Jaszczurka zielona (Lacerta viridis) to jeden z większych gadów zamieszkujących Europę Środkową. Występuje od Słowenii i wschodniej Austrii aż po wybrzeża Morza Czarnego na Ukrainie i w Turcji. Gatunek ten często można zaobserwować, gdy wygrzewa się na skałach lub trawnikach, a także ukrywa wśród krzewów.
Taksonomia
Trwa debata naukowa dotycząca klasyfikacji jaszczurki zielonej (Lacerta viridis) i jaszczurki dwupręgiej (Lacerta bilineata) jako odrębnych gatunków. Dostępne dane genetyczne w niewielkim stopniu potwierdzają zasadność ich rozdzielenia. Konieczne są jednak dalsze badania, aby rozwiać wszystkie wątpliwości.
Opis
Jaszczurka zielona osiąga długość do 15 cm – od czubka pyska do kloaki. Jej ogon może być nawet dwukrotnie dłuższy niż ciało. Sprawia to, że gad mierzy do 40 cm. Gatunek wykorzystuje autotomię. W sytuacji zagrożenia odrzuca ogon, który po pewnym czasie odrasta. W ten sposób zwierzę unika drapieżników.
Samce mają większe głowy niż samice. Ich ubarwienie jest jednolite, zielone z drobnymi plamkami, które są wyraźniejsze na grzbiecie. U dorosłych samców gardło przybiera niebieskawy odcień. U samic jest on mniej intensywny. Samice są smuklejsze i mają bardziej jednolite ubarwienie. Na ich grzbiecie często zaobserwować można od dwóch do czterech jasnych pasów, które otoczone są czarnymi plamkami.
Zasięg występowania
Jaszczurka zielona występuje naturalnie w południowo-wschodniej Europie. Jej zasięg obejmuje Niemcy, Austrię, Węgry, Czechy i Słowację, a także Włochy, Słowenię, Chorwację, Bośnię i Hercegowinę, Serbię, Czarnogórę, Albanię, Macedonię Północną, Grecję. Spotkać ją można również w Ukrainie, Rumuni, Bułgarii i zachodniej Turcji. Gatunek został wprowadzony do stanu Kansas w Stanach Zjednoczonych. W Wielkiej Brytanii od końca XIX wieku podejmowano próby introdukcji gada. Kolonia zidentyfikowana jako L. bilineata przetrwała od końca lat 90. XX wieku w Bournemouth. W ciągu ostatnich 20 lat jaszczurki były obserwowane i fotografowane na wyspie Jersey na Wyspach Normandzkich.
Gatunek występuje na wysokościach do 2200 m n.p.m. Preferuje gęstą roślinność w otwartych lasach, zaroślach, obrzeżach pól, nasypach i gęstwinach jeżyn. Na północy swojego zasięgu bywa spotykany na wrzosowiskach z zaroślami. Na południu natomiast częściej wybiera wilgotne siedliska.
Zachowanie
Jaszczurka zielona prowadzi naziemny tryb życia. Preferuje niską i gęstą roślinność. Czas spędza, wygrzewając się w promieniach słońca, szczególnie rano i pod wieczór. Jej dieta opiera się głównie na owadach i drobnych bezkręgowcach. Niekiedy sięga także po owoce, ptasie jaja, pisklęta, małe jaszczurki, a nawet myszy.
Wiosną samica składa od sześciu do dwudziestu jaj, które wykluwają się po dwóch do czterech miesiącach. Młode jaszczurki mają jasnobrązowe ubarwienie i długość od 3 do 4 cm (od pyska do kloaki). Dojrzałość płciową osiągają już w następnym roku. Do tego czasu podwajają swoją wielkość.
Rozmnażanie
Okres godowy przypada na przełom kwietnia i maja. Samice składają jaja w wygrzebanych przez siebie jamach. Ma to miejsce pod koniec maja lub w czerwcu. Liczba jaj może dochodzić do 21. Jaja, o pergaminowych osłonkach i wymiarach 18×18 mm, rozwijają się do sierpnia. W tym miesiącu wylęgają się młode jaszczurki, które mierzą od 8 do 9 cm.
Drapieżniki
Naturalnymi wrogami jaszczurki zielonej są lisy rude, borsuki, koty domowe, a także ptaki, takie jak myszołowy, pustułki i wrony. Wśród gadów zagrażających temu gatunkowi znajdują się żmije zygzakowate.
Status
Według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) jaszczurka zielona jest gatunkiem najmniejszej troski („Least Concern”). Status ten wynika z jej szerokiego zasięgu występowania oraz liczebności w wielu regionach. Gatunek wykazuje dużą zdolność adaptacji. Na większości obszarów jego występowania nie zidentyfikowano poważnych zagrożeń. Jedynie w Turcji populacja może być narażona na negatywne skutki stosowania pestycydów.
Jaszczurka zielona w ikonografii
17 kwietnia 2009 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monetę o nominale 2 zł wykonaną ze stopu Nordic Gold. Kilka dni później, 21 kwietnia 2009 roku, wyemitowano srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 20 zł. Na rewersach obu miedziaków znalazły się wizerunki jaszczurek zielonych, które zaprojektował Robert Kotowicz. Te wyjątkowe emisje stanowiły hołd dla gatunku i cieszyły się dużym zainteresowaniem kolekcjonerów.
Podgatunki
Zgodnie z bazą danych The Reptile Database (stan na 26 stycznia 2013 roku) jaszczurka zielona (Lacerta viridis) obejmuje kilka podgatunków:
- Lacerta viridis guentherpetersi Rykena, Nettmann & Mayer, 2001
- Lacerta viridis infrapunctata Schmidtler, 1986
- Lacerta viridis meridionalis Cyrén, 1933
- Lacerta viridis paphlagonica Schmidtler, 1986
- Lacerta viridis viridis (Laurenti, 1768)
Podgatunki te różnią się nieznacznie zasięgiem występowania oraz cechami morfologicznymi. Podkreśla to złożoność gatunku.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Amarel
- Tarantula włoska – tarantula apulijska – krzeczek tarantula
- Nauka kontra religia – kto ma rację?
- Cyrkon, hel i pole magnetyczne – co mają wspólnego z wiekiem naszej planety
- Syrinx, czyli jak śpiewają ptaki
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/European_green_lizard [dostęp: 17.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Uoaei1. Licencja: CC BY-SA 4.0.
