Tajpan pustynny, inaczej zwany tajpanem śródlądowym (Oxyuranus microlepidotus) to gatunek węża z rodziny zdradnicowatych. Ten wyjątkowo jadowity gad występuje wyłącznie w półpustynnych regionach środkowo-wschodniej Australii. Zwierzę to po raz pierwszy zostało opisane w 1879 roku przez Fredericka McCoya, a następnie w 1882 roku przez Williama Johna Macleaya. Przez kolejne 90 lat tajpan pustynny pozostawał zagadką naukową – do 1972 roku nie odnaleziono żadnych nowych okazów. Sprawiło to, że wiedza o gatunku jest szczątkowa.
Jad tajpana pustynnego jest uznawany za najbardziej toksyczny na świecie. Badania na kulturach ludzkich komórek serca potwierdziły jego niszczycielską moc. Pojedyncze ukąszenie tego gada zawiera dawkę jadu wystarczającą do uśmiercenia ponad stu dorosłych ludzi. Wąż ten jest wyspecjalizowanym drapieżnikiem. Poluje głównie na ssaki. Jego jad został przystosowany do eliminowania ciepłokrwistych ofiar. Tajpan pustynny jest nie tylko niezwykle jadowity, ale także szybki, zwinny i precyzyjny – potrafi atakować wielokrotnie, niemal zawsze aplikując śmiertelną dawkę jadu.
Tajpan pustynny jest stosunkowo mało niebezpieczny dla człowieka. W odróżnieniu od tajpana nadbrzeżnego, który bywa agresywny w sytuacjach zagrożenia, tajpan śródlądowy jest wężem raczej płochliwym i unikającym kontaktu. Żyjąc na terenach trudno dostępnych, rzadko styka się z ludźmi. Jego usposobienie określa się jako spokojne. Co ciekawe, jego alternatywna nazwa „fierce snake” odnosi się do toksyczności jadu, a nie temperamentu.
Taksonomia
Dla rdzennych mieszkańców terenów obecnie znanych jako Goyder Lagoon w północno-wschodniej Australii Południowej tajpan pustynny nosi nazwę dandarabilla. Po raz pierwszy gatunek ten opisano naukowo w 1879 roku, gdy Frederick McCoy sklasyfikował dwa okazy znalezione w okolicach zbiegu rzek Murray i Darling w północno-zachodniej Wiktorii jako Diemenia microlepidota. Trzeci okaz odkryto w 1882 roku w pobliżu Bourke w Nowej Południowej Walii. William John Macleay uznał go za odrębny gatunek, nazywając Diemenia ferox. Późniejsze badania wykazały jednak, że oba gatunki należą do tego samego rodzaju.
W 1972 roku herpetolodzy Jeanette Covacevich i Charles Tanner – po otrzymaniu próbki od hodowcy z południowo-zachodniego Queensland – odnaleźli na miejscu aż 13 żywych okazów, odkrywając na nowo gatunek znany wcześniej jako Parademansia microlepidotus. W 1981 roku Covacevich wraz z innymi badaczami przeanalizował cechy anatomiczne, chromosomy i zachowania dwóch gatunków, dowodząc, że należą one do jednego rodzaju – Oxyuranus. Od tego momentu tajpan pustynny, formalnie Parademansia microlepidota, funkcjonuje pod nazwą Oxyuranus microlepidotus, a jego kuzyna Oxyuranus scutellatus przemianowano na tajpana nadbrzeżnego. Nazwa rodzajowa Oxyuranus pochodzi od greckich słów „oxys” (ostry) i „ouranos” (łuk, niebo). Nawiązuje ona do specyficznej budowy podniebienia gada.
Zasięg występowania
Tajpan pustynny, którego naukowcy uważają za najbardziej jadowitego węża świata, zamieszkuje czarne równiny glebowe w półpustynnych regionach na granicy Queensland i Australii Południowej. W Queensland można go spotkać w regionie Channel Country, m.in. w Parku Narodowym Diamantina, na stacjach Durrie i Morney Plains oraz w Parku Narodowym Astrebla Downs. W Australii Południowej z kolei występuje w obszarze Marree-Innamincka, który obejmuje Lagunę Goydera, Pustynię Tirari i Sturt Stony, Jezioro Coongie, Rezerwat Regionalny Innamincka oraz okolice Oodnadatty. Izolowana populacja tego gatunku występuje również w pobliżu Coober Pedy.
