Wpływ duchowości na mózg: modlitwa i wiara w Boga

Wielu zapewne nieraz zastanawiało się, czy wiara w Boga i modlitwy wypowiadane w Jego stronę mają wpływ na nasz mózg. Zobaczmy, co wiemy na ten temat.

Zacznijmy może najpierw od tego, czym jest modlitwa. Według Pisma Świętego modlitwa to inaczej nasza rozmowa z Bogiem. U jednych będą to słowa wypowiadane pod wpływem danej chwili, dla innych zaś kilkukrotne powtarzanie wcześniej zapamiętanych słów. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku mamy do czynienia z modlitwą. Obie strony wierzą, że słowa kierują w stronę Boga Najwyższego.

Jezus w Ewangelii Mateusza (Mt 6,6) zachęcał słuchaczy, by modlili się do Pana w odosobnieniu, co sprzyja bliższemu nawiązaniu relacji. Według Biblii modlono się również publicznie, wśród zgromadzenia, a słowa wypowiadane były tak, by wszyscy je słyszeli. Jak widzimy, rozmowa z Bogiem, może być więc zarówno indywidualna, jak i zbiorowa.

Czy wiara i modlitwa wpływają na mózg

Odpowiedzi na to pytanie można by udzielić błyskawicznie, bez większego zastanowienia, i zakończyć temat. Każda nasza czynność, w tym i myśli pochodzące z umysłów, wywołuje za sprawą neuronów i synaps reakcje chemiczne i elektryczne¹. Jeśli więc to, o czym myślimy, sprawia, że w mózgu tworzą się nowe połączenia neuronowe, to z całą pewnością możemy stwierdzić, że wiara i modlitwa wpływają na to, co dzieje się w mózgu.

By jednak nie zakańczać od razu omawianego tematu, przyjrzyjmy się badaniom, jakie przeprowadził neurobiolog dr Andrew Newberg z Thomas Jefferson University z Filadelfii².

Badania przeprowadzone na mózgu po odmówieniu modlitwy

Poprosił on pastora McDermotta, by poszedł do zaciemnionego pokoju i na osobności pomodlił się do Boga za drugą osobę. Po tym, gdy uznano, że pastor osiągnął już odpowiedni stan skupienia, dr Newberg wstrzyknął mu do krwi pewien specyfik, dzięki któremu była możliwość sprawdzenia, jak przepływa on przez mózg. Następnie na skanerze SPECT (single-photon emission-computed tomography), czyli tomografią komputerową z emisją pojedynczych fotonów, prześwietlił mózg McDermotta, uzyskując obraz miejsc, na które według naukowca wpływa modlitwa.

Badania te powtórzył na modlących się siostrach franciszkankach, medytujących mnichach i sikhach³. Technologia ta pozwoliła mu na dokładniejsze zbadanie aktywności mózgów podczas ich modlitw. Uzyskane obrazy mózgów porównał z tymi, które przedstawiały aktywność mózgów tych samych osób w stanie spoczynku.

Ustalił on, że modlitwa miała taki sam wpływ na mózg, bez względu na to, jakie wyznanie miała badana osoba. Zwiększony przepływ krwi spowodował, że szczególnie aktywny był przedni płat czołowy⁴. Płat ten odpowiada za planowanie, organizację, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów⁵. To w nim zachodzą procesy związane z intelektem i kontrolowaniem emocji.

Istotne było jednak to, że zmniejszyła się aktywność płata ciemieniowego. Modlitwa spowodowała, że osoby te niejako zapomniały o otaczającym ich świecie. Płat ten odpowiada za przetwarzanie informacji sensorycznych. To dzięki niemu mamy orientację przestrzenną, ruchową, odczuwamy temperaturę, dotyk czy ból⁶.

Newberg wyjaśnił to tak: „Ludzie pogrążeni w kontemplacji duchowej mają wrażenie bycia sam na sam z uniwersum. Sądzimy, że dzieje się tak z powodu zmian w płacie ciemieniowym. Zablokowaniu aktywności tego obszaru towarzyszy poczucie zaniku granicy między samym sobą a resztą świata”⁷.

Modlitwa to również zmniejszenie stresu i lęku, ale też zwiększenie odczuwania miłości

Inny neuronaukowiec Richard Davidson wykazał, że mózgi osób medytujących różnią się od innych⁸. Medytacja nie jest wprawdzie modlitwą, ale zarówno jedna, jak i druga forma praktyki duchowej prowadzi do częściowego odcięcia się od świata zewnętrznego.

