Wombat australijski (Lasiorhinus krefftii), znany też jako wombat północny lub wombatowiec szorstkowłosy, jest gatunkiem ssaka z rodziny wombatowatych (Vombatidae), poważnie zagrożonym wyginięciem. Niegdyś występował powszechnie na terenie Nowej Południowej Walii, Wiktorii i Queensland w Australii, ale już na początku XX wieku wielu naukowców sądziło, że gatunek ten wymarł.
Sytuacja ta uległa zmianie w latach trzydziestych ubiegłego stulecia, kiedy to w Queensland na terenie parku narodowego Epping Forrest przypadkowo odkryto obecność niewielkiego stada wombatów australijskich złożonego z około 30 osobników. Od tej pory podjęto szereg przedsięwzięć ukierunkowanych na przeciwdziałanie wyginięciu tego gatunku. Inicjatywy te polegały m.in. na zabezpieczeniu obszaru parku przed dostępem drapieżników poprzez zamontowanie tam solidnego ogrodzenia. Niektóre osobniki przesiedlono też w inne miejsca. Działania te finalnie przyniosły pożądany skutek. Na przestrzeni ponad dwudziestu lat od 2003 do 2024 roku liczba wombatów północnych wzrosła bowiem niemal czterokrotnie (ze 113 osobników w 2003 do ponad 400 w 2024).
Taksonomia
Pierwszy naukowy opis wombatowca szorstkowłosego powstał w 1873 roku. Jego twórcą był brytyjski biolog Richard Owen. Wombaty australijskie reprezentują rodzaj Lasiorhinus. Zwierzęta te różnią się od wombatów tasmańskich (Vombatus ursinus) odmiennym kolorem futra, a także szerszymi uszami i większym, pokrytym włosami nosem.
Wygląd i cechy
Wombaty północne odznaczają się masywną budową ciała. Ich kończyny przednie i tylne są dobrze umięśnione. Dlatego świetnie nadają się do kopania nor. Futro wombatowców szorstkowłosych wyróżnia się szarym kolorem. Jest ono miłe i przyjemne w dotyku. Długi pysk zwierzęcia zakończony jest nozdrzami, które otoczone są włosami.
Dorosłe osobniki zazwyczaj mają około 1 m długości, a ich wysokość oscyluje na poziomie około 35 cm. Przeciętnie ważą one około 40 kg. Samice z reguły osiągają nieco większe rozmiary ciała w porównaniu do samców. Wzrok wombatów jest bardzo słaby. W szukaniu pożywienia zwierzętom pomaga natomiast świetnie rozwinięty węch. Wombatowce wydalają kał w kształcie sześcianu. Takie odchody formują się w dolnym odcinku jelita cienkiego.
Występowanie i siedlisko
Wombaty australijskie preferują piaszczyste gleby, w których można bez trudu kopać nory. Najchętniej przebywają na trawiastych terenach, gdzie mogą bardzo łatwo zdobyć pożywienie. Główna populacja tych zwierząt zajmuje obszar o powierzchni 300 hektarów zlokalizowany na terenie parku Epping Forest w Queensland. W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wyginięcia gatunku utworzono również dodatkowe kolonie w innych miejscach, m.in. w rezerwacie Richard Underwood oraz Powrunna State Forest. W najbliższym czasie planuje się przygotowanie kolejnych siedlisk dla wombatów.
Zachowanie
Wombatowce szorstkowłose wykazują wzmożoną aktywność głównie w porze nocnej. Po zakończeniu żerowania wracają do swoich nor, w których panuje odpowiednia temperatura i wilgotność powietrza. Wombaty australijskie na ogół prowadzą samotniczy tryb życia. Zwykle są jednak przyjaźnie nastawione do innych przedstawicieli swojego gatunku. W jednej norze często przebywa nawet 10 osobników.
Młode osobniki przychodzą na świat w porze deszczowej. Przez kilka pierwszych miesięcy życia chronią się w torbie matki. Wombaty północne są roślinożercami. W skład ich diety wchodzą głównie trawy oraz korzenie roślin. Zwierzęta są dobrze przystosowane do przetrwania w trakcie okresu niedoborów pożywienia. Dzięki tłuszczowi zgromadzonemu w tkance tłuszczowej są w stanie wytrzymać nawet kilka dni bez jedzenia.
Ochrona
Status
Wombat australijski jest gatunkiem uznawanym za poważnie zagrożony wyginięciem. Taki status nadały mu:
- Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN, 2021 r.),
- ustawa EPBC z 1999 r. (Australia),
- ustawa o ochronie przyrody z 1992 r. (Queensland).
W 2018 r. Departament Środowiska Australii zmienił status gatunku z „zagrożony” na „krytycznie zagrożony”. W ten sposób dostosowano miejscową klasyfikację do typologii opracowanej przez IUCN. Gatunek został też wpisany na krajową listę SPRAT.
Zagrożenia
W przeszłości wombaty australijskie dzieliły się na dwa podgatunki – północny i południowy. Granicę pomiędzy terytoriami ich występowania wyznaczała Zatoka Spencera. Na przełomie XIX i XX wieku liczebność populacji obu podgatunków uległa drastycznemu zmniejszeniu. Na ten stan rzeczy w równej mierze wpłynęły zarówno nielegalne polowania, jak i duża liczba drapieżników (szczególnie dzikich psów) żyjących w pobliżu siedlisk wombatów. Zwierzęta te na ogół giną również pod wpływem suszy, pożarów oraz na skutek rozmaitych chorób. Do najczęściej występujących schorzeń zalicza się zakażenia grzybem Emmonsia parva, do których dochodzi poprzez kontakt z glebą.
Środki zaradcze
Od 1993 roku Departament Środowiska w Queensland (DES) wraz z fundacją Wombat Foundation i firmą Glencore podejmują szereg inicjatyw w ramach programu ochrony wombatowców szorstkowłosych przed wyginięciem. Poza otoczeniem obszaru parku Epping Forest solidnym ogrodzeniem, podjęto także kroki na drodze do utworzenia dodatkowej kolonii zwierząt w rezerwacie Richard Underwood Nature Refuge (RUNR). W 2021 r. Australijska Organizacja Ochrony Przyrody (AWC) podjęła współpracę z DES. W jej ramach mieści się prowadzenie badań nad wombatami oraz nadzorowanie ich siedlisk.
W 2006 roku na podstawie przeprowadzonych analiz badawczych zauważono znaczącą dysproporcję płci wśród wombatów na korzyść samców. W Epping Forest National Park zainwestowano znaczne środki pieniężne w kontrolę przeciwpożarową. Przeprowadzono także akcję eliminacji gatunków mogących zagrażać bezpieczeństwu wombatów. We wdrożonym programie odbudowy populacji znalazły się także szeroko zakrojone działania edukacyjne.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Arotron wielki – arotron – arotron rdzawy
- Bielaczek – tracz bielaczek
- Czy planeta Mars skrywa życie?
- Problem zła, czyli gdzie był Bóg?
- Prawa logiczne a istnienie Boga
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Northern_hairy-nosed_wombat [dostęp: 30.10.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: CANVA.
