Makrela atlantycka (Scomber scombrus) to ryba, której zasięg naturalnego występowania obejmuje Morze Śródziemne, Morze Czarne, a także północny Atlantyk. Przedstawiciele tego gatunku wykazują tendencję do tworzenia licznych ławic. Makrele zazwyczaj przebywają na głębokości około 200 metrów. W okresie wiosenno-letnim często można je spotkać w strefach przybrzeżnych. Natomiast jesienią i zimą pływają z dala od brzegu, szukając cieplejszych wód.
Ciało makreli ma stalowoniebieski kolor, a jej brzuch jest srebrzystobiały. Na grzbiecie ryby widnieją charakterystyczne czarne linie. Dorosłe makrele zwykle mają długość około 60 cm, a ich standardowa waga wynosi ok 3,4 kg. Ciała ryb zwężają się ku końcowi.
Okres godowy makreli przypada w miesiącach wiosennych i letnich. W tym czasie przeciętna samica składa nawet 450.000 jaj. Młode osiągają dojrzałość płciową w wieku 2 lat. Przeciętny osobnik żyje nawet 17 lat.
Znaczenie handlowe
Połowy makreli atlantyckiej odbywają się na masową skalę w miejscach jej występowania. Według szacunków każdego roku odławia się blisko milion ton przedstawicieli tego gatunku. W sprzedaży dostępne są zarówno świeże ryby, jak i wędzone tuszki oraz mrożone filety. Z makreli produkuje się również konserwy rybne.
Makrela atlantycka jest ceniona za mięso bogate w tłuszcze i kwasy omega-3, a także inne składniki odżywcze. Mimo popularności ryby wśród konsumentów gatunek ten nie jest zagrożony. Jego połowy rokrocznie utrzymują się na podobnym poziomie.
Taksonomia i filogeneza
Pierwszy opis makreli atlantyckiej jako osobnego gatunku został opracowany w 1758 roku. Jego autorem był szwedzki przyrodnik Karol Linneusz. Badacz ten początkowo nazwał rybę Scomber scomber. Z czasem jednak przyjęła się nazwa Scomber scombrus. Makrele od innych gatunków ryb różnią się przede wszystkim odmiennym kształtem kości podniebiennej, a także brakiem pęcherza pławnego.
Opis
Ciało makreli atlantyckiej jest wydłużone i lekko spłaszczone z boku. Ryba ma długi, spiczasty pysk. Wewnątrz otworu gębowego znajdują się małe i ostre zęby o stożkowatym kształcie. Oczy makreli pokrywa tłuszczowa powieka. Ciało ryby odznacza się aksamitną teksturą. Jej łuski na ogół są drobne. Większe występują tylko tuż za głową i w okolicach płetw piersiowych.
Płetwy grzbietowe makreli są rozmieszczone w znacznej odległości od siebie. Drugą płetwę grzbietową oraz znajdującą się tuż za nią płetwę odbytową zwykle otacza po pięć małych płetewek (niektóre osobniki przy każdej z wymienionych płetw mają po cztery lub po sześć płetewek). Płetwa odbytowa jest podobna do drugiej płetwy grzbietowej pod względem kształtu oraz rozmiaru.
Ciało ryby zwęża się ku nasadzie ogona i przymocowanej do niej płetwy ogonowej. Grzbiet makreli ma stalowoniebieski odcień, a jej brzuch jest srebrzystobiały lub żółtawy. Długość przeciętnej makreli waha się na poziomie od 30 do 60 cm, a jej waga wynosi od 1 do 3,4 kg.
Zasięg i siedlisko
Obszar naturalnego występowania makreli rozciąga się zarówno na zachodni, jak i wschodni Atlantyk. W rejonie Ameryki Północnej zasiedla ona wody oceaniczne w pasie od Labradoru w Kanadzie aż po przylądek Lookout w Karolinie Północnej. W Europie natomiast można ją spotkać w wodach słonych od Islandii i Norwegii aż po Mauretanię. Ryba ta występuje również w Morzu Śródziemnym i Czarnym.
Makrela atlantycka preferuje wody o temperaturze powyżej 8°C. Tylko sporadycznie można ją zaobserwować w chłodniejszych akwenach. Z reguły przebywa na głębokości około 200 m, ale niektóre osobniki schodzą do poziomu nawet 1000 m pod poziomem morza.
Makrela atlantycka to ryba wędrowna. Wiosną i latem pływa zazwyczaj w odległości od 32 do 161 km od lądu. Młodszym osobnikom zdarza się podpływać do brzegu na jeszcze bliższe odległości. W okresie jesienno-zimowym ryba natomiast migruje na południe w poszukiwaniu głębszych i cieplejszych wód.
Biologia i ekologia
Makrele atlantyckie wykazują dużą aktywność. Pozostawanie w ciągłym ruchu pozwala im odpowiednio dotlenić organizm. Ryby na ogół tworzą duże ławice złożone z osobników o podobnych rozmiarach. Mniejsze makrele z reguły pływają wolniej od większych.
Odżywianie
Głównym składnikiem diety makreli atlantyckiej jest plankton oraz drobne zwierzęta żyjące w wodzie. Podczas polowań na większą zdobycz ławice rozpadają się na mniejsze grupy, a poszczególne osobniki starają się samodzielnie złapać potencjalną ofiarę.
Cykl życiowy
Makrele atlantyckie rozmnażają się w miesiącach wiosennych i letnich. Tarło zazwyczaj odbywa się w odległości około 48 km od wybrzeża. Złożona przez jedną samicę ikra składa się z kilkuset tysięcy jaj. Młode osobniki wylęgają się szybciej w cieplejszej temperaturze. Im woda w danym miejscu jest chłodniejsza, tym czas potrzebny na pojawienie się młodych makreli bardziej się wydłuża. Ryby osiągają dojrzałość płciową w wieku około 2 lat.
Interakcje z człowiekiem
Makrela atlantycka jest rybą o dużym znaczeniu gospodarczym. Cieszy się ona dużą popularnością wśród konsumentów z uwagi na wyjątkowe walory smakowe oraz zdrowotne wynikające z jej spożywania. W porównaniu do innych gatunków ryb, poziom rtęci w ciele makreli jest dość niski. Dzięki temu stanowi ona bezpieczny wybór spożywczy dla większości osób.
Ochrona
Intensywna eksploatacja nie wpływa znacząco na zmniejszenie populacji makreli atlantyckiej. Dlatego też gatunek ten uznawany jest przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) za gatunek najmniejszej troski. Mimo wszystko zaleca się jednak systematyczne monitorowanie populacji. Przewiduje się bowiem, że następujące gwałtownie zmiany klimatyczne mogą wpłynąć na rozmieszczenie i liczebność makreli. W wielu krajach, w tym w Unii Europejskiej i Kanadzie, odławiać można wyłącznie ryby, które osiągnęły wymagane minimalne wymiary ciała.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Atlantic_mackerel [dostęp: 11.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Hans Hillewaert. Licencja: CC BY-SA 4.0.
