Koźlarz babka (Leccinum scabrum (Bull.) Gray) to gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae). Opisany został po raz pierwszy jako Boletus scaber w roku 1783 przez Jeana Baptiste Bulliarda, później przemianowany na obecną nazwę przez Samuela Fredericka Graya w 1821 roku, który przeniósł ten gatunek do rodzaju Leccinum.
Występowanie i charakterystyka
Koźlarz babka, inaczej zwany kozakiem, to powszechnie występujący w polskich lasach jadalny grzyb, cieszący się dużą popularnością. Najczęściej można go spotkać w sąsiedztwie brzóz, z którymi tworzy symbiotyczną relację. Sezon zbiorów trwa od lipca do listopada i obejmuje lasy iglaste, liściaste, mieszane, a także parki i ogrody. Często rośnie pojedynczo lub w małych grupach. W Polsce wyróżnia się około 10 podgatunków koźlarza babki, a w Europie zidentyfikowano ponad 20 odmian tego gatunku.
Rozpoznawanie
Aby poprawnie zidentyfikować koźlarza babkę, konieczne jest rozpoznanie charakterystycznego kształtu kapelusza i trzonu oraz znajomość preferowanych siedlisk.
Owocnik koźlarza babki osiąga średnicę od 4 do 20 cm. U młodych osobników przyjmuje półkolisty kształt, który z czasem staje się bardziej poduszkowaty. Kapelusz może występować w różnych odcieniach szarości, brązu i orzecha. Jego powierzchnia jest gładka i sucha. Spód kapelusza pokrywają białe lub szare rurki, które łatwo oddzielają się od miąższu. Miąższ znajdujący się pod kapeluszem ma jasną barwę i zawiera soczyste, białe tkanki.
Trzon koźlarza babki ma cylindryczny kształt, rozszerzający się ku górze i u nasady. Zazwyczaj osiąga długość do 200 mm i pokryty jest ciemnymi łuskami, przypominającymi strukturę brzóz. Ważne jest zaznaczenie, że trzon nie jest przeznaczony do konsumpcji i powinien być usunięty przed obróbką.
Podczas poszukiwań kozaka trzeba uważać, aby nie pomylić go z gorzkim w smaku goryczakiem żółciowym (Tylopilus felleus). Odróżnić je można poprzez reakcję rurek, które w przypadku goryczaka żółciowego po uszkodzeniu zmieniają kolor na różowy lub brązowy.
Wartość odżywcza i zastosowanie kulinarne
Koźlarz babka zawiera około 70% wody, a także białka, aminokwasy egzogenne, witaminy (w tym B2 i niacyna) oraz minerały, takie jak cynk, fosfor, miedź i żelazo. Jest również źródłem cennej witaminy D oraz chromu, który może korzystnie wpłynąć na regulację poziomu cukru we krwi.
Młode owocniki koźlarza babki mogą być suszone lub marynowane w zalewie octowej. Kapelusze starszych okazów mogą być suszone, duszone lub używane jako składnik dań i sosów. Trzony są niejadalne. Należy zaznaczyć, że podczas obróbki termicznej miąższ koźlarza może ciemnieć, co jest zjawiskiem normalnym i nie wpływa na jego wartość odżywczą.
Źródła
- https://www.ekologia.pl/srodowisko/przyroda/kozlarz-babka-opis-wystepowanie-i-zdjecia-grzyb-kozlarz-babka-ciekawostki,23427.html
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Koźlarz_babka
- https://beszamel.se.pl/porady/jak-zrobic/kozlak-kozak-brzeziak-czyli-kozlarz-babka-dlaczego-warto-jesc-kozlaki-czy-grzyby-kozlaki-sa-zdrowe-aa-tdtr-iYkr-QkU1.html
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: gailhampshire. Licencja: CC BY 2.0.
