Siedzuń sosnowy, szmaciak gałęzisty (Sparassis crispa (Wulf.) Fr.) to gatunek grzybów jadalnych z rodziny siedzuniowatych (Sparassidaceae).
Nazewnictwo
Siedzuń sosnowy po raz pierwszy zdiagnozował w roku 1781 Franz Xaver von Wulfen, nadając mu nazwę Clavaria crispa. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1821 Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Sparassis. Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1999 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako płaskosz sorokop, sorokop, sieduń, siedź, kozia broda kędzierzawa, kozia broda włoska, płaskorz, szmaciak, szmaciak gałęzisty, siedzuń borowy, strzępiak kędzierzawy.
Morfologia
Siedzuń sosnowy osiąga wysokość 5-20 cm, a szerokość 6-30 cm, ale bywa i większy, niekiedy osiąga nawet 6 kg (w 1711 roku w Turoszowie zostały znalezione przez leśnika dwa egzemplarze, z których większy ważył 20 kg i mierzył 2,55 metra). Kształt ma nieregularnie kulisty, od grubej mięsistej bazy dzieli się na płatkowate, różnie pozrastane gałązki, mające po obu stronach hymenium. Płatki są mocno pofałdowane, z ząbkami na brzegach, dzięki czemu swoim wyglądem przypomina kalafior. U młodych okazów owocnik jest białawy, później żółtawy, kremowy, ochrowy lub żółtobrązowy. Gałązki owocnika wyrastają z grubej, czarniawej podstawy trzonu, która często głęboko wrasta w podłoże. Miąższ ma woskowaty, elastyczny, biały. Posiada przyjemny zapach, smakiem przypomina orzechy. Zarodniki mają 6-7 × 4-7 µm średnicy i są krótkoelipsoidalne, gładkie, jasnożółte.
Występowanie
W Polsce siedzuń sosnowy uznawany był za gatunek rzadki. Znajduje się na „Czerwonej liście roślin i grzybów Polski”. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych. Również w Belgii, Estonii, Litwie, Norwegii, Łotwie znajduje się na listach gatunków zagrożonych. Jednak wbrew ustaleniom „Czerwonej listy” w Polsce występuje dość często.
Występuje w lasach iglastych i mieszanych. Rośnie na korzeniach drzew iglastych, zarówno martwych, jak i żywych. Najczęściej rośnie na korzeniach sosny, rzadko na świerku. Może atakować również daglezje.
Owocniki wyrastają u podstawy pnia. W ciągu roku wyrasta jeden owocnik. Na zaatakowanym drzewie owocniki pojawiają się również w następnych latach, nie w każdym roku, ale od czasu do czasu.
Siedzuń sosnowy jest pasożytem. W zaatakowanych przez niego drzewach pień gnije aż do wysokości 3 m i drzewo wydziela charakterystyczny zapach terpentyny.
Znaczenie kulinarne
Siedzuń sosnowy to grzyb jadalny, wykorzystywany np. do zup, ale też do smażenia i suszenia. Przed przygotowaniem należy dokładnie wyczyścić owocnik, w którego fałdkach może znajdować się piasek, resztki ściółki, a nawet owady. Grzyb źle znosi transport, gdyż łatwo się łamie.
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Siedzuń_sosnowy
- https://www.ekologia.pl/wiedza/grzyby/siedzun-sosnowy
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Björn S. Licencja: CC BY-SA 3.0.
