Karakal stepowy, karakal (Caracal caracal) to średniej wielkości dziki kot. Występuje w Afryce, na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej oraz w suchych rejonach Pakistanu i północno-zachodnich Indii. Charakteryzuje się silną budową ciała, długimi nogami, krótką twarzą, długimi uszami z pędzelkami, stosunkowo krótkim ogonem i długimi kłami. Jego sierść jest czerwonawo-brązowa lub piaskowa. Spód ciała jest jaśniejszy z drobnymi czerwonymi plamkami. Karakal osiąga wysokość od 40 do 50 cm w kłębie i waży od 8 do 19 kg. Po raz pierwszy został naukowo opisany przez niemieckiego przyrodnika Johann Christian Daniela von Schrebera w 1776 roku. Wyróżnia się trzy podgatunki.
Karakal jest zwierzęciem głównie nocnym, wyjątkowo nieśmiałym i trudnym do zaobserwowania. Jest terytorialny. Żyje głównie samotnie lub w parach. To drapieżnik, który najczęściej poluje na ptaki, gryzonie oraz inne małe ssaki. Potrafi skakać na wysokość ponad 3 metrów i łapać ptaki w locie. Poluje, zbliżając się do ofiary na odległość nie większą niż 5 metrów, a następnie rzuca się na nią, zabijając ugryzieniem w szyję lub kark. Obie płcie osiągają dojrzałość płciową już w pierwszym roku życia. Rozmnażają się przez cały rok. Ciąża trwa od dwóch do trzech miesięcy. W miocie rodzi się od jednego do sześciu kociąt. Młode opuszczają matkę w wieku od dziewięciu do dziesięciu miesięcy. Niektóre samice pozostają z matkami na dłużej. Średnia długość życia karakala w niewoli wynosi niemal 16 lat.
Etymologia
Nazwa „karakal” została wprowadzona przez Georges’a Buffona w 1761 roku. Oparł on ją na tureckiej nazwie „Karrah-kulak” lub „Kara-coulac”, co oznacza „czarne ucho”. Grecy i Rzymianie określali jako „lynx” zwierzę, które najprawdopodobniej było właśnie karakalem. Choć nazwa „lynx” czasami nadal bywa stosowana w odniesieniu do karakala, współczesny ryś należy do odrębnego rodzaju. Karakal bywa również nazywany rysiem pustynnym lub rysiem perskim.
Taksonomia karakala stepowego
Naukowa nazwa Felis caracal została wprowadzona przez Johann Christian Daniela von Schrebera w 1776 roku. Opisał on skórę karakala pochodzącą z Przylądka Dobrej Nadziei. W 1843 roku John Edward Gray zaklasyfikował go do rodzaju Caracal. Zwierzę należy do rodziny kotowatych (Felidae) oraz podrodziny kotów (Felinae).
W XIX i XX wieku opisano oraz zaproponowano kilka okazów karakala jako podgatunki. Od 2017 roku uznaje się trzy podgatunki za ważne:
- Karakal południowy (C. c. caracal) (Schreber, 1776) – występuje w Południowej i Wschodniej Afryce
- Karakal północny (C. c. nubicus) (Fischer, 1829) – występuje w Afryce Północnej i Zachodniej
- Karakal azjatycki (C. c. schmitzi) (Matschie, 1912) – występuje w Azji
Opis
Karakal to smukły, średniej wielkości kot. Charakteryzuje się solidną budową ciała, krótkim pyskiem, długimi kłami, uszami z pędzelkami i długimi nogami. Osiąga wysokość od 40 do 50 cm w kłębie. Jego puszysty, piaskowy ogon sięga do stawów skokowych. Zwierzę to jest dymorficzne płciowo. Samice są mniejsze od samców pod względem większości parametrów ciała.
Wyjątkowe cechy twarzy karakala obejmują czarne pędzelki o długości 4,5 cm na uszach, dwie czarne pręgi biegnące od czoła do nosa, czarną obwódkę wokół ust, charakterystyczne czarne oznaczenia na twarzy oraz białe plamy wokół oczu i ust. Oczy zdają się być wąsko otwarte z powodu opuszczonej górnej powieki. Jest to prawdopodobnie adaptacja chroniącą oczy przed oślepiającym blaskiem słońca. Wraz z wiekiem pędzelki na uszach mogą zacząć opadać. Sierść karakala jest czerwonawo-brązowa lub piaskowa. Znane są jednak także osobniki czarne. Spód ciała oraz wnętrza nóg są jaśniejsze, często z drobnymi czerwonymi plamkami. Futro jest miękkie, krótkie i gęste. Latem staje się grubsze, a w zimie bardziej gęste. Długość włosów ochronnych może wynosić do 3 cm zimą. W lecie ulegają one skróceniu do 2 cm. Tylne nogi są dłuższe od przednich, przez co ciało wydaje się opadać w kierunku zadu.
