Ustalenie pojęć medycznych

Zobacz również

Strona głównaBiologiaWirusologiaUstalenie pojęć medycznych

Dla dobrej komunikacji i poprawnego rozumienia tekstów proponuję jeden odcinek poświęcić na uściślenie nomenklatury medycznej związanej z przebiegiem chorób. W tym przypadku niedomówień i nieporozumień jest jeszcze więcej niż przy pojęciach używanych w kontekście samych wirusów. Dlatego proponuję zapoznać się z krótkim słowniczkiem pojęć, aby mieć wgląd w znaczenia, jakie należy tym pojęciom przypisywać.

Na samym początku należy wyjaśnić podstawowe pojęcie jakimi są choroba i przebieg choroby. Na potrzeby tego cyklu artykułów pojęcie „choroba” traktuję jako sumę reakcji, jaką podejmuje organizm, mających na celu eliminację, a przynajmniej neutralizację wszystkich cząstek wirusowych. Żeby podkreślić czynny udział naszego organizmu w „produkowaniu” objawów, zamiast pojęcia choroba będę równolegle używał pojęcia „reakcja chorobowa”. Oba pojęcia – „choroba” i „reakcja chorobowa” – traktuję jako synonimy. Pojęcie „przebieg choroby” to ocena rozwoju choroby w czasie.

Dzięki rozwojowi badań podstawowych wiemy aktualnie, że każda reakcja chorobowa pierwsze etapy swojego rozwoju zaczyna na poziomie molekularnym, a więc nieodczuwalnym przez chorego. Zatem w porzebiegu choroby mamy zawsze okres bezobjawowy i objawowy. Objawy odczuwalne pojawiają się później.

Odcinek czasu bez objawów klinicznych występujący w przebiegu choroby jest nazywany okresem bezobjawowym, chociaż może lepiej byłoby nazwać ten okres okresem przedobjawowym. Tak będę czynił w tym cyklu artykułów, dlatego że nieleczona choroba prędzej czy później musi dać objawy zauważalne albo przez samego chorego, albo przez jego otoczenie.

Nie ma reakcji chorobowych bez objawów, dlatego nie ma takiego zjawiska jak choroby bezobjawowe. Oczywiście dzięki rozwojowi medycyny może się zdarzyć – i chcielibyśmy, żeby taka sytuacja była możliwa jak najczęściej – że pierwsze objawy chorobowe mogą być znajdowane w badaniach dodatkowych, czyli w okresie przedobjawowym, bez odczuwania przejawów choroby na poziomie zmysłów, ale do tego droga jeszcze daleka.

Odchylenia od normy w badaniach dodatkowych, gdy nie ma żadnych objawów, które możemy odczuć zmysłami, lepiej traktować, póki co, jako wyraz adaptacji, czyli reakcji organizmu na wpływ środowiska.

Poniżej przedstawiam schemat stworzony na potrzeby tego cyklu artykułów. Ten schemat pojęć nie jest nauczany oficjalnie, chociaż pojęcia w nim zawarte są używane na co dzień w żargonie medycznym. Schemat został stworzony z myślą o jednoznaczności komunikacji z czytelnikiem. Pojęciami tworzącymi schemat będę się posługiwał zawsze wtedy, gdy będę się odnosił do klinicznych aspektów chorób.

Ogólnie rzecz biorąc, w przebiegu choroby wyróżniamy 3 okresy:

1. Przedobjawowy (bezobjawowy)

2. Objawowy

wirusy objawy

3. Zdrowienia (rekonwalescencja)

wirusy objawy

Rozwińmy nieco powyższy schemat:

1. Okres przedobjawowy (bezobjawowy)

Okres utajenia – czas od pierwszych reakcji molekularnych do pierwszych klinicznych objawów chorobowych. W kontekście chorób zakaźnych używamy pojęcia ‘okres wylęgania’. W okresie tym mogą się już pojawiać odchylenia od normy w badaniach dodatkowych.

2. Okres objawowy opisujemy w trzech kategoriach:

jak szybkoszybkość przebiegunadostre, ostre, podostre podprzewlekłe, przewlekłe
jak ciężkonasilenie objawówłagodne, umiarkowane, ciężkie, bardzo ciężkie
w jaki sposóbobjawy
Tutaj zestaw pojęć jest bardziej rozbudowany (np. wysiękowy, przekrwienny, obrzękowy, rozrostowy). Opis kliniczny objawów jest zbyt obszerny, aby go tutaj przedstawiać, dlatego kwestia ta nie będzie poruszana w tym miejscu. Poprzestanę tylko na zasygnalizowaniu tego wątku oceny choroby.


wirusy objawy

Określenie przebiegu choroby jako nadostre spotykamy w medycynie ludzkiej w trzech przypadkach. Dotyczy to szczególnych sytuacji zapalenia spojówek, zapalenia wątroby lub trądziku.

