Wiktoria królewska, zwana także wiktorią amazońską (Victoria amazonica), to jedna z najbardziej spektakularnych roślin na świecie, która zachwyca swoim kształtem i rozmiarami. Jest to gatunek byliny z rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae) i jeden z dwóch gatunków z rodzaju wiktoria (Victoria). Roślina ta występuje naturalnie w dorzeczu Amazonki w Ameryce Południowej. Preferuje siedliska bardzo ciepłe, bagienne. W środowisku naturalnym jest rośliną roczną – nad powierzchnią wody pojawia się w pierwszych miesiącach wiosennych, a w pełni rozkwita latem lub wczesną jesienią. W sztucznych siedliskach może żyć dłużej.
Wiktorię królewską odkrył niemiecki geograf i botanik Thaddäus Haenke na rzece Marmore w Boliwii w latach 1800–1801. Niestety zmarł, zanim zdążył opublikować opis rośliny. Później o tej niezwykłej bylinie donosił Aimée Bonpland, towarzysz wypraw Aleksandra Humboldta. W 1836 roku roślina otrzymała pierwszą nazwę naukową, Euryale amazonica, i zaliczona została do rodzaju znanego dotychczas z Indii. W 1838 roku angielski botanik John Lindley przeklasyfikował ten gatunek do odrębnego rodzaju i nazwał go na cześć królowej Wiktorii – Victoria regia. Francuz Alcide d’Orbigny opublikował jego szczegółowy opis w 1840 roku.
Od momentu odkrycia gatunku w naturze starano się przewieźć nasiona do Europy. Jednakże wiele prób okazało się bezskutecznych i dopiero w 1849 roku w Kew Gardens w Londynie uzyskano 6 pierwszych żywych okazów. Roślina szybko zyskała sobie ogromną popularność i w 1851 roku zbudowano dla niej specjalną szklarnię z basenem. Wkrótce potem pojawiła się w innych ogrodach botanicznych, co przyczyniło się do dalszej popularyzacji gatunku i jego uprawy w wielu krajach na całym świecie.
Wiktorie królewskie są ogromnymi roślinami wodnymi, które rosną w jeziorach, stawach i rzekach Ameryki Południowej. Ich okrągłe, unoszące się na wodzie liście mogą mieć średnicę nawet do 2 metrów, co czyni je jednymi z największych liści na świecie. Ich brzegi są charakterystycznie wywinięte do góry, co chroni je przed zalewaniem wodą i sprawia, że wyglądają niczym ogromne, żeglujące po tafli wody talerze. Od góry liście są zielone i gładkie, natomiast od spodu przybierają barwę czerwoną i są pokryte licznymi kolcami. Od spodu wytwarzają również listewki tworzące coś w rodzaju kraty, która wzmacnia konstrukcję liścia. W efekcie są one bardzo wytrzymałe i mają bardzo dużą wyporność, dlatego mogą unosić na sobie spore obciążenia, w tym nawet małe zwierzęta.
Kwiaty wiktorii królewskiej również są imponujące. Wynoszone są nad powierzchnię wody na długich szypułkach, a pąk kwiatowy jest otulony czterema silnie kolczastymi działkami. Kwiat osiąga 35 cm średnicy, rozwija się po południu i zamyka nad ranem. W trakcie kwitnienia jego wnętrze jest o kilka stopni Celsjusza cieplejsze niż otoczenie i wydziela silną woń. Zwabione i zamknięte w kwiecie nad ranem owady (chrząszcze) uwalniane są po południu już obsypane pyłkiem. Rozkwitający kwiat początkowo jest biały, później różowawy. Po zapyleniu jego barwa staje się intensywnie czerwonoróżowa, po czym kwiat więdnie, a skręcająca się szypułka wciąga go pod wodę, gdzie powstaje wielonasienny, jagodopodobny owoc. Nasiona są zielonoczarne i mają wielkość grochu. Indianie używają ich jako tzw. „kukurydzę wodną”, ścierając je na mąkę.
Wiktorię królewską można podziwiać w wielu ogrodach botanicznych na całym świecie, w tym m.in. w Londynie, Singapurze czy Wenezueli. W Polsce roślinę tę spotkamy w Ogrodzie Botanicznym UAM w Poznaniu oraz w poznańskiej palmiarni w Parku Wilsona, gdzie basen do jej uprawy zajmuje centralne miejsce w pawilonie z roślinami wodnymi.
Wiktorię królewską można spotkać w sztuce i kulturze. Pojawiła się na wielu obrazach i rysunkach, a także w literaturze. Jest również częścią herbu Gujany.
Źródła
1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Wiktoria_królewska
2. https://dinoanimals.pl/rosliny/wiktoria-krolewska-amazonska-victoria-amazonica/
3. https://poradnikogrodniczy.pl/krolewska-lilia-wodna-w-ogrodowym-stawie-wiktoria-amazonska-victoria-amazonica.php
4. https://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=c263
