Jezus Chrystus a założyciele innych religii

Czy Jezus Chrystus był tylko kolejnym założycielem nowej religii, jakich wielu w historii świata? W niniejszym artykule przedstawimy, jak Chrystus wypada na tle innych założycieli religijnych.

Osobom niewierzącym zdarza się zrównywać Jezusa Chrystusa z innymi prorokami i założycielami. Pytają: dlaczego to właśnie chrześcijaństwo miałoby być prawdziwe, a inne religie już nie? Albo: skoro pojawiło się tak wielu proroków, to którego proroka lub założyciela religii powinniśmy słuchać? Nie potrafiąc zidentyfikować żadnej religii jako prawdziwej, niewierzący najczęściej odrzucają religię w ogóle, uznając je wszystkie za fałszywe.

Poniżej spróbujemy przedstawić kilku najbardziej prominentnych założycieli różnych religii świata. Dzięki temu zobaczymy, jak wypadają oni na tle Jezusa Chrystusa i czy faktycznie można stawiać Go na równi z nimi.

Zaratusztra Spitama (założyciel zaratusztrianizmu)

Zaratusztra Spitama (znany po prostu jako Zaratusztra lub Zoroaster) był założycielem jednej z najstarszych religii świata, którą znamy jako zaratusztrianizm. Według tradycji miał on żyć w VI wieku p.n.e. w starożytnym Iranie, choć nie jest znane jego dokładne miejsce narodzin, pobytu i śmierci. Najczęściej uważa się, że była to prowincja Chorasan – dzisiejszy wschodni Iran i Afganistan. Jednak z powodu przypisywania mu autorstwa Starszej Awesty i Gathów, które wykazują starsze cechy języka awestyjskiego, wielu badaczy uważa, że prorok żył około 1500 roku p.n.e.¹ Jeszcze inni przypisują go do około 1000 roku p.n.e.² Do tego nie pomaga fakt, że przez wielu Zaratusztra jest uznawany za postać półlegendarną³.

Według tradycji prorok zaratusztrianizmu miał umrzeć, gdy miał 77 lat i 40 dni. Nie ma jednak zgody co do tego, jak umarł. Zależnie od tradycji, miał on umrzeć śmiercią naturalną lub zostać zamordowany przez wrogiego mu kapłana⁴. Niemniej wszystkie tradycje zgadzają się, że umarł jak każdy inny człowiek i nic się z nim nie działo po śmierci.

Siddharta Gautama czyli Budda (założyciel buddyzmu)

Jeśli Zaratusztra żył w VI wieku p.n.e., to Siddharta Gautama (znany jako Budda) był mu częściowo współczesny. Żył on w VI i częściowo w V wieku p.n.e. w Indiach. Zgodnie z tradycją buddyjską urodził się w Lumbini (dzisiejszy Nepal), a zmarł w Kushinagarze (dzisiejsze Indie)⁵. Był on księciem z klanu Shakya, ale wyrzekł się dotychczasowego życia w dostatku, zostając wędrownym ascetą. Po wielu latach wędrówki, kiedy zajmował się głównie medytacją i żebractwem, miał dostąpić oświecenia (nirwany) pod drzewem Bodhi na obszarze dzisiejszej miejscowości Bodh Gaja. Przez resztę życia przemierzał dolinę rzeki Ganges, nauczając i tworząc nowe zgromadzenia zakonne praktykujące jego nauki.

Zgodnie z tradycją buddyjską, gdy oświecony Siddharta Gautama zmarł, osiągnął stan o nazwie parinirwana, czyli ostateczna nirwana. Tym samym miał się całkowicie uwolnić od rzekomego kręgu samsary, czyli od karmy i reinkarnacji, stając się jedno z kosmosem. Buddyści uznają istnienie także innych osób, które osiągnęły parinirwanę. Ogólnie szkoła therawady nie praktykuje modlitw w celu wzywania pomocy Buddy, innych buddów czy bodhisattwów, natomiast szkoła mahajany już je dopuszcza⁶. Ale nie można tu mówić o wstawiennictwie w znaczeniu religii monoteistycznych, gdyż w buddyzmie nie istnieje żaden osobowy Bóg.

