Kakapo (Strigops habroptila) to wyjątkowy gatunek papugi zamieszkujący wyłącznie Nową Zelandię. Ten nocny, naziemny ptak wyróżnia się nie tylko swoją wielkością – osiąga długość do 64 cm – ale także charakterystycznym żółto-zielonym upierzeniem z subtelnymi plamkami, sowią tarczą na twarzy, dużym szarym dziobem oraz masywnymi, niebieskawymi łapami. Kākāpō to jedyna nielotna papuga na świecie. Samce ważą od 1,5 do 3 kilogramów, a samice od 0,95 do 1,6 kilogramów. Jest to również jeden z najdłużej żyjących ptaków. Może osiągnąć wiek nawet 100 lat.
Z powodu braku naturalnych drapieżników i obfitości pokarmu ptak stracił zdolność lotu na rzecz mocnej, krępej budowy ciała. Dzisiaj okazuje się, że właśnie te cechy wraz z wprowadzeniem do Nowej Zelandii drapieżników, takich jak szczury, koty czy łasice, doprowadziły kākāpō na skraj wyginięcia. Gatunek został uznany za krytycznie zagrożony. Jego populacja liczy jedynie 244 osobniki (stan na 2024 rok). Każdy ptak jest imiennie oznakowany i żyje na wyspach wolnych od drapieżników. W 2023 roku przeprowadzono udaną reintrodukcję na nowozelandzką wyspę lądową – Sanctuary Mountain Maungatautari.
Dzięki programowi ochrony kākāpō, który zapoczątkowany został w 1995 roku, ten wyjątkowy gatunek zyskał szansę na przetrwanie.
Taksonomia
Kākāpō został po raz pierwszy opisany naukowo w 1845 roku przez angielskiego ornitologa George’a Roberta Graya. To właśnie on stworzył nowy rodzaj i nadał papudze nazwę naukową Strigops habroptilus. Gray, niepewny pochodzenia swojego okazu, jedynie zasugerował, że ptak gniazduje na „jednej z wysp Oceanu Południowego”. Dziś wiadomo, że typowa lokalizacja tego gatunku to Dusky Sound na południowo-zachodnim krańcu Wyspy Południowej Nowej Zelandii. Nazwa rodzaju Strigops pochodzi od greckich słów strix (sowa) i ops (twarz). Epitet gatunkowy habroptilus wywodzi się od habros (delikatny) i ptilon (pióro).
W 1955 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej (ICZN) określiła, że nazwa Strigops jest rodzaju żeńskiego. Na tej podstawie wielu ornitologów zmieniło epitet gatunkowy na habroptila. Jednak w 2023 roku James L. Savage i Andrew Digby wskazali, że zgodnie z aktualnymi zasadami ICZN poprawna forma to habroptilus. Ich stanowisko zostało zaakceptowane. W 2024 roku Międzynarodowy Kongres Ornitologiczny i lista eBird/Clements przywróciły pierwotną pisownię nazwy gatunkowej.
Nazwa kākāpō pochodzi z języka Māori. Kākā oznacza papugę, a pō noc. Współcześnie w angielszczyźnie nowozelandzkiej coraz częściej stosuje się zapis z makronami nad samogłoskami, podkreślając ich długą wymowę. W języku Māori nazwa wymawiana jest jako [kaːkaːpɔː]. W języku angielskim natomiast funkcjonują różne wymowy, w tym brytyjskie /ˈkɑːkəpoʊ/ (KAH-kə-poh).
Kākāpō jest klasyfikowane w rodzinie Strigopidae, obok dwóch gatunków z rodzaju Nestor: kea (Nestor notabilis) i kākā (Nestor meridionalis). Początkowo sądzono, że kākāpō jest blisko spokrewnione z australijskimi papugami naziemnymi i nocnymi ze względu na podobne ubarwienie. Badania molekularne obaliły jednak tę hipotezę. Wykazały, że kryptyczne barwy są niezależną adaptacją do naziemnego trybu życia.
