Makak japoński (Macaca fuscata) to gatunek naziemnej małpy z rodziny koczkodanowatych. Występuje naturalnie w Japonii. Popularnie nazywany jest „małpą śnieżną”, ponieważ niektóre populacje zamieszkują obszary, gdzie śnieg pokrywa ziemię przez kilka miesięcy w roku. Żaden inny naczelny poza człowiekiem nie żyje na tak północnych szerokościach geograficznych ani w tak surowym klimacie. Makaki mają brunatnoszarą sierść, różowoczerwone twarze i krótkie ogony. Wyróżnia się dwa podgatunki Macaca fuscata.
W Japonii makak japoński jest znany jako Nihonzaru (ニホンザル. Stanowi to połączenie słów Nihon 日本 „Japonia” i saru 猿 „małpa”. Gatunek jest bardzo dobrze znany w tym kraju, gdyż to jedyna żyjąca tam małpa. W mowie potocznej, gdy Japończycy używają słowa saru, najczęściej mają na myśli właśnie makaka japońskiego.
Opis
Dymorfizm płciowy jest wyraźnie widoczny u makaków japońskich. Samce ważą średnio 11,3 kg, podczas gdy samice osiągają wagę około 8,4 kg. Osobniki zamieszkujące chłodniejsze rejony zazwyczaj są cięższe od tych żyjących w cieplejszym klimacie. Średnia wysokość ciała samców wynosi 57 cm, a samic 52,3 cm. Mózg makaka waży około 95 g. Ogon tego gatunku jest krótki. U samców mierzy średnio 92,5 mm, a u samic 79,1 mm. Makaki mają różowawy kolor twarzy i okolic pośladkowych. Reszta ciała pokryta jest brunatną lub szarawą sierścią. Ich futro jest przystosowane do niskich temperatur. Zagęszcza się wraz ze spadkiem temperatury. Pozwala im to przetrwać w warunkach nawet do −20 °C.
Makaki poruszają się głównie na czterech kończynach. Są półnaziemne. Samice spędzają więcej czasu w koronach drzew, podczas gdy samce częściej przebywają na ziemi. Znane są również ze swoich zdolności do skakania oraz doskonałych umiejętności pływackich. Potrafią przepłynąć dystans przekraczający pół kilometra. Żyją stosunkowo długo, jak na małpy tego rodzaju. Samice dożywają do 32 lat, a samce do 28 lat. Wyróżnia je to na tle innych gatunków makaków.
Zachowanie
Makaki japońskie żyją w społecznościach matrylinearnych. Samice pozostają w grupie rodzinnej przez całe życie, a samce opuszczają ją przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. Typowe stada składają się z dorosłych obu płci. Zawierają kilka linii matrylinearnych, które mogą tworzyć hierarchię dominacji. Członkowie jednej linii mogą mieć wyższą pozycję niż członkowie innej. Istnieją także tymczasowe grupy złożone wyłącznie z samców, którzy niedawno opuścili swoje rodzinne stada i przygotowują się do dołączenia do innych. Wielu samców spędza dłuższe okresy poza grupami, zmieniając je nawet kilkakrotnie w ciągu życia.
Samice w stadzie funkcjonują w stabilnej hierarchii dominacji. Ich pozycja zależy od pozycji matki. Młodsze samice zazwyczaj przewyższają rangą swoje starsze rodzeństwo. Wyżej usytuowane linie matrylinearne cechuje większa spójność społeczna. Samce z kolei tworzą własną hierarchię dominacji, w której jedno z nich pełni rolę alfa. Pozycja dominującego samca zmienia się zwykle, gdy dotychczasowy samiec alfa opuszcza grupę lub umiera. Status samca rośnie także wraz z długością jego przynależności do stada. Hierarchia może się zmieniać, gdy dochodzi do podziału stada. Otwiera to nowe możliwości dla aspirujących samców.
Grooming, czyli wzajemne czyszczenie sierści, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu więzi społecznych i higienie. Samice najczęściej pielęgnują osobniki z tej samej linii matrylinearnej. Każda samica ogranicza jednak do minimum liczbę zwierząt, które pielęgnuje – nawet w dużych stadach. Czyszczenie sierści między samicami a samcami nie tylko pomaga w utrzymaniu higieny, ale także może służyć budowaniu więzi społecznych i przyciąganiu uwagi dominujących samców. Techniki pielęgnacji są przekazywane przez matki młodym, najprawdopodobniej w drodze obserwacji. Świadczy to o kulturowym charakterze tych ssaków.
Makaki z Jigokudani w prefekturze Nagano zdobyły światową sławę dzięki zwyczajowi kąpieli w gorących źródłach w zimowe miesiące. Stało się to symbolicznym obrazem ich przystosowania do życia w surowym klimacie.
Ekologia
Makaki japońskie prowadzą dzienny tryb życia. Ich aktywność zmienia się w zależności od pory roku i warunków klimatycznych. W chłodniejszych rejonach, od jesieni do wczesnej zimy, zwierzęta naprzemiennie żerują i oddają się innym aktywnością. Zimą natomiast koncentrują się na dwóch do czterech sesjach żerowania dziennie. Wiosną i latem ich rytm dobowy obejmuje zazwyczaj dwie lub trzy takie sesje. W cieplejszych miejscach, takich jak Yakushima, ich aktywność jest bardziej zróżnicowana.
Przeciętny dzień makaka dzieli się na różne czynności: 20,9% czasu odpoczywają, 22,8% spędzają na przemieszczaniu się, 23,5% na żerowaniu, 27,9% na pielęgnacji społecznej, 1,2% na samodzielnym czyszczeniu sierści, a 3,7% na innych aktywnościach. Zazwyczaj śpią na drzewach. Mogą też odpoczywać na ziemi, w pobliżu skał lub powalonych drzew. Zimą, w celu ochrony przed chłodem, gromadzą się w grupy na swoich terenach noclegowych.
Dieta
Makaki japońskie są wszystkożerne. Ich dieta jest niezwykle zróżnicowana. Obejmuje ponad 213 gatunków roślin, a także owady, korę drzew oraz glebę. Na wyspie Yakushima głównymi składnikami pożywienia są owoce, dojrzałe liście i opadłe nasiona. Zwierzęta spożywają również grzyby, paprocie, bezkręgowce oraz inne części roślin. Dieta zmienia się sezonowo. Latem dominują owoce, a zimą zioła.
W bardziej północnych regionach makaki koncentrują się na sezonowych pokarmach. Owoce i orzechy pozwalają im gromadzić zapasy tłuszczu na zimę, gdy jedzenie staje się deficytowym towarem. Na północnej wyspie Kinkasan dieta składa się głównie z opadłych nasion, ziół, młodych liści i owoców. W przypadku braku preferowanego pokarmu, zwierzęta wykopują podziemne części roślin, takie jak korzenie i kłącza, a nawet spożywają glebę lub ryby, dostosowując się do trudnych warunków środowiskowych.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Nosacz sundajski – nosacz – nosacz trąbowy
- Kania czarna – kania brunatna
- Nietoperze, pszczoły, motyle – złożona inżynieria
- Czy Księżyc jest dziełem przypadku?
- Zagadka Whopper Sand
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Japanese_macaque [dostęp: 13.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Yblieb. Licencja: CC BY-SA 3.0.
