Manat rzeczny (Trichechus inunguis), inaczej nazywany też manatem małym, to gatunek manatów żyjący w dorzeczu Amazonki w Brazylii, Peru, Kolumbii i Ekwadorze. Jego skóra jest cienka, pomarszczona i ma brązowy lub szary kolor. Ciało pokrywają drobne włoski, a na piersi znajduje się biała plama. Jest najmniejszym gatunkiem manata.
Taksonomia
Nazwa inunguis oznacza po łacinie „bez paznokci”. Rodzaj Trichechus odnosi się do włosów wokół pyska tego ssaka.
Wygląd
Manat mały jest najmniejszym z manatów. Ma gładką, gumowatą skórę i brak paznokci na płetwach. Manaty są szare, posiadają jasną plamą na piersi.
Manaty ważą od 7,5 do 379 kg i mierzą od 71 do 266 cm. Młode osobniki ważą 10–15 kg i mają 85–105 cm długości. Rosną szybko, przybierając nawet do 1 kg tygodniowo na wadze. Ich długość zwiększa się o 1,6–2 mm dziennie.
Ciało manata jest cylindryczne. Przednie kończyny to płetwy, nie posiada tylnych kończyn. Tył ciała kończy płaska, zaokrąglona płetwa.
Płetwy pomagają manatowi rzecznemu w poruszaniu się, drapaniu i jedzeniu. Górna warga jest podzielona na dwie części i pokryta szczecinami.
Może poruszać się niezależnie, co ułatwia jedzenie.
Zęby i dieta
Zęby manata są wymieniane przez całe życie. Przesuwają się od tyłu do przodu szczęki w tempie 1–2 mm miesięcznie. Manaty nie mają kłów ani siekaczy.
Przystosowanie do jedzenia
Manaty rzeczne nie mają paznokci na płetwach. Mają mniej wygięty pysk niż inne gatunki. Dzięki temu mogą efektywnie żerować przy powierzchni wody, gdzie znajduje się większość ich pożywienia.
Zachowanie i biologia
Manat mały żyje wyłącznie w wodach słodkich. Reguluje temperaturę ciała, kierując przepływ krwi w różne części organizmu. Gruba warstwa tłuszczu pomaga mu zatrzymywać ciepło.
Oddycha przez nozdrza, które zamyka pod wodą. Zazwyczaj wynurza się co 5 minut, choć może wytrzymać pod wodą nawet 14 minut.
Manaty migrują zgodnie z poziomem wody w Amazonce. W porze deszczowej znajdują się w zalanych lasach, gdzie mają dużo jedzenia. Ich pysk jest niemal prosty, co ułatwia żerowanie przy powierzchni wody. Są aktywne w dzień i w nocy.
Żyją całkowicie w wodzie, wystawiając nad nią tylko nozdrza.
Manaty rzeczne wydają dźwięki w celach porozumiewania się z innymi przedstawicielami swojego gatunku. Najczęściej komunikują się matki z młodymi.
Dieta
Manaty małe jedzą wodne rośliny, np. pistie rozetkowe, trawy, lilie wodne i hiacynty wodne. Zjadają też owoce, które z palm wpadają do wody. Każdego dnia spożywają około 8% masy swojego ciała.
W porze suchej przenoszą się do głębokich jezior. Często wtedy głodują. Dzięki tłuszczowi i wolnemu metabolizmowi mogą przetrwać bez jedzenia nawet 7 miesięcy.
Rozmnażanie i cykl życia
Manaty rzeczne rozmnażają się sezonowo. Ciąża trwa 12–14 miesięcy. Młode rodzą się najczęściej między grudniem a lipcem, gdy poziom wody w rzekach rośnie. Pozostają z matką przez 12–18 miesięcy.
Na wolności żyją około 30 lat. W niewoli rekord życia wynosi 17 lat.
Populacja i zasięg
W 1977 roku liczba manatów małych wynosiła około 10 000. Obecnie nie wiadomo, ile przedstawicieli tego gatunku pozostało, ale ich populacja spada.
Zwierzęta te występują w dorzeczu Amazonki, na obszarze siedmiu milionów km². Preferują spokojne jeziora, starorzecza i laguny. Najczęściej żyją samotnie, ale czasem tworzą grupy do ośmiu osobników.
Ich naturalnymi wrogami są jaguary, krokodyle i rekiny.
Kłusownictwo
Manaty rzeczne są często nielegalnie zabijane. Poluje się na nie dla mięsa, tłuszczu i skóry. Mięso jest sprzedawane na lokalnych targach, często jako konserwa zwana mixira.
W latach 1935–1954 zabito ponad 140 000 manatów. Kłusownictwo wciąż występuje, nawet w chronionych obszarach.
Ochrona
Manat mały jest zagrożony wyginięciem. Główne przyczyny to kłusownictwo, zmiany klimatu, śmiertelność młodych i utrata siedlisk.
W Peru gatunek jest chroniony prawem od 1973 roku. Mimo to nadal jest zabijany. Inne zagrożenia to wycieki ropy, zanieczyszczenie rtęcią i niszczenie roślinności.
Organizacje takie jak INPA w Brazylii pracują nad ochroną manatów. Zajmują się hodowlą w niewoli i edukacją lokalnych społeczności.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kormoran nielotny
- Gwanako andyjskie – gwanako – guanako
- Era mezozoiczna
- Czy teoria Wielkiego Wybuchu wyklucza istnienie Boga?
- Ustalenie pojęć medycznych
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Amazonian_manatee [dostęp: 12.12.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Alan Kotok. Licencja: CC BY 2.0.
