Żmija rogata

Żmija rogata (Cerastes cerastes) jest gatunkiem jadowitego węża należącym do rodziny żmijowatych (Viperidae). Zasięg naturalnego występowania tego gada rozciąga się głównie na pustynne tereny Afryki Północnej. Czasem można go też spotkać w niektórych rejonach Półwyspu Arabskiego i Lewantu. Większość przedstawicieli tego gatunku wyróżnia się charakterystycznymi rogami umiejscowionymi nad oczami. Zdarzają się też osobniki pozbawione rogów. Gatunek Cerastes cerastes dzieli się na trzy podgatunki.

Opis

Żmije rogate to jedne z najmniejszych węży żyjących w Afryce. Dorosłe osobniki z reguły osiągają długość około 60 cm. Niektóre okazy dorastają do 85 cm. Samice z reguły odznaczają się większymi rozmiarami ciała od samców.

Żmiję rogatą można łatwo rozpoznać po zlokalizowanych nad oczami rogach. U niektórych osobników są one jednak bardzo małe lub zupełnie niewidoczne. Oczy gada usytuowane są po bokach głowy. Samce na ogół mają większe głowy i oczy od samic. Żmija rogata jest blisko spokrewniona z innym gatunkiem węża Cerastes gasperettii. W porównaniu do niego ma ona jednak większą głowę i znacznie częściej wyposażona jest w rogi.

Ubarwienie ciała żmii rogatej może być różnorodne. Zazwyczaj jest ono idealnie dopasowane do otoczenia. Ciała większości osobników mają żółty, bladoszary lub bladobrązowy kolor. Skóra węża niekiedy mieni się też na czerwono lub różowo. Grzbiet żmii pokrywają ciemne plamy w kształcie prostokąta, które niekiedy łączą się ze sobą, tworząc poprzeczne pasy. Brzuch gada najczęściej jest biały. Cienki ogon zwykle wieńczy czarna końcówka.

Występowanie i siedlisko

Liczne populacje tego zwierzęcia występują przede wszystkim na terytorium Iraku. Przedstawiciele tego gatunku żyją również w różnych regionach Syrii, Arabii Saudyjskiej, Palestyny, Jemenu, Jordanii, Izraela, Kataru, Mauretanii, Maroka i Kuwejtu. Obecność węża obserwuje się także w Libii, Egipcie i Sudanie.

Żmija rogata najchętniej przebywa na piaszczystych terenach z niewielką ilością skał. Rzadko można ją spotkać na pustyniach pokrytych gruboziarnistymi piaskami utrudniającymi poruszanie się. Na węża nierzadko można natknąć się w pobliżu oaz. Zazwyczaj występuje na wysokościach nieprzekraczających 1500 metrów n.p.m. Gad preferuje miejsca, gdzie średnie roczne temperatury wynoszą około 20 stopni C.

Zachowanie

Żmija rogata przemieszcza się po piaszczystym terenie w charakterystyczny sposób. Na podstawie pozostawionych przez nią śladów w piasku można policzyć, ile łusek brzusznych ma dany osobnik.

W skład diety węża wchodzą gekony, ptaki, małe gryzonie oraz jaszczurki. Wąż wykazuje się wzmożoną aktywnością w porze nocnej. W poszukiwaniu pożywienia może przemierzać znaczne odległości. W trakcie polowania stosuje strategię polegającą na czekaniu na potencjalną zdobycz w ukryciu wśród skał lub w pobliżu roślinności. Atak następuje błyskawicznie. Wąż po złapaniu ofiary trzyma ją w mocnym uścisku aż do momentu uśmiercenia zdobyczy przez jad.

Rozmnażanie

Okres godowy żmii rogatej ma miejsce w kwietniu. Węże przed przystąpieniem do aktu kopulacji zazwyczaj zakopują się w piasku. Samica składa od 8 do 23 jaj, umieszczając je w opuszczonych norach gryzoni lub pod skałami. Młode osobniki wylęgają się z jaj po upływie około 2-3 miesięcy od rozpoczęcia procesu inkubacji. Ich długość ciała tuż po wykluciu wynosi od 12 do 15 cm.

Jad

Jad żmii rogatej pod względem składu i skuteczności działania przypomina jad węży z rodzaju Echis. Ukąszenie zazwyczaj prowadzi do powstania obrzęku, krwotoku z narządów wewnętrznych i zewnętrznych, martwicy tkanek, nudności, wymiotów oraz krwiomoczu. U ugryzionych przez żmiję zwierząt pojawia się też kardiotoksyczność oraz miotoksyczność. Jad składa się z ośmiu frakcji, z których najbardziej niebezpieczna wywołuje krwotoki. Wąż jednorazowo wstrzykuje ofierze od 19 mg do 100 mg. Szacowana śmiertelna dawka dla człowieka to 40-50 mg.

Taksonomia

Wyróżnia się kilka podgatunków żmii rogatej:

• Cerastes cerastes hoofieni – żyjący w Arabii Saudyjskiej.
• Cerastes cerastes karlhartli – osobniki zasiedlające tereny południowo-wschodniego Egiptu i Półwyspu Synaj.
• Cerastes cerastes mutila – węże pochodzące z południowo-zachodniej Algierii i Maroka.

Niegdyś przedstawicieli gatunku Cerastes gasperettii uważano za podgatunek żmii rogatej. Obecnie oba gatunki uznaje się za różne od siebie. Zaliczane do nich osobniki są jednak blisko spokrewnione ze sobą.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Mikroplastik – co to jest i jak wpływa na florę i faunę
• Czy Biblia wyjaśnia epokę lodowcową?
• CRISPR – czeka nas ulepszanie ludzkiego DNA?

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Cerastes_cerastes [dostęp: 03.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Holger Krisp. Licencja: CC BY 3.0.