Mahomet lub Muhammad (założyciel islamu)

Mahomet (lub Muhammad) był założycielem islamu, religii monoteistycznej częściowo wywodzącej się z judeochrześcijaństwa. Urodził się w 570 roku w pogańskiej Mekce. Gdy miał 40 lat i odwiedzał pobliską jaskinię, aby się modlić, miał mu się po raz pierwszy ukazać anioł Gabriel. Pouczono go, że Bóg jest jeden i trzy lata później zaczął publicznie głosić tę prawdę. Jednak w 622 roku, po kilkunastu latach działalności, Mahomet został wygnany z Mekki i uciekł do Medyny, której został przywódcą. Po kilku latach walk z Mekką udało mu się podbić miasto. Do śmierci Mahometa w 632 roku cały Półwysep Arabski przyjął islam oraz uznał jego władzę, a później jego następców (kalifów).

Mahomet uważany jest za najważniejszego proroka islamu, ważniejszego również od Jezusa Chrystusa (ale na powrót którego muzułmanie czekają podobnie jak chrześcijanie⁷). Uważa się, że oprócz rozmawiania w wizjach z aniołem Gabrielem w jego życiu miały miejsce również inne nadprzyrodzone wydarzenia. W 621 roku rzekomo odbył dwie cudowne podróżne: do Jerozolimy (tzw. isra) i stamtąd do Nieba (tzw. miradż). Oczywiście to wszystko nie uchroniło go od śmierci w 632 roku. Jednak według muzułmanów Mahomet dołączył w ten sposób do świętych (wali), czyli innych proroków i aniołów (a według szyitów, także imamów), którzy dokonują wstawiennictwa (s̲h̲afāʿa) za ludźmi u Allaha.

Baha Allah lub Baha’u’llah (założyciel bahaizmu)

Jeśli chodzi o znacznie bardziej współczesne czasy, to na pierwsze miejsce wysuwa się bahaizm i jego założyciel. Baha Allah, znany też jako Baha’u’llah, urodzony jako Mirza Husajn-Ali Nuri (1817-1892), pochodził z Iranu (Persji). Właśnie tam w 1844 roku niejaki Sajjid Ali Muhammad przyjął imię Bab i założył ruch mesjanistyczny znany jako babizm, który głosił rychłe pojawienie się mesjasza wszystkich religii świata. Bab zmarł w 1850 roku, ale ruch rozwijał się dalej, kiedy w 1863 roku wspomniany wcześniej Mirza Husajn-Ali Nuri ogłosił się owym mesjaszem, przyjmując imię Baha Allah (lub Baha’u’llah)⁸.

Bahaizm (wraz z poprzedzającym go babizmem) wywodzi się z islamu szyickiego. Jest to religia monoteistyczna uznająca, że wszyscy poprzedni prorocy różnych religii świata, w tym Mojżesz, Budda, Chrystus i Mahomet, byli Manifestacjami Boga. Baha’u’llah jest uznawany za najnowszego, ale nie ostatniego Posłańca, a jednocześnie ma stanowić wypełnienie obietnicy o powtórnym przyjściu Jezusa Chrystusa⁹. Niemniej w 1892 roku zmarł, tak jak pozostali wymienieni wcześniej prorocy i założyciele religii. Według bahaitów dołączył on do wstawienników przed Bogiem, podobnie jak wcześniej Mahomet¹⁰.

Założyciele religii świata – co łączy ich wszystkich?

Wszystkich powyższych proroków, wysłanników i założycieli religii, pomimo wielu różnic, łączy kilka cech. Przede wszystkim wyznawcy tych religii nie wierzą, że po swojej śmierci dany założyciel powstał z martwych. Co prawda koncepcja zmartwychwstania znajduje swoje miejsce w zaratusztrianizmie, islamie i bahaizmie, jednak nigdzie nie znajdziemy idei, że Zaratusztra, Mahomet czy Baha’u’llah powstali z martwych. Koncepcja ta jest też obca buddyzmowi. Ponadto wyznawcy powyższych religii mają różne poglądy na temat wstawiennictwa swoich założycieli. Zaratusztrianie nie wierzą, że Zaratusztra wstawia się za nimi u Ahura Mazdy. Buddyści nie wierzą w żadnego osobowego Boga, stąd w szkole mahajany mówi się co najwyżej o wzywaniu pomocy buddów i bodhisattwów. Z kolei muzułmanie i bahaici wierzą, że ich założyciele dołączyli do grona wielu świętych wstawiających się za nimi u Allaha.

