Muchomor czerwony (Amanita muscaria (L.) Lam.) to gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae). Jest to prawdopodobnie najbardziej charakterystyczny gatunek muchomora. Często spotykany w kulturze popularnej, inspirował twórców np. gier z serii Mario (po zjedzeniu muchomora Mario stawał się większy) oraz bajki o Smerfach (domki Smerfów były muchomorami).
Występowanie
Muchomor czerwony jest szeroko rozprzestrzeniony w strefie klimatu umiarkowanego na całej półkuli północnej, ale występuje także w niektórych rejonach o klimacie ciepłym, np. w Ameryce Środkowej, w Hindukuszu czy nad Morzem Śródziemnym. Wraz z siewkami sosny jego zarodniki i grzybnia zostały przeniesione w różne inne rejony świata i obecnie pojawia się także w Australii, Nowej Zelandii, Afryce Południowej i Ameryce Południowej. W Europie Środkowej, w tym w Polsce, jest bardzo pospolity.
Muchomor czerwony jest grzybem naziemnym, rosnącym w różnego typu lasach liściastych, iglastych i mieszanych, szczególnie często pod brzozą brodawkowatą. Owocniki pojawiają się od czerwca do listopada. Jest to grzyb mykoryzowy, żyjący w symbiozie, zazwyczaj z brzozą, jodłą, sosną, świerkiem, osiką i dębem.
Nazewnictwo
Muchomor czerwony po raz pierwszy został opisany przez Karola Linneusza w 1753 r. jako Agaricus muscarius. W 1783 r. Jean-Baptiste de Lamarck przeniósł go do rodzaju Amanita, nadając mu obecną nazwę. Przez różnych badaczy opisywany był jeszcze pod różnymi nazwami, dlatego obecnie ma ponad 40 synonimów naukowych. Epitet gatunkowy muscaria pochodzi od łacińskiego słowa „musca” oznaczającego muchę. Nazwę polską nadał Józef Jundziłł w 1830 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka muchomor, bedłka, muchar czerwony, muchomor pospolity, muchomor zwyczajny.
Morfologia
Kapelusz muchomora osiąga do 20 cm średnicy. U bardzo młodych okazów jest kulisty, potem półkulisty, z czasem niskołukowaty, a u starszych okazów płaski i nieco wgłębiony na środku. Powierzchnia jest gładka, u starszych okazów przy brzegu delikatnie karbowana. Początkowo okryty jest białawą osłoną. Po jej rozerwaniu na kapeluszu pozostają białe lub białożółte łatki. W czasie wilgotnej pogody kapelusz jest lepki. Blaszki ma białe lub bladożółtawe, brzuchate, gęsto ustawione, wolne.
Trzon grzyba osiąga wysokość do 20 cm, a grubość do 3 cm. Jest walcowaty, łatwo wyłamujący się, za młodu pełny, potem pusty. Jego kolor jest biały lub żółty. Posiada obwisły, biały (czasami żółtawy) pierścień. Podstawę ma bulwiastą, otoczoną kilkoma rzędami wałeczkowatych zgrubień i bez wyraźnej pochwy. Miąższ jest biały, kruchy, bez zapachu, po uszkodzeniu nie zmienia koloru. Zarodniki są białe, gładkie, elipsowate, o rozmiarach 9–11 × 6–9 μm.
Właściwości
Mimo że muchomor czerwony zaliczany jest do grzybów trujących (tak opisywany jest we wszystkich atlasach grzybów), śmierć spowodowana zatruciem po spożyciu A. muscaria jest dość rzadka. Dwukrotne podgotowanie z odlaniem wody osłabia jego toksyczność i rozkłada substancje psychoaktywne grzyba, dlatego jest spożywany w niektórych częściach Europy, Azji i Ameryki Północnej.
Wszystkie odmiany Amanita muscaria znane są ze swoich właściwości halucynogennych. Głównymi składnikami psychoaktywnymi i toksycznymi są neurotoksyny, kwas ibotenowy i muscymol. Lokalna odmiana grzyba była używana jako środek odurzający i enteogen przez rdzenną ludność Syberii.
Toksyczną substancją występującą w muchomorze czerwonym jest również muskaryna, a głównymi objawami zatrucia tym grzybem są duszności, wymioty oraz biegunka.
W krajach europejskich używano go w przeszłości jako trucizny na muchę domową, ponieważ po kontakcie z muchomorem muchy padały jak martwe. W rzeczywistości owady są jedynie odurzone – stan ten utrzymuje się około trzech dni, a w tym czasie domownicy zazwyczaj usuwali nieruchome muchy. Bardzo często muchomory używane były przy tradycyjnych piecach, co powodowało śmiertelne wysuszenie muchy po upadku na rozgrzaną płytę.
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Muchomor_czerwony
- https://www.medonet.pl/zdrowie,muchomor-czerwony—opis–wystepowanie–zatrucia–ciekawostki,artykul,1731134.html
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Holger Krisp. Licencja: CC BY 3.0.
