Zając polarny (Lepus arcticus) to gatunek ssaka z rodziny zającowatych przystosowany do życia w tundrze Grenlandii i w najbardziej wysuniętej na północ części Kanady.
Taksonomia
Zając polarny został opisany przez badacza Arktyki Johna Rossa w 1819 roku.
Opis
Jest jednym z największych zajęczaków. Osiąga długość 43–70 cm. Jego ogon mierzy 4,5–10 cm. Waży od 2,5 do 5,5 kg, choć większe osobniki mogą mieć wagę nawet do 7 kg.
Ma krótkie uszy, kończyny i mały nos. Jego tłuszcz stanowi około 20% masy ciała. Futro jest grube.
Wygląda podobnie do królika, ale ma krótsze uszy i jest wyższy. W przeciwieństwie do niego jednak, świetnie radzi sobie w ekstremalnym zimnie.
Zając polarny kopie nory w ziemi lub śniegu, aby się w nich ogrzać i spać.
Czasami podróżuje w grupach, ale zazwyczaj żyje samotnie. Potrafi biec z prędkością do 60 km/h.
Występowanie i siedlisko
Zając polarny żyje na północy Grenlandii, na wyspach arktycznych Kanady oraz w północnej Kanadzie, w tym na wyspie Ellesmere’a. Występuje też w Labradorze i Nowej Fundlandii. Jest dobrze przystosowany do zimnych warunków tundry, płaskowyżów i bezdrzewnych wybrzeży. Można go spotkać na wysokościach od poziomu morza do 900 metrów.
W Nowej Fundlandii i południowym Labradorze zmienia kolor futra w zależności od pory roku – latem jest brązowy lub szary, zimą biały. Na północy Kanady zające polarne są białe przez cały rok, ponieważ lato trwa tam bardzo krótko.
Odżywianie
Zając polarny to roślinożerca, żywi się głównie liśćmi roślin. Jego dieta składa się przede wszystkim z roślin drzewiastych, a 95% pożywienia stanowi wierzba arktyczna (nie chodzi tu o drzewo, a o drobną, płożącą się roślinę drzewiastą). Je też skalnicę, bażynę czarną i wierzbę zielną. Mogą także spożywać porosty, mchy, liście, gałązki, korzenie oraz wodorosty. Latem ich dieta staje się bardziej zróżnicowana. W tym okresie w ich menu dominują rośliny strączkowe, które stanowią aż 70% diety. Czasami zające polarne jedzą mięso, w tym ryby i wnętrzności renifera tundrowego.
Aby uzupełnić wodę, zjadają również śnieg.
Fizjologia
Zając polarny ma wiele cech, które pomagają mu przetrwać w trudnym klimacie. Jego metabolizm jest niższy o 17-38% niż u innych podobnych zwierząt. Mimo to utrzymuje temperaturę ciała na poziomie 38,9°C dzięki izolacji i stosunkowi powierzchni do objętości. Dzięki temu oszczędza energię, co jest istotne w zimnym środowisku. Zając ma także wydajny sposób poruszania się i długie okresy odpoczynku, co pozwala mu zachować energię.
Białe futro nie tylko pomaga się kamuflować, ale także odbija światło, chroniąc przed nadmiernym nagrzewaniem. Zające utrzymują ciepło zimą dzięki odpowiedniej postawie i pozycji ciała. Podczas odpoczynku przyjmują kulisty kształt i przebywają w grupach, ale nie tulą się do siebie. Gdy są same chronią się za dużymi skałami, które osłaniają je przed wiatrem i drapieżnikami. Zające polarne, w celu zachowania ciepła, kopią nory w śniegu, które mogą mieć nawet 188 cm długości.
Zimą ich masa ciała spada, co wynika z mniejszej ilości pożywienia oraz obniżonej przemiany materii.
Rozmnażanie i długość życia
Zające polarne rozmnażają się w kwietniu lub maju. Ciąża trwa 53 dni, więc młode rodzą się w maju, czerwcu lub lipcu. Samice mogą urodzić do ośmiu młodych, średnio 5,4 w miocie. Młode zające przebywają w pobliżu matki do czasu, aż będą w stanie przetrwać samodzielnie. W pełni dorastają pod koniec lipca i rozmnażają się po roku.
O długości życia zajęcy polarnych wiadomo niewiele. Przypuszcza się, że żyją na wolności od trzech do pięciu lat. W niewoli ich życie skraca się do półtora roku.
Drapieżniki
Zające polarne padają ofiarą takich drapieżników jak lis polarny i rudy, wilk, ryś kanadyjski, gronostaj europejski, puchacz śnieżny, białozór i myszołów włochaty. Zdarza się, że polują na nie także ludzie.
Wilki polarne są ich najgroźniejszymi drapieżnikami. Nawet ich młode potrafią złapać dorosłego zająca. Mniejsze drapieżniki, jak lisy polarne i gronostaje, polują głównie na młode osobniki. Białozory przenoszą zające do gniazd i przecinają je na pół. Na wyspie Ellesmere’a używają ich kości i łap do budowy gniazd.
Sokoły wędrowne polują na zające polarne na południowych krańcach ich zasięgu.
Sowy śnieżne atakują głównie młode osobniki.
Zające polarne są żywicielami dla czterech grup pasożytów: pierwotniaków, nicieni, wszy i pcheł. Pchły występują częściej niż pasożyty.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Nietoperze, pszczoły, motyle – złożona inżynieria
- Czy Księżyc jest dziełem przypadku?
- Ota Benga – człowiek, który został eksponatem w zoo
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Arctic_hare [dostęp: 07.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Michael Haferkamp. Licencja: CC BY-SA 2.0 DE.