Samce osiągają długość ciała od 78 do 108 cm. Ogon ma długość 21–34 cm. Waga samców waha się od 7,2 do 19 kg. Samice mają długość ciała od 71 do 103 cm, a ogona od 18 do 31,5 cm. Waga samic mieści się w zakresie od 7 do 15,9 kg.
Karakal często mylony jest z rysiem, ponieważ oba koty mają uszy z pędzelkami. Jednak ważną różnicą między nimi jest to, że rysie mają sierść w cętki i plamki, podczas gdy karakale nie posiadają takich oznaczeń. Żyjący w tym samym środowisku serwal odróżnia się od karakala brakiem usznych pędzelków, białymi plamami za uszami, cętkowaną sierścią, dłuższymi nogami, dłuższym ogonem oraz mniejszymi łapami.
Czaszka karakala jest wysoka i zaokrąglona, z dobrze rozwiniętym grzebieniem potylicznym w stosunku do grzebienia strzałkowego oraz mocną dolną szczęką. Karakal ma łącznie 30 zębów; wzór uzębienia to 3.1.3.1, 3.1.2.1. Zęby mleczne mają wzór 3.1.2, 3.1.2. Kły zwierzęcia mogą osiągać długość do 2 cm i są niezwykle ostre. Karakal nie ma drugiego górnego przedtrzonowca. Górne trzonowce są natomiast zredukowane. Kot ma duże łapy z czteroma palcami na tylnych nogach i pięcioma na przednich. Pierwszy palec przedniej łapy pozostaje nad ziemią i posiada pazur szczątkowy. Ostre, chowane pazury w tylnych nogach są większe, ale mniej zakrzywione.
Karakal stepowy – zasięg występowania
Karakal występuje w Afryce. Spotkać go można głównie na południe od Sahary. W Afryce Północnej uznawany jest za zwierzę rzadkie. W Azji występuje na Półwyspie Arabskim, a także Bliskim Wschodzie, w Turkmenistanie, Uzbekistanie oraz w zachodnich Indiach. Zamieszkuje lasy, sawanny, podmokłe niziny, półpustynie oraz zarośla. Preferuje suche obszary o niskich opadach. W górach, takich jak Wyżyna Etiopska, występuje do wysokości 3 000 m n.p.m. W Etiopii, w masywie Degua Tembien, zwierzęta te można spotkać wzdłuż dróg. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich, w Parku Narodowym Jebel Hafeet w regionie Al Ain, fotopułapki uchwyciły samca karakala wiosną 2019 roku. Jest to pierwsze takie nagranie od połowy lat 80. XX wieku.
W południowo-zachodniej Turcji, karakale można spotkać w rezerwatach przyrody w prowincjach Antalya i Muğla. Koty te unikają jednak ludzi, pozostając aktywne głównie w nocy. W Uzbekistanie zwierzęta zarejestrowano jedynie na pustynnych terenach Wyżyny Ustjurt i Pustyni Kyzylkum. W latach 2000–2017 zaobserwowano tam 15 osobników. Przynajmniej 11 z nich zginęło z rąk pasterzy. W Iranie karakal występuje w rezerwacie Abbasabad Naein, a także chronionym obszarze Bahram’gur, w Parku Narodowym Kavir oraz w prowincji Yazd.
W Indiach karakala można spotkać w rezerwacie Sariska oraz w Parku Narodowym Ranthambhore. Populacja zwierząt w tym kraju liczy mniej niż 100 osobników. W 10 z 13 stanów, w których dawniej występowały, uznaje się je za wymarłe.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Tarentola murowa – gekon murowy
- Rekin wielkogębowy
- Karbon – wielki znak zapytania?
- Rasy ludzkie – co mówi nauka?
- Perm – rozwiązanie zagadek
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Caracal [dostęp: 15.02.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Louise Joubert. Licencja: CC BY-SA 3.0.