Opis
Kākāpō, to imponujący gatunek papugi. Wyróżnia się nie tylko masą ciała, ale także unikalnymi cechami anatomicznymi i behawioralnymi. Dorosłe osobniki osiągają długość od 58 do 64 cm i rozpiętość skrzydeł do 82 cm. Samce są wyraźnie większe od samic. Ważą średnio 2 kg, podczas gdy samice około 1,5 kg. Czyni to kākāpō najcięższą papugą świata.
Kākāpō co prawda posiada skrzydła, ale nie lata. Używa ich do balansowania i łagodzenia upadków podczas skoków z drzew. Papuga nie potrafi latać, ponieważ jej skrzydła są zbyt krótkie. Poza tym nie posiada kilu na mostku, który u innych ptaków stanowi punkt przyczepu mięśni lotnych. Kākāpō potrafi gromadzić tłuszcz. Odróżnia go to od wielu innych naziemnych ptaków.
Jego upierzenie jest idealnym kamuflażem. Zielono-żółte pióra z brązowymi i czarnymi cętkami doskonale wtapiają się w otaczającą roślinność. Charakterystyczna 'tarcza’ z drobnych piór na twarzy upodabnia go do sowy.
Samice kākāpō różnią się od samców mniejszymi i smuklejszymi głowami, dłuższymi dziobami oraz bardziej subtelnym ubarwieniem. Mają mniej żółtych akcentów, a ich cętkowanie nie jest tak wyraźne. Pisklęta początkowo pokryte są szarobiałym puchem, przez który prześwituje różowa skóra. W pełni opierzone stają się po około 70 dniach. Młode osobniki mają bardziej jednolite zielone ubarwienie i krótsze skrzydła, ogony oraz dzioby.
Kākāpō to papuga przystosowana do życia w nocy. Posiada doskonały węch, który pomaga w poszukiwaniu pokarmu. Jest to umiejętność niezwykle rzadka wśród papug. Co ciekawe, specyficzny, słodko-stęchły zapach tych ptaków może zdradzać ich obecność drapieżnikom. Oczy papugi, choć mniej ostre niż u dziennych ptaków, są przystosowane do widzenia w słabym świetle.
Siedlisko
Zanim na Nową Zelandię przybyli ludzie, kākāpō występowały na obu głównych wyspach tego kraju. Te niezwykłe ptaki zajmowały różnorodne siedliska, od trawiastych terenów porośniętych tussokami, przez zarośla i obszary nadbrzeżne, aż po lasy liściaste i iglaste. Szczególnie często wybierały lasy dominowane przez podokarpy, takie jak Dacrydium cupressinum, Prumnopitys taxifolia, Dacrycarpus dacrydioides, Podocarpus totara. W regionie Fiordland upodobały sobie tereny porośnięte bujnie owocującymi roślinami, takimi jak pięciopalczaste drzewka, wineberry, tutu czy hebes. Te specyficzne obszary nazywano „ogrodami kākāpō”.
Kākāpō były „gatunkiem uniwersalnym” pod względem siedlisk, zdolnym do przystosowania się do niemal każdego klimatu Nowej Zelandii. Przetrwały zarówno gorące, suche lata na Wyspie Północnej, jak i mroźne zimy w subalpejskich rejonach Fiordlandu. Mimo że preferowały wilgotne lasy liściaste i iglaste z łagodnymi zimami, nie były ograniczone wyłącznie do środowisk leśnych. Obecnie kākāpō żyją tylko na wyspach wolnych od drapieżników.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Chaetodon lineolatus
- Parupeneus forsskali
- Tylko jedna epoka lodowcowa?
- Zimnokrwiste dinozaury – tak czy nie?
- Szczątkowa miednica wielorybów – niekoniecznie szczątkowa i niekoniecznie miednica
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/K%C4%81k%C4%81p%C5%8D [dostęp: 16.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Mnolf. Licencja: CC BY-SA 3.0.
