Siedzuń sosnowy, szmaciak gałęzisty (Sparassis crispa (Wulf.) Fr.) to gatunek grzybów jadalnych z rodziny siedzuniowatych (Sparassidaceae).
Nazewnictwo
Siedzuń sosnowy po raz pierwszy zdiagnozował w roku 1781 Franz Xaver von Wulfen, nadając mu nazwę Clavaria crispa. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1821 Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Sparassis. Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1999 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako płaskosz sorokop, sorokop, sieduń, siedź, kozia broda kędzierzawa, kozia broda włoska, płaskorz, szmaciak, szmaciak gałęzisty, siedzuń borowy, strzępiak kędzierzawy.
Morfologia
![](https://ewolucjamyslenia.pl/wp-content/uploads/2023/08/siedzun-sosnowy-3-1024x768.jpg)
Siedzuń sosnowy osiąga wysokość 5-20 cm, a szerokość 6-30 cm, ale bywa i większy, niekiedy osiąga nawet 6 kg (w 1711 roku w Turoszowie zostały znalezione przez leśnika dwa egzemplarze, z których większy ważył 20 kg i mierzył 2,55 metra). Kształt ma nieregularnie kulisty, od grubej mięsistej bazy dzieli się na płatkowate, różnie pozrastane gałązki, mające po obu stronach hymenium. Płatki są mocno pofałdowane, z ząbkami na brzegach, dzięki czemu swoim wyglądem przypomina kalafior. U młodych okazów owocnik jest białawy, później żółtawy, kremowy, ochrowy lub żółtobrązowy. Gałązki owocnika wyrastają z grubej, czarniawej podstawy trzonu, która często głęboko wrasta w podłoże. Miąższ ma woskowaty, elastyczny, biały. Posiada przyjemny zapach, smakiem przypomina orzechy. Zarodniki mają 6-7 × 4-7 µm średnicy i są krótkoelipsoidalne, gładkie, jasnożółte.
Występowanie
W Polsce siedzuń sosnowy uznawany był za gatunek rzadki. Znajduje się na „Czerwonej liście roślin i grzybów Polski”. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych. Również w Belgii, Estonii, Litwie, Norwegii, Łotwie znajduje się na listach gatunków zagrożonych. Jednak wbrew ustaleniom „Czerwonej listy” w Polsce występuje dość często.
![](https://ewolucjamyslenia.pl/wp-content/uploads/2023/08/siedzun-sosnowy-2.jpg)
Występuje w lasach iglastych i mieszanych. Rośnie na korzeniach drzew iglastych, zarówno martwych, jak i żywych. Najczęściej rośnie na korzeniach sosny, rzadko na świerku. Może atakować również daglezje.
Owocniki wyrastają u podstawy pnia. W ciągu roku wyrasta jeden owocnik. Na zaatakowanym drzewie owocniki pojawiają się również w następnych latach, nie w każdym roku, ale od czasu do czasu.
Siedzuń sosnowy jest pasożytem. W zaatakowanych przez niego drzewach pień gnije aż do wysokości 3 m i drzewo wydziela charakterystyczny zapach terpentyny.
Znaczenie kulinarne
Siedzuń sosnowy to grzyb jadalny, wykorzystywany np. do zup, ale też do smażenia i suszenia. Przed przygotowaniem należy dokładnie wyczyścić owocnik, w którego fałdkach może znajdować się piasek, resztki ściółki, a nawet owady. Grzyb źle znosi transport, gdyż łatwo się łamie.
![](https://ewolucjamyslenia.pl/wp-content/uploads/2023/08/siedzun-sosnowy-4.jpg)
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Siedzuń_sosnowy
- https://www.ekologia.pl/wiedza/grzyby/siedzun-sosnowy
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Björn S. Licencja: CC BY-SA 3.0.