazy i małe ssaki. Samice budują gniazda-kopce z resztek roślinnych zmieszanych z błotem. W warunkach hodowlanych gady te rozmnażają się w porze deszczowej (kwiecień-maj). Samice składają od 15 do 50 jaj, które są uważnie strzeżone aż do wyklucia. Po okresie inkubacji samica pomaga młodym wydostać się z jaj. Następnie przenosi je w swoich szczękach do wody.

Czyste, niezhybrydyzowane osobniki tego gatunku są zazwyczaj mało agresywne wobec ludzi. Odnotowano jedynie cztery potwierdzone ataki. Żaden z nich nie był śmiertelny. Jeden krokodyl bronił swoich młodych, inny prawdopodobnie siebie, Krokodyl syjamskia kolejny został sprowokowany. Powód czwartego ataku pozostaje niejasny. Istnieje także zapis o piątym, śmiertelnym incydencie z 1928 roku, w którym ofiarą był chłopiec, a sprawcą prawdopodobnie krokodyl syjamski.

Krokodyl syjamski – zagrożenia

W ostatnich latach przyrodnicy obserwują drastyczny spadek liczebności krokodyli syjamskich. Jest to efekt działalności człowieka i degradacji środowiska naturalnego. Obecnie uznaje się, że gatunek wymarł na 99% pierwotnego zasięgu. Resztki dzikich populacji zamieszkują jedynie marginalne obszary dawnego występowania. Gad ten pozostaje jednym z najmniej zbadanych i najbardziej zagrożonych gatunków krokodyli na świecie. Paradoksalnie, ponad 700 tysięcy osobników przetrzymywanych jest na komercyjnych farmach w Azji Południowo-Wschodniej.

W 1992 roku krokodyla syjamskiego uznano za gatunek prawie wymarły w środowisku naturalnym. Dopiero w 2000 roku naukowcy Fauna and Flora International oraz administracja leśna Kambodży potwierdzili istnienie gatunku w Górach Kardamonowych na południowym zachodzie kraju. Od tego czasu zidentyfikowano około 30 miejsc w Kambodży, w których żyje od 200 do 400 osobników. Nieliczne populacje znaleziono również w Tajlandii (zaledwie dwa osobniki), Wietnamie (mniej niż 100) i Laosie. W Parku Narodowym Cat Tien w Wietnamie żyje około 200 krokodyli. Małą, lecz istotną populację odkryto także w Indonezji na wschodnim Borneo.

Degradacja siedlisk

Głównym zagrożeniem dla krokodyla syjamskiego jest utrata siedlisk. Przyczynia się do tego przekształcanie mokradeł w pola uprawne, ale także stosowanie nawozów chemicznych i pestycydów w uprawie ryżu oraz wzrost liczby bydła. Wojny w Wietnamie, Laosie i Kambodży również miały wpływ na degradację środowiska poprzez zaminowywanie terenów i bombardowania. Ponadto planowana budowa elektrowni wodnych na rzece Mekong oraz jej dopływach może doprowadzić do utraty połowy istniejących kolonii lęgowych w ciągu najbliższej dekady.

Eksploatacja i fragmentacja populacji

Nielegalne odławianie krokodyli syjamskich do hodowli komercyjnych stanowi ciągłe zagrożenie, podobnie jak przypadkowe utonięcia zwierząt w sieciach rybackich. Chociaż handel dzikimi osobnikami został zakazany w 1987 roku przez kambodżańskie prawo, lukratywny rynek odławiania krokodyli do farm działający od lat 80. XX wieku wciąż ma się dobrze. W 1998 roku w prowincjach wokół Tonle Sap funkcjonowało 396 farm, na których hodowano ponad 20 tysięcy krokodyli. Wiele z nich eksportowano do Tajlandii, Wietnamu i Chin.

Chronione prawem, lecz nadal zagrożone nielegalnym handlem, krokodyle syjamskie potrzebują skuteczniejszych działań ochronnych, by zapobiec dalszemu spadkowi ich liczebności w środowisku naturalnym.

Status

Krokodyl syjamski jest klasyfikowany jako krytycznie zagrożony na Czerwonej Liście IUCN. Gad znajduje się w Załączniku I konwencji CITES. Pomimo statusu jednego z najbardziej zagrożonych gatunków krokodyli na świecie, jest intensywnie hodowany w niewoli. Liczebność dzikiej populacji jest trudna do oszacowania ze względu na izolację grup w trudno dostępnych rejonach. Podejmowane są jednak liczne działania na rzecz ochrony i odnowy gatunku.

W Kambodży organizacja Fauna and Flora International we współpracy z administracją leśną prowadzi Kambodżański Program Ochrony Krokodyli. Jego celem jest zaangażowanie lokalnych społeczności w ochronę kluczowych siedlisk, takich jak mokradła Veal Veng czy rzeka Araeng. Efekt? Od 2012 roku wypuszczono około 50 czystej linii krokodyli syjamskich na obszary chronione przez społeczności lokalne. Podobne inicjatywy prowadzone są w Tajlandii. Młode krokodyle zostały wprowadzone do rzek w Parku Narodowym Pang Sida. W Laosie z kolei Wildlife Conservation Society (WCS) zaangażowało lokalne społeczności w ochronę mokradeł i inkubację jaj.

Sukcesy w reintrodukcji gatunku zostały odnotowane także w ostatnich latach. W 2021 roku w sanktuarium przyrody we wschodniej Kambodży odkryto osiem nowo wyklutych osobników. Trzy lata później w Parku Narodowym Cardamom Południowy wykluło się aż 60 krokodyli z pięciu gniazd.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Kobra egipska – wąż Kleopatry
• Karakal stepowy – karakal
• Zdumiewające jaja komarów
• Pajęcza tajemnica
• Przemiana płetw w kończyny

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Siamese_crocodile [dostęp: 15.02.2025]

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Rigelus. Licencja: CC BY-SA 3.0.