Określenie stanu zapalnego jako podprzewlekły występuje w ludzkiej medycynie tylko w jednym przypadku – w przypadku szczególnego przebiegu zapalenia wątroby. Pojęcie to było używane w historii medycyny trochę częściej niż obecnie i dobrym pytaniem jest, czy nie warto by było je odświeżyć, a przede wszystkim zdefiniować, gdyż o ile uważamy, że etap zapalenia przewlekłego jest już procesem nieodwracalnym, to zapalenie podprzewlekłe być może ma w sobie potencjał odwracalności.

Przykładowa pełna diagnoza dla zwykłego kataru zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej powinna wyglądać jak niżej.

reakcjaobjawytempociężkość
zapalenie jamy nosowejwysiękowe-surowiczeostrełagodne

Wbrew pozorom, prawidłowe postawienie diagnozy w przypadku chorób wirusowych może mieć istotne znaczenie. Często bardziej istotne niż badania dodatkowe. Po pierwsze, w świetle przedstawionego w poprzednim artykule sposobu analizy objawów, umożliwia nam to wykluczenie dużej liczby wirusów wchodzących innymi wrotami infekcyjnymi niż jama nosowa. Po drugie, w kontekście wiedzy o tym, że organizm może na obecność wirusa zareagować objawami odległymi zarówno anatomicznie, jak i czasowo, zapis jak najpełniejszej klinicznie diagnozy pozwoli nam lepiej odnieść się do każdego kolejnego zachorowania (zestawu nowych objawów) u tego samego pacjenta, dając możliwość oceny, czy mamy do czynienia z innym, nowym procesem chorobowym, czy z dalszym ciągiem reakcji chorobowych na obecność tego samego wirusa.

3. Okres zejścia choroby

wirusy objawy

W przypadku zakażeń (zatruć) wirusowych istnieje takie pojęcie jak ‘infekcja przetrwała’, co oznacza jedynie obecność cząsteczki wirusa w organizmie po ustąpieniu objawów ostrych lub podostrych. Nie ma ona znaczenia klinicznego dopóty, dopóki nie doprecyzujemy rodzaju oddziaływań między organizmem a wirusem.

Trwanie wirusa w organizmie realizuje się na 3 sposoby:

  • Nosicielstwo – Wirus nie wywołuje żadnej reakcji organizmu. Prognoza co do stanu zdrowia jest w takiej sytuacji pewna i dobra.
  • Latencja – Organizm reaguje od czasu do czasu na obecność wirusa, powodując nawroty objawów. Wirus w stanie latencji może spowodować, że prędzej czy później organizm wytworzy reakcję przewlekłą. W takiej sytuacji prognoza co do stanu zdrowia jest niepewna.
  • Przewlekłość – Organizm reaguje na wirusa powolną, konsekwentną reakcją przeciwko tkankom, w których wirus jest usadowiony, powodując przewlekły stan zapalny, a na tym tle powolne wyrodnienie zainfekowanego narządu, co doprowadza powoli do jego niewydolności. Prognoza co do stanu zdrowia jest w takim przypadku co prawda pewna, ale niekorzystna.

Przebieg choroby, choć zwykle schematyczny w ogólnych zarysach, w szczegółach w zasadzie jest nie do przewidzenia. Przebieg chorób jest właściwy bardziej dla danego organizmu niż czynnika wywołującego chorobę i może zmieniać się w przeciągu życia danej osoby. Stąd tak istotna rola zachowywania ciągłości opieki w zdrowiu i w chorobie.

O autorze:

Dariusz Struski – lekarz medycyny, specjalista w dziedzinie medycyny rodzinnej z trzydziestodwuletnim stażem pracy w Polsce, Szwecji, Norwegii. W przeszłości kierownik Ośrodka Kształcenia Lekarzy Rodzinnych we Wrocławiu. Obecnie wykładowca z zakresu Evidence Based Medicine (Medycyny opartej na faktach) oraz medycy rodzinnej, ze szczególnym zainteresowaniem dotyczącym chorób zakaźnych.


Zobacz również

Popularne artykuły

Skip to content
facebook facebook facebook