Świątynie i ofiary w Biblii – cz. 2: Namiot Spotkania

Czym był Namiot Spotkania, znany również jako Przybytek Mojżeszowy? Popatrzmy, z jakich pomieszczeń się składał, jakie zawierał sprzęty oraz jakie ofiary w nim składano.

Część pierwsza serii artykułów na temat biblijnych świątyń i ofiar w nich składanych została poświęcona patriarchom i temu, skąd się wziął obrzęd składania ofiar na całym świecie. Z jednej strony mamy różne ludy politeistyczne, które zasadniczo równocześnie doszły do wniosku, że bogom należy składać ofiary. Nie istnieje jednak żadna satysfakcjonująca teoria, dlaczego ludzie na całym świecie zdecydowali się zacząć składać ofiary swoim bogom. Zwłaszcza jeśli ofiary miały charakter całopalny, gdy całe zwierzę miało zostać spalone i żadna jego część nie zostawała dla ludzi. W tym miejscu pojawia się Pismo Święte, które wyjaśnia nam pochodzenie ofiar: pojawienie się grzechu na Ziemi i obietnica przyjścia Mesjasza.

Pierwsi ludzie mieli zatem prosty rytuał składania ofiar. Poganie wypaczyli ten rytuał, składając różne ofiary (także z ludzi) swoim bogom w pobudowanych przez siebie świątyniach dla tych bogów. Biblijni patriarchowie przez pewien czas trzymali się prostoty tych rytuałów. Nadszedł jednak czas, aby Bóg ustanowił również dla Izraela cały system świątynno-ofiarniczy. Temu zagadnieniu zostanie poświęcona niniejsza część.

Przybytek Mojżeszowy, czyli Namiot Spotkania

Protoplaści narodu izraelskiego, czyli Abraham, Izaak i Jakub, nie zbudowali żadnej świątyni. Wierzyli jednak, że dzięki składanym przez nich ofiarom Bóg przebaczał im ich grzechy. Przez ofiarę wyrażali bowiem wiarę w przyszłego Mesjasza, który odkupi ludzkość. Potomkowie Jakuba (Izraela) zapewne również trzymali się tego rytuału, gdy żyli w Egipcie, przynajmniej przez jakiś czas. Jednak gdy Izraelici zostali zniewoleni przez Egipcjan, nadszedł czas, aby wyzwolić cały naród i pod górą Synaj nadać mu bardziej zaawansowane przepisy. Wiele z nich dotyczyło składania ofiar ze zwierząt i świątyni, w której od teraz miało się to odbywać.

Pierwsza świątynia Izraela zbudowana przez Mojżesza tak naprawdę nie była świątynią w powszechnym tego słowa znaczeniu. Nie była to bowiem trwała budowla, lecz przenośny namiot, stąd nosił on nazwę Namiot Spotkania lub Namiot Zgromadzenia¹. Niemniej dla narodu izraelskiego była to świętość, ponieważ w Namiocie tym miała zamieszkać Boża obecność. Mojżesz otrzymał polecenie, aby zbudować Namiot zgodnie ze wzorem, jaki ukazał mu Bóg². Wraz ze świątynią Bóg ustanowił również kapłaństwo, które miało sprawować pieczę nad ofiarami i rytuałami świątynnymi³. Ponadto Bóg rozkazał, aby to było jedyne miejsce do składania wszelkich poświęconych Mu ofiar. Dotyczyło to zwłaszcza ofiar ze zwierząt⁴.

Jak wyglądał Namiot Spotkania?

Namiot Spotkania, zwany też Przybytkiem Mojżeszowym, powstał w XV wieku p.n.e. według rachuby biblijnej. Był zbudowany z pozłacanych desek i słupów oraz z wielu warstw różnego rodzaju tkanin i skór⁵. Składał się z dwóch pomieszczeń zwanych Miejscem Świętym i Miejscem Najświętszym. Z dziedzińca świątynnego można było wejść do Miejsca Świętego, natomiast stąd do Miejsca Najświętszego, z którego nie było innego wyjścia. Dziedziniec świątynny od Miejsca Świętego oraz Miejsce Święte od Miejsca Najświętszego oddzielały dwie bogato zdobione zasłony.