Richard zauważył wzrost aktywności fal gamma, po części odpowiedzialnych za odczuwanie szczęścia i poprawy nastroju. Zmniejszyła się aktywność ciała migdałowatego, które przetwarza informacje związane z emocjami, kontroluje stres, lęk oraz procesy związane z pamięcią emocjonalną⁹.

Naukowiec ustalił również, że zwiększyła się aktywność kory przyśrodkowej oczodołowo-czołowej i pole brzuszne nakrywki, odpowiadające za poczucie przynależności i odczuwania miłości¹⁰.

Wywołać Boga na siłę

Jak to zwykle bywa u naukowców, skoro zaczęto badać, jaki wpływ ma modlitwa na mózg, to postanowiono wywołać reakcję odwrotną. Na czym miała polegać? Ano na tym, że kanadyjski badacz Michael Persinger, który wykłada na Uniwersytecie Laurentian w Sudbury w Ontario, na bazie kasku motocyklowego zbudował tzw. hełm boga¹¹. Kask za pomocą mini prądu pobudzał część czołową, skroniową i potyliczną.

80 procent osób z 600 ochotników biorących udział w badaniu uznała, że doświadczyła poczucia czyjejś obecności w pobliżu. Osoby religijne wskazywały na Boga, anioła stróża lub bliską zmarłą osobę¹².

Badania zostały jednak skrytykowane, gdyż uznano, że odczucie to wywołane było siłą sugestii. Eksperymentowi poddał się również dziennikarz naukowy, nie doświadczając wspomnianego efektu. Persinger bronił się tym, że urządzenie nie działa na tych, którzy są nastawieni sceptycznie. Sugerował, że skuteczność hełmu boga może być związana z podatnością na sugestię u uczestników eksperymentu¹³.

Duchowość a mózg

Wróćmy do początku. Czy wiara w Boga i modlitwa wpływają na mózg? Z całą pewnością tak. To, jak myślimy i w co wierzymy, modeluje go przez całe życie. Richard Davidson twierdzi wręcz: „Możesz rzeźbić swój mózg tak, jak rzeźbiłbyś mięśnie, gdybyś chodził na siłownię. Nasze mózgi są nieustannie rzeźbione, czy nam się to podoba, czy nie, świadomie lub nieświadomie”¹⁴. Śmiało można powiedzieć, że duchowe praktyki, takie jak modlitwa, mają istotny wpływ na funkcjonowanie mózgu i na nasze emocje.

Przypisy

1. Synapsy, Khan Academy, https://pl.khanacademy.org/science/biology/human-biology/neuron-nervous-system/a/the-synapse [dostęp: 17.06.2024].
2. Barbara Bradley Hagerty, The Science Of Spirituality, NPR, 20.05.2009, https://www.npr.org/2009/05/20/104310443/prayer-may-reshape-your-brain-and-your-reality [dostęp: 17.06.2024].
3. Tamże.
4. Tamże.
5. Płat czołowy, NeuroExpert, https://neuroexpert.org/encyklopedia/plat-czolowy/ [dostęp: 17.06.2024].
6. Płat ciemieniowy, NeuroExpert, https://neuroexpert.org/encyklopedia/plat-ciemieniowy/ [dostęp: 17.06.2024].
7. Izabela Filc Redlińska, Wpływ modlitwy na mózg, Rzeczpospolita, 23.10.2010, https://www.rp.pl/nauka/art14814871-wplyw-modlitwy-na-mozg [dostęp: 17.06.2024].
8. Czy medytacja ma wpływ na mózg i samopoczucie? – mózg buddyjskiego mnicha pod lupą naukowców, Centrum Medyczne Empatia, 04.05.2022, https://empatia-krakow.com.pl/czy-medytacja-ma-wplyw-na-mozg/ [dostęp: 17.06.2024].
9. Ciało migdałowate, NeuroExpert, https://neuroexpert.org/encyklopedia/cialo-migdalowate/ [dostęp: 17.06.2024].
10. Czy medytacja ma wpływ…, dz. cyt.
11. Hełm boga, https://pl.wikipedia.org/wiki/Hełm_boga [dostęp: 17.06.2024].
12. Tamże.
13. J. Horgan, Spirit Tech, Slate, 26.04.2007, https://slate.com/human-interest/2007/04/how-to-wire-your-brain-for-religious-ecstasy.html [dostęp: 17.06.2024].
14. T. Elliott, New research says praying can change your brain, no kidding, Broadview, 30.01.2015, https://broadview.org/prayer-brain-research/ [dostęp: 17.06.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.