Opis
Taipan pustynny charakteryzuje się zmiennym ubarwieniem – od ciemnego, intensywnego odcienia brązu po brązowozielony, w zależności od pory roku. Jego grzbiet, boki i ogon różnią się odcieniami brązu i szarości. Łuski często otoczone są czarnawą obwódką. Obrzeżenia te układają się w przekątne rzędy, tworząc nieregularne wzory przypominające zygzaki. Najniżej położone łuski boczne często mają żółtą krawędź z przodu. Łuski grzbietowe z kolei są gładkie i pozbawione żebrowania, co nadaje wężowi eleganckiego wyglądu. Głowa i szyja są zwykle wyraźnie ciemniejsze niż reszta ciała – zimą błyszcząco czarne, a latem ciemnobrązowe, co pozwala tajpanowi śródlądowemu efektywnie absorbować ciepło przy minimalnej ekspozycji ciała na słońce. Oczy są średniej wielkości, z ciemnobrązowymi tęczówkami i bez wyraźnej obwódki wokół źrenic.
Taipan pustynny osiąga średnio 1,8 m długości, choć niektóre osobniki mogą dorastać nawet do 2,5 m. Zęby jadowe tego węża mierzą od 3,5 do 6,2 mm i są krótsze niż u jego kuzyna – taipana nadbrzeżnego. Gad posiada 23 rzędy łusek grzbietowych. Liczba łusek podogonowych wynosi od 55 do 70. Analna łuska występuje w liczbie pojedynczej.
Adaptacja sezonowa
Taipan pustynny potrafi zaadoptować się do różnych warunków środowiskowych. Umożliwia mu to sezonowa zmiana koloru skóry. Latem jego ubarwienie staje się jaśniejsze, podczas gdy zimą przybiera ciemniejsze odcienie. Zmiana ta pomaga wężowi w termoregulacji – ciemniejszy kolor zimą pozwala mu skuteczniej pochłaniać ciepło promieniowania. Właśnie dzięki temu gatunek ten doskonale radzi sobie w ekstremalnych warunkach swojego naturalnego środowiska.
Rozmnażanie
Tajpan pustynny składa od jednego do dwóch tuzinów jaj, które wykluwają się po dwóch miesiącach. Samica zazwyczaj składa jaja w opuszczonych norach innych zwierząt lub głębokich szczelinach. Tempo rozmnażania tych węży zależy częściowo od dostępności pożywienia – w przypadku niedoboru pokarmu zdolność do reprodukcji znacznie spada.
W warunkach hodowlanych tajpany śródlądowe żyją zazwyczaj od 10 do 15 lat. Zdarzają się jednak dłużej żyjące osobniki. Przykładem jest wąż z Australia Zoo, który dożył ponad 20 lat.
Pożywienie
W naturalnym środowisku tajpan pustynny żywi się wyłącznie ssakami – głównie gryzoniami, takimi jak szczur długowłosy (Rattus villosissimus), mysz australijska (Pseudomys australis), mysz domowa (Mus musculus) oraz inne gatunki z grupy niełazów. W warunkach hodowlanych może także spożywać jednodniowe pisklęta. W odróżnieniu od innych jadowitych węży, które ograniczają się do pojedynczego, precyzyjnego ugryzienia, a następnie czekają, aż ofiara umrze, tajpan pustynny stosuje bardziej agresywną strategię. Uderza wielokrotnie w szybkim tempie, wykonując nawet do ośmiu precyzyjnych ukąszeń w jednej serii. Nierzadko zaciska szczęki z dużą siłą, by zadać kilka ran w tym samym miejscu. Co więcej, potrafi przytrzymać ofiarę swoim ciałem, jednocześnie aplikując toksyczny jad poprzez liczne ukąszenia.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Padalec zwyczajny
- Ocelot nadrzewny – margaj
- Czy Biblia usprawiedliwia niewolnictwo?
- Ochrona środowiska w Biblii? Naturalnie!
- Zagłada czy ratunek – jaka czeka nas przyszłość?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Inland_taipan [11.11.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: XLerate. Licencja: CC BY-SA 3.0.
