Daktylowiec właściwy (Phoenix dactylifera), znany również jako palma daktylowa, to gatunek rośliny z rodziny arekowatych (Arecaceae). Pochodzi z krajów Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, gdzie od wieków jest ceniony za swoje owoce – daktyle. W stanie dzikim nie występuje, ale jest powszechnie uprawiany w wielu krajach na całym świecie.
Jego owoce były jednym z podstawowych produktów spożywczych w starożytnym Egipcie, a dzisiaj stanowią istotny element diety w wielu krajach. Daktylowiec właściwy jest jednym z najstarszych gatunków roślin uprawnych. To roślina bardzo cenna i łatwa w uprawie, co sprawia, że jest coraz częściej sadzona na plantacjach na całym świecie.
W krajach bliskowschodnich i Afryce Północnej palmy daktylowe mają szczególne znaczenie kulturowe – traktowane są jako symbol życia i obfitości, stanowią też nieodłączny element krajobrazu.
Daktylowiec właściwy osiąga wysokość od 15 do 25 metrów. Jego kłodzina jest brązowa, zwężająca się ku górze i zwieńczona zielonym pióropuszem liści. Czasami z jednego systemu korzeniowego wyrasta kilka kłodzin. Liście palmy daktylowej są pierzaste, sztywne, o długości do 3 metrów, składające się z lancetowatych, ostro zakończonych listków, których liczba może dochodzić do 150. Na szczycie korony liście są wzniesione, natomiast te położone niżej są zwisające. Ogonek liściowy ma trójkątny przekrój poprzeczny z dwoma kątami bocznymi i jednym grzbietem, po obu stronach którego znajdują się liczne kolce.
Daktylowiec właściwy jest wiatropylną rośliną dwupienną. Drobne, niepozorne kwiaty zebrane są w miotlasty, rozgałęziony kwiatostan. Początkowo osłonięte są długą, sztywną pochwą. Kwiatostan męski ma około 2 tysięcy kwiatów, żeński natomiast mniej. Kwiaty męskie zbudowane są z 6 działek okwiatu i 6 pręcików, kwiaty żeńskie z 6 działek i 3 słupków, dojrzewa tylko jeden z nich, dwa pozostałe obumierają.
Owoce daktylowca właściwego, czyli daktyle, to czerwono-żółte pestkowce o długości do 70 mm, zawierające podłużne, brązowe nasiono. Owoce pozostają na drzewie do wyschnięcia. Proces suszenia nie powoduje zbyt dużych zmian w wartościach odżywczych owocu, ponieważ zawiera on stosunkowo niewiele wody.
Owoce daktylowca zawierają ponad 50% cukrów, w tym cukry proste, co sprawia, że daktyle dostarczają szybką energię po spożyciu. Dodatkowo daktyle są bogate w błonnik, który wpływa korzystnie na trawienie i układ pokarmowy. Owoce te są również źródłem witamin A, B1, B2 i C oraz soli mineralnych. Wartość energetyczna daktyli jest wyższa niż w takiej samej ilości mięsa wołowego, kurczaka, chleba czy ryżu, co czyni je idealnym źródłem energii dla osób angażujących się w duży wysiłek fizyczny.
Palma daktylowa jest również rośliną, która ma znaczenie kulturowe i religijne. W Biblii hebrajskie słowo oznaczające daktylowca występuje 26 razy – jako roślina, nazwa miejscowości oraz imię kobiety. Dla Żydów daktylowiec był symbolem sprawiedliwości i zwycięstwa, a liście daktylowca były noszone podczas procesji. Ten zwyczaj kontynuowany jest również w Nowym Testamencie, np. podczas triumfalnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy czy triumfu narodu wybranego w Apokalipsie. Podczas żydowskiego święta Sukkot z liści palmy daktylowej układane są bukiety zwane lulawem, które są używane podczas obrzędu dziękczynienia.
Daktylowiec znajduje się w herbie Arabii Saudyjskiej i Kataru, zakonu paulinów, miasta Bet Sze’an, miał go też na swojej pieczęci Thierry Alzacki.
Uprawa daktylowca jest możliwa w warunkach domowych, jednak wymaga cierpliwości i specjalnej pielęgnacji. Roślina ta rośnie wolno i nie zakwita ani nie owocuje w mieszkaniu. W celu uprawy daktylowca właściwego najlepiej jest skorzystać z sadzonek wyprodukowanych przez ogrodników lub z nasion, które kiełkują długo, nawet do trzech miesięcy.
Daktylowiec najlepiej rośnie na żyznej, gliniastej ziemi, w miejscu o rozproszonym świetle. Doniczki, w których się go uprawia, powinny być wysokie i wąskie. Roślina nie lubi pomieszczeń ogrzewanych, jednak temperatura nie może spaść poniżej 10°C. Latem należy go podlewać obficie 2-3 razy w tygodniu, a zimą raz na dwa tygodnie. Co roku należy przesadzić go do większej doniczki. Liście z kurzu można czyścić przez spryskiwanie lub odkurzanie miotełką z piór.
Palma daktylowa jest intensywnie uprawiana w celach komercyjnych. W uprawie charakteryzuje się jedną z najwyższych wydajności na hektar, a produkcja daktyli na świecie przekracza 3 miliony ton. Największymi producentami w 2017 roku były kolejno: Irak, Iran, Algieria, Arabia Saudyjska i Pakistan.
Źródła
1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Daktylowiec_właściwy
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Daktyle
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Agnieszka Kwiecień, Nova. Licencja: CC BY-SA 4.0.
