Dzwoniec (zwyczajny)

Dzwoniec (zwyczajny) (Chloris chloris) to niewielki ptak z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Gatunek jest szeroko rozpowszechniony w Europie, Afryce Północnej i Azji Południowo-Zachodniej. Większość populacji pozostaje na stałe w swoich siedliskach. Jedynie ptaki z północnych regionów migrują na południe w poszukiwaniu łagodniejszego klimatu. Dzwoniec został wprowadzony na tereny Australii, Nowej Zelandii, Urugwaju i Argentyny, gdzie zadomowił się w lokalnych ekosystemach.

Taksonomia

Dzwoniec został po raz pierwszy opisany przez Karola Linneusza w przełomowym dziele Systema Naturae z 1758 roku. Szwedzki przyrodnik nadał mu nazwę binominalną Loxia chloris. Epitet gatunkowy „chloris” pochodzi z języka starogreckiego. Wywodzi się od słowa khloros, które oznacza „zielony”.

Badanie filogenetyczne opublikowane w 2012 roku wykazało, że dzwońce nie są blisko spokrewnione z innymi przedstawicielami rodzaju Carduelis. W efekcie ptaki zostały przeniesione do odrodzonego rodzaju Chloris. Dzwoniec europejski został uznany za gatunek typowy dla tego rodzaju.

Systematyka

Wyróżnia się dziesięć podgatunków dzwońca (Chloris chloris). Różnią się one od siebie zasięgiem występowania oraz pewnymi cechami morfologicznymi:

• C. chloris harrisoni – zamieszkuje Wielką Brytanię (z wyjątkiem północnej Szkocji) oraz Irlandię.
• C. chloris chloris – występuje od północnej Szkocji, przez północną i środkową Francję, Norwegię, aż po zachodnią Syberię.
• C. chloris muehlei – zasięg obejmuje Serbię, Czarnogórę, Mołdawię, Bułgarię i Grecję.
• C. chloris aurantiiventris – występuje na Maderze, Wyspach Kanaryjskich, południu Hiszpanii oraz w południowej Europie aż do zachodniej Grecji.
• C. chloris madaraszi – spotykany na Korsyce i Sardynii.
• C. chloris vanmarli – zamieszkuje północno-zachodnią Hiszpanię, Portugalię oraz północno-zachodnie Maroko.
• C. chloris voousi – występuje w środkowym Maroku i północnej Algierii.
• C. chloris chlorotica – zamieszkuje obszary od południowo-środkowej Turcji po północno-wschodni Egipt.
• C. chloris bilkevitchi – zasięg obejmuje południową Ukrainę, Kaukaz, północno-wschodnią Turcję, północny Iran oraz południowo-zachodni Turkmenistan.
• C. chloris turkestanica – występuje w południowym Kazachstanie, Kirgistanie i środkowym Tadżykistanie.

Różnorodność podgatunków odzwierciedla zdolność dzwońców do przystosowywania się do różnych warunków środowiskowych w obrębie szerokiego zasięgu.

Opis

Dzwoniec osiąga długość około 15 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi od 24,5 do 27,5 cm. Wielkością i kształtem przypomina wróbla domowego. Różni się od niego głównie zielonym upierzeniem z żółtymi akcentami na skrzydłach i ogonie. Samice i młode ptaki mają mniej intensywne barwy, z brązowawymi tonami na grzbiecie. Charakterystyczny, gruby i stożkowaty dziób ułatwia identyfikację gatunku. Śpiew dzwońca to kombinacja treli przeplatanych świszczącymi dźwiękami. Samce wykonują efektowne loty godowe przypominające ruchy motyla. Co ciekawe, samce wykazują większe różnice w symetrii ciała niż samice. Sugeruje to większą podatność ich kości na zaburzenia rozwojowe.

Zachowanie i ekologia

Rozmnażanie

Okres lęgowy dzwońca rozpoczyna się w drugiej połowie marca i trwa do czerwca. Pisklęta opuszczają gniazda na początek lipca. Preferowanymi miejscami lęgowymi są skraje lasów, żywopłoty na terenach rolniczych oraz ogrody z gęstą roślinnością. Gniazda zakładane są na drzewach lub krzewach. Ich budową zajmuje się samica, której towarzyszy samiec.

Samica składa 4–6 jaj w odstępach jednodniowych. Zazwyczaj dzień lub dwa po ukończeniu budowy gniazda. Jaja mają kolor szarawo-biały, niebieskawo-biały lub beżowy z czerwonawymi, lub brązowawymi plamkami, które koncentrują się na szerszym końcu. Średnie wymiary jaj wynoszą 20,0 mm × 14,6 mm. Ich masa to 2,17 g. Inkubacja trwa 13–14 dni. Jest prowadzona wyłącznie przez samicę, którą w tym czasie dokarmia samiec.

Nowo wyklute pisklęta pokryte są gęstym, szarawo-białym puchem. W pierwszych dniach karmione są przez oboje rodziców larwami owadów, a następnie specjalną żółtawą papką z przeżutych nasion. Młode opuszczają gniazdo po 13 dniach. W pełni usamodzielniają się 16–18 dni po wykluciu. Gatunek wyprowadza zwykle dwa lub trzy lęgi w ciągu roku.

W regionie Australazji sezon lęgowy trwa od października do marca.

Pożywienie

Dzwoniec żywi się nasionami, jagodami, owocami, pąkami, kwiatami oraz niewielkimi stawonogami. Żeruje zarówno w koronach drzew i krzewów, jak i na ziemi. Dzięki mocnemu, stożkowatemu dziobowi potrafi skutecznie rozłupywać twarde nasiona. Czyni go to jednym z najczęstszych gości karmników w okresie zimowym. Jego dieta zmienia się w zależności od sezonu, dostosowując się do dostępności pokarmu w naturalnym środowisku.

Drapieżniki

Pierwotniakowy pasożyt Trichomonas gallinae, wcześniej znany jako patogen gołębi i ptaków drapieżnych, od 2005 roku zaczął być wykrywany w Wielkiej Brytanii w zwłokach martwych dzwońców oraz zięb zwyczajnych. Choroba szybko rozprzestrzeniła się na inne kraje Europy Północnej. W 2008 roku przypadki infekcji odnotowano w Norwegii, Szwecji i Finlandii. Rok później także w Niemczech. Za głównego mediatora rozprzestrzeniania pasożyta uznaje się zięby zwyczajne, które licznie gniazdują w północnej Europie, a zimują w Wielkiej Brytanii.

W Wielkiej Brytanii liczba zainfekowanych dzwońców gwałtownie spadła po szczycie zakażeń w 2006 roku. Populacja tych ptaków zmniejszyła się z około 4,3 miliona do 2,8 miliona osobników. Liczba zięb z kolei nie uległa znaczącej zmianie. Podobny trend zaobserwowano w Finlandii, gdzie po pojawieniu się choroby w 2008 roku nastąpił spadek liczby dzwońców. Populacja zięb zmniejszyła się jedynie nieznacznie.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami: 

• Frynosoma rogata
• Empidonka stokowa
• Pofalowane dno oceaniczne – czy wyewoluowało?
• Ewolucja mózgu, czyli czy mózg mózgowi nierówny?
• Pismo węzełkowe kipu świadczy o inteligencji starożytnych

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/European_greenfinch [dostęp: 20.12.2024]

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Marek Szczepanek. Licencja: CC BY-SA 3.0.