Na otoczonym płotem dziedzińcu świątynnym, na który można było wejść przez zasłonę tylko od strony wschodniej, znajdował się ołtarz całopalenia zbudowany z drewna akacjowego i miedzi. Między ołtarzem a wejściem do Namiotu umieszczono również kadź do obmywania, także zbudowaną z miedzi⁶. Za pierwszą zasłoną w Miejscu Świętym znajdowały się trzy sprzęty: siedmioramienny świecznik ze szczerego złota i pozłacany stół, na którym umieszczano chleby pokładne, a przed wejściem do Miejsca Najświętszego również pokryty złotem ołtarz do spalania kadzidła⁷. Wreszcie za drugą zasłoną w Miejscu Najświętszym znajdowała się jedynie Arka (Skrzynia) Przymierza zbudowana z drewna akacjowego i pokryta złotem. Skrzynia posiadała wieko zwane przebłagalnią lub ubłagalnią, zbudowane ze szczerego złota i zawierające dwa posągi cherubów. W Skrzyni umieszczono tablice kamienne z Dziesięciorgiem Przykazań, laskę Aarona, która zakwitła, oraz złoty garnek z manną⁸.

Ofiary składane w Namiocie Spotkania

Całą służbę w Przybytku sprawowali arcykapłan i towarzyszący mu kapłani z rodu Aarona. Sam Aaron był pierwszym arcykapłanem, a po jego śmierci jego potomkowie byli wybierani na kolejnych arcykapłanów⁹. Zadaniem kapłanów było przeprowadzać różne rytuały świątynne, zwłaszcza związane z ofiarami ze zwierząt. Każdego dnia składano dwa baranki, jednego rano, a drugiego wieczorem. W dzień szabatu składano dwa dodatkowe baranki¹⁰. Zwykli ludzie również przychodzili z własnymi zwierzętami. W ofierze składali bydło, owce lub kozy, a osoby biedne synogarlice lub gołębie. Istniało przy tym pięć rodzajów ofiar, jakie mogli składać ludzie: ofiara całopalna¹¹, ofiara z pokarmów (bezkrwawa)¹², ofiara pojednania¹³ oraz ofiary za grzech i za przewinienie¹⁴.

Ofiary i rytuały świąteczne

Oprócz sprawowania codziennej służby kapłani zajmowali się również ofiarami i rytuałami w szczególne święta ustanowione przez Boga. Były to: Pascha (Pesach) trwająca 7 dni wraz ze Świętem Przaśników (Chag haMacot) i Świętem Pierwocin (Jom ha-Bikkurim), Święto Tygodni (Szawuot), Święto Trąbienia (Rosz ha-Szana), Dzień Pojednania (Jom Kippur) i Święto Namiotów (Sukkot) również trwające 7 dni, ale kończące się w tzw. Ósmym Dniu Zgromadzenia (Szmini Aceret)¹⁵. Dodatkowo co miesiąc dochodziło Święto Nowiu¹⁶.

W każdym z tych dni świątecznych każdego roku kapłani mieli obowiązek składać dodatkowe ofiary z bydła, baranów, jagniąt i kóz¹⁷. Podczas Paschy sami ludzie mieli obowiązek składać ofiarę paschalną w pobliżu świątyni i tam też ją spożywać¹⁸. W inne święta istniały różne rytuały, takie jak np. potrząsanie snopami lub trąbienie, zależnie od święta. Ale szczególnym świętem był Jom Kippur, czyli Dzień Pojednania, kiedy zwykły lud miał pościć i pokutować. Podczas tego święta rola arcykapłana była niezwykle kluczowa. O ile on i kapłani mogli wchodzić do Miejsca Świętego każdego dnia roku, o tyle Jom Kippur to był jeden jedyny raz, kiedy tylko sam arcykapłan wchodził do Miejsca Najświętszego, aby dokonać obrzędu przebłagania. Po wyjściu z Namiotu arcykapłan miał obowiązek symbolicznie umieścić grzechy ludu na wylosowanego kozła (tzw. kozła dla Azazela) i wyprawić go na pustynię¹⁹.

