Zając bielak

Zając bielak (Lepus timidus) jest gatunkiem ssaka zaliczanym do rodziny zającowatych (Leporidae). Zasiedla on przede wszystkim północne rejony Europy i Azji. Przedstawiciele tego gatunku są doskonale przystosowani do życia w trudnych warunkach środowiskowych. Często można ich spotkać w górach. W Alpach zazwyczaj żyją na wysokościach od 700 do 3800 m n.p.m.

Zasięg występowania i siedliska

Zasięg występowania zająca bielaka rozciąga się od Półwyspu Fennoskandzkiego aż po wschodnią Syberię. Izolowane populacje tego gatunku obserwuje się również w Alpach, Szkocji, krajach bałtyckich, północno-wschodniej Polsce oraz na japońskiej wyspie Hokkaidō. W Irlandii żyje jeden z podgatunków zająca bielaka Lepus timidus hibernicus, który zasiedla zarówno tereny górskie, jak i niżej usytuowane pastwiska oraz nadmorskie łąki. Zająca bielaka wprowadzono także sztucznie na tereny Islandii, Szetlandów, Orkad, Wyspy Man, Svalbardu, Wysp Kerguelena, Wysp Crozeta oraz Wysp Owczych.

Opis

Zając bielak zalicza się do jednych z największych i najcięższych przedstawicieli rodziny zającowatych. Dorosłe osobniki zazwyczaj osiągają długość ciała na poziomie od 45 do 65 cm (bez ogona). Sam ogon mierzy natomiast od 4 do 8 cm. Zające bielaki z reguły ważą od 2 do 5,3 kg, przy czym samice na ogół osiągają większą masę ciała niż samce. Przedstawiciele tego gatunku zwykle dożywają około 12 lat.

W okresie letnim futro zająca bielaka jest brązowe, na zimę natomiast przybiera ono białą barwę. Jaśniejszym ubarwieniem w okresie zimowym odznacza się nie tylko tułów i kończyny, ale także ogon. Podgatunek irlandzki (Lepus timidus hibernicus) zazwyczaj ma brązową sierść przez cały rok. Niektóre osobniki zaliczane do tego podgatunku wyróżniają się nietypowym złotym ubarwieniem. Zające żyjące na Wyspach Owczych przed nastaniem zimy zmieniają ubarwienie ciała na szare.

Zmiany okrywy

Linienie u zająców związane jest głównie ze zmieniającą się temperaturą otoczenia oraz skracaniem się lub wydłużaniem długości dnia. Za tempo przybierania nowej okrywy włosowej odpowiadają głównie hormony. Do zmiany koloru umaszczenia u zająca bielaka dochodzi zazwyczaj na przełomie października i listopada. Jasne futro pozwala przedstawicielom tego gatunku lepiej wtopić się w otoczenie. Dzięki temu ryzyko stania się ofiarą drapieżników zostaje ograniczone do minimum.

Zimowa, śnieżnobiała sierść zająca wyróżnia się długimi włosami oraz grubym podszerstkiem. Taka okrywa włosowa zapewnia zwierzęciu doskonałą ochronę przed zimnem. Zapobiega też utracie ciepła przez skórę zająca.

Szare futro u bielaka pojawia się zazwyczaj w maju. Włosy w tym kolorze początkowo wyrastają na grzbiecie, a następnie uwidaczniają się też na innych partiach ciała. Zając w okresie letniego linienia jest najbardziej narażony na niebezpieczeństwo ze strony drapieżników. Staje się on bowiem bardziej widoczny wśród traw i pędów młodych roślin.

Zachowanie

Dieta zająca bielaka jest zróżnicowana. W jej skład wchodzą rozmaite pokarmy w zależności od regionu oraz lokalnego środowiska. W północnych rejonach Skandynawii, gdzie śnieg leży na polach przez wiele miesięcy, zające zazwyczaj żywią się gałązkami drzew i korą. W miejscach o mniej surowym klimacie głównym pożywieniem bielaków są trawy. Dorosłe zające bielaki zazwyczaj padają ofiarą lisów, orłów przednich i puchaczy. Na młode osobniki często polują natomiast łasice.

Zające bielaki żyjące na Półwyspie Skandynawskim często konkurują o siedliska z zającami europejskimi. Przedstawiciele tego gatunku pomimo mniejszych rozmiarów ciała nie są skazane na porażkę w tej rywalizacji. Są one bowiem lepiej przystosowane do życia w trudniejszych warunkach środowiskowych. Szczelna pokrywa włosowa doskonale zabezpiecza je przed chłodem. Szerokie łapy natomiast umożliwiają zwierzęciu sprawne poruszanie po zaśnieżonych i oblodzonych terenach. Zające bielaki i zające europejskie niekiedy krzyżują się ze sobą.

Obecnie wyodrębnia się 15 podgatunków zająca bielaka. Niegdyś za taki podgatunek uznawano zająca polarnego (Lepus arcticus), którego obecnie uważa się za osobny gatunek. Niektórzy naukowcy wskazują też na konieczność zaklasyfikowania Lepus timidus hibernicus jako różnego od zająca bielaka gatunku.

Wpływ człowieka

Żyjące w Alpach zające bielaki zazwyczaj przebywają na wysokościach od 700 do 3800 m n.p.m., w zależności od regionu i pory roku. Na liczebność populacji tych zwierząt szczególnie niekorzystny wpływ wywiera rozwój turystyki górskiej, zwłaszcza budowa ośrodków narciarskich. Przeprowadzone w 2013 roku badanie wykazało większy poziom stresu u zająców, które mają swoje siedliska w pobliżu centrów turystycznych w górach. W ich przypadku problemem jest też ograniczony dostęp do pożywienia. Dlatego postuluje się ochronę terenów leśnych przed nadmiernym ruchem turystycznym.

W Szkocji zające bielaki regularnie odstrzeliwuje się w celach łowieckich i z obawy przed roznoszeniem chorób. Po kampanii organizacji OneKind, w 2020 roku zając bielak stał się na mocy prawa gatunkiem chronionym. Zabroniono zatem jego nielegalnych odstrzałów.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Dowody na młodą Ziemię i Wszechświat
• Czy Biblia mówi o płaskiej Ziemi?
• CRISPR – czeka nas ulepszanie ludzkiego DNA?

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Mountain_hare [dostęp: 04.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Charles J. Sharp. Licencja: CC BY-SA 4.0.