Oprócz czterech wyżej wspomnianych postaci moglibyśmy wymienić również wielu innych. Na przykład Konfucjusz założył w Chinach konfucjanizm, który głosi trzymanie się drobiazgowych moralno-społecznych przepisów, aby naśladować porządek niebiański. Również w Chinach Laozi założył taoizm z jego teorią jing-jang i trzymaniem się prostoty życia. Z kolei w Indiach niejaki Guru Nanak założył sikhizm stanowiący syntezę islamu i hinduizmu. Ale niezależnie od tego, co głosili, oni również umarli i najwyraźniej nie odgrywają dzisiaj żadnej czynnej roli, pomocniczej ani wstawienniczej, w życiu swoich wyznawców.

Prorocy Starego Testamentu

Podobnie możemy też powiedzieć o prawie wszystkich postaciach biblijnych. Na przykład apostoł Piotr wypowiedział się o królu Dawidzie w następujący sposób:

Tego właśnie Jezusa wskrzesił Bóg, a my wszyscy jesteśmy tego świadkami. Wyniesiony na miejsce po prawicy Boga, otrzymał od Ojca obietnicę Ducha Świętego i zesłał Go, jak to sami widzicie i słyszycie. Bo Dawid nie wstąpił do nieba, a jednak powiada: Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po prawicy mojej, aż położę nieprzyjaciół Twoich jako podnóżek stóp Twoich¹¹.

Oprócz Dawida moglibyśmy tutaj dodać niemal wszystkich patriarchów i proroków starożytnego Izraela. Wyjątek stanowią Henoch¹² i Eliasz¹³, którzy według Biblii zostali zabrani do Nieba bez uprzedniego doświadczenia śmierci, oraz Mojżesz, który miał powstać z martwych¹⁴. Ale do żadnego z nich Bóg nigdy nie powiedział: Siądź po prawicy mojej.

Jezus Chrystus – jedyny Pośrednik pojednania człowieka z Bogiem

Powyższe słowa Bóg skierował tylko do jednego człowieka: Jezusa Chrystusa. To jedyny założyciel religijny, który dobrowolnie przyjął na Siebie grzechy wszystkich ludzi i poniósł za nie śmierć krzyżową (w Jego czasach najbardziej haniebną¹⁵). Ponadto chrześcijanie wierzą, że On nie tylko powstał z martwych i wstąpił cieleśnie do Nieba, ale również stoi przed Bogiem w ciele ludzkim, aby wstawiać się za każdym człowiekiem, który się do Niego modli. A to dlatego, że według Biblii Chrystus jest zarówno Synem Bożym (czyli Bogiem), jak i Synem Człowieczym (czyli człowiekiem)¹⁶. A ponieważ posiada obie te natury, to jako jedyny może być doskonałym Pośrednikiem między Bogiem a ludźmi.

Oczywiście politeistyczne religie etniczne mają swoich antropomorficznych bogów i kapłanów wstawiających się za ludźmi. Ale celem tych religii zawsze było składanie ofiar ze zwierząt (i nieraz z ludzi) w celu udobruchania okrutnych i kapryśnych bóstw. W islamie i bahaizmie (ale także w katolicyzmie i prawosławiu), które są religiami monoteistycznymi, ci bogowie i herosi zostali zastąpieni przez zmarłych świętych i aniołów kierujących swe modlitwy do jednego Boga. I ponownie w buddyjskiej szkole mahajany rolę pomocniczą (ale nie wstawienniczą) mogą pełnić oświeceni buddowie i bodhisattwy.