W ten sposób grzechy, które były symbolicznie wnoszone do Przybytku przez cały rok w wyniku codziennej służby ofiarniczej, były co roku wydalane z niego właśnie podczas Jom Kippur. Ważność tego obrzędu zostanie bliżej przedstawiona w dodatku do niniejszej serii artykułów.

Dalsze dzieje Namiotu Spotkania i Arki Przymierza

Przybytek Mojżeszowy został zbudowany przez Mojżesza pod górą Synaj. Ponieważ był to namiot, można go było złożyć i przenieść na inne miejsce. Tak też się działo, kiedy Bóg prowadził swój lud po półwyspie Synaj i do Ziemi Obiecanej. Podczas podboju Kanaanu przez plemiona izraelskie Namiot z Arką Przymierza spoczywał w obozie w Gilgal²⁰. Po zakończeniu podboju spoczął w mieście Szilo²¹, gdzie przebywał przez większość tzw. okresu sędziów, choć na pewien czas został przeniesiony do Betel²².

Od chwili gdy Filistyńczycy zdobyli Arkę, historie Namiotu i Arki rozdzielają się. Król Saul najwyraźniej przeniósł Namiot Spotkania najpierw do Nob²³, a później został przeniesiony do Gibeonu²⁴. Natomiast gdy Filistyńczycy z powodu nieszczęść, jakie na nich spadały, oddali Izraelitom Arkę, najpierw została przeniesiona do Bet-Szemesz²⁵, a następnie do Kiriat-Jearim²⁶, gdzie znajdowała się do czasów króla Dawida²⁷. To właśnie Dawid zabrał Arkę do Jerozolimy, gdzie trzymał ją pod specjalnie stworzonym dla niej namiotem²⁸. Mimo to Namiot Spotkania wciąż znajdował się w Gibeonie i tam kapłani kontynuowali służbę kapłańską i ofiarniczą²⁹.

Król Dawid miał dalekosiężne plany, aby wybudować trwałą budowlę świątynną w Jerozolimie. Niestety dopiero król Salomon mógł ją zbudować³⁰. O tym już jednak powiemy w części trzeciej.

Polecamy również inne artykuły o zbliżonej tematyce:

• JHWH czyli Jahwe – Bóg ponad wszystkich innych bogów
• Monoteizm abrahamowy – ewenement w historii religii
• Czy Mojżesz wymyślił alfabet?
• Czy Biblia usprawiedliwia niewolnictwo?

Przypisy

1. Księga Wyjścia 26.
2. Księga Wyjścia 25,8-9.40.
3. Księga Wyjścia 28,1-4.
4. Księga Powtórzonego Prawa 16,5-7, por. 12,13-14.
5. Księga Wyjścia 26.
6. Księga Wyjścia 30,1-21.
7. Księga Wyjścia 40,18-30.
8. Księga Wyjścia 16,33-34; 40,20; Księga Liczb 17,25; por. List do Hebrajczyków 9,4.
9. Księga Liczb 20,23-29.
10. Księga Liczb 28,1-10.
11. Księga Kapłańska 1.
12. Księga Kapłańska 2.
13. Księga Kapłańska 3.
14. Księga Kapłańska 4-6.
15. Księga Kapłańska 23.
16. Księga Liczb 28,11-15.
17. Księga Liczb 28,16-29,39.
18. Księga Powtórzonego Prawa 16,5-7.
19. Księga Kapłańska 16.
20. Księga Jozuego 4,19; 5,8-10.
21. Księga Jozuego 18,1; 19,51; I Księga Samuela 4,3-4.
22. Księga Sędziów 20,26-28.
23. I Księga Samuela 21,1-7.
24. I Księga Kronik 16,39-40; 21,29.
25. I Księga Samuela 6,10-21.
26. I Księga Samuela 7,1-2.
27. I Księga Kronik 13,5-6.
28. II Księga Samuela 6,17.
29. II Księga Kronik 1,3.
30. I Księga Królewska 8,1-6.

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Ruk7. Licencja: CC BY-SA 3.0. Modyfikacje: powiększenie zdjęcia, zwiększenie jasności, kontrastu i nasycenia, wyostrzenie.