Ale żadna z tych religii nie głosi Boga, który pragnie całkowicie pojednać każdego z nas ze Sobą i utrzymywać z nami głęboko intymną relację. I aby człowiek był w pełni pojednany z Bogiem, potrzebuje Kogoś, kto będzie doskonałym Pośrednikiem, w którym to, co boskie, zostało w pełni złączone z tym, co ludzkie. Z tego powodu Bóg Ojciec, w Swej doskonałej miłości do nas¹⁷, uczynił Swego Syna, Jezusa Chrystusa, jednym z nas. Bóg sam zniżył się do nas, aby nas wywyższyć.

Dlatego Jezus Chrystus tak bardzo wyróżnia się spośród innych założycieli religijnych. I stąd niezwykły apel apostoła Pawła, który jest skierowany do każdego z nas:

A wszystko to jest z Boga, który nas pojednał z sobą przez Chrystusa i poruczył nam służbę pojednania, to znaczy, że Bóg w Chrystusie świat z sobą pojednał, nie zaliczając im ich upadków, i powierzył nam słowo pojednania. Dlatego w miejsce Chrystusa poselstwo sprawujemy, jak gdyby przez nas Bóg upominał; w miejsce Chrystusa prosimy: Pojednajcie się z Bogiem¹⁸.

Polecamy również inne artykuły o zbliżonej tematyce:

• Genealogie Jezusa Chrystusa w Nowym Testamencie
• Monoteizm abrahamowy – ewenement w historii religii
• Czy cywilizacja potrzebuje religii?
• Zmartwychwstanie Chrystusa? Oto dowody!

Przypisy

1. Zarathushtra, Encyclopaedia Britannica, https://www.britannica.com/biography/Zarathustra [dostęp: 05.03.2025].
2. J. Bekhrad, The obscure religion that shaped the West, BBC, 06.04.2017, https://www.bbc.com/culture/article/20170406-this-obscure-religion-shaped-the-west [dostęp: 05.03.2025].
3. P. O. Skjærvø, Introduction to Zoroastrianism, 2005.
4. B. Olson, Zarathustra, Campbell, Nietzsche and Bliss, Joseph Campbell Foundation, 28.03.2017, https://www.jcf.org/post/zarathustra-campbell-nietzsche-and-bliss [dostęp: 05.03.2025].
5. S. Shrestha, Telling the story of Buddha’s Lumbini, Nepali Times, 14.05.2022, https://nepalitimes.com/here-now/telling-the-story-of-buddha-s-lumbini [dostęp: 05.03.2025].
6. Buddhist Traditions, Nalanda, 01.07.2012, https://www.nalanda.org.my/buddhist-traditions/ [dostęp: 05.03.2025].
7. S. Hameed, Muslims Too Believe Jesus Will Return, About Islam, 18.12.2023, https://aboutislam.net/reading-islam/understanding-islam/muslims-too-believe-that-jesus-will-return/ [dostęp: 05.03.2025].
8. The Life of Mirza Husayn Ali Nuri (Baha’u’llah), The Unitarian Baha’i Faith, https://unitarianbahais.org/bahaullah/ [dostęp: 05.03.2025].
9. C. Buck, The “Return” of Christ: What Does it Mean?, Bahai Teachings, 13.06.2018, https://bahaiteachings.org/return-christ-mean/ [dostęp: 05.03.2025].
10. H. Hornby, Lights of Guidance, 1988, punkty 1488-1492, https://bahai.works/Lights_of_Guidance/Prayer_and_Meditation#1488 [dostęp: 05.03.2025].
11. Dzieje Apostolskie 2,32-35.
12. Księga Rodzaju 5,24; por. List do Hebrajczyków 11,5.
13. II Księga Królewska 2,11-13; por. Ewangelia według Mateusza 17,1-8.
14. List Judy 1,9; por. Ewangelia według Mateusza 17,1-8.
15. List do Hebrajczyków 12,1-2.
16. I List Jana 5,20; Ewangelia według Jana 11,31.
17. Ewangelia według Jana 3,16-17.
18. II List do Koryntian 5,18-20; Biblia Warszawska.

Jeśli nie zaznaczono inaczej, fragmenty biblijne pochodzą z Biblii Tysiąclecia.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.