Wargacz leniwy – wargacz – aswal

Wargacz leniwy, znany także jako wargacz lub aswal (Melursus ursinus) to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych (Ursidae). Jest to jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju wargacz (Melursus). Aswal żywi się głównie owocami, mrówkami oraz termitami. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wpisała go na listę gatunków zagrożonych, głównie z powodu utraty i degradacji jego naturalnego siedliska.

Niedźwiedź ten nazywany jest wargaczem ze względu na długą dolną wargę i podniebienie, których używa do zasysania owadów. Jego charakterystyczną cechą jest długa, kudłata sierść, a także grzywa wokół pyska oraz długie, sierpowate pazury. Aswal jest smuklejszy od niedźwiedzi brunatnych i azjatyckich.

Okres rozrodczy wargaczy przypada na wiosnę i wczesne lato. Młode rodzą się zazwyczaj na początku zimy. Gdy terytorium tych zwierząt zostaje naruszone przez człowieka, potrafią zaatakować. Historia pokazuje, że działalność ludzka znacząco przyczyniła się do kurczenia ich siedlisk oraz redukcji populacji. W przeszłości niedźwiedzie te były również oswajane i wykorzystywane do pokazów cyrkowych oraz jako zwierzęta domowe.

Taksonomia

W 1791 roku George Shaw nadał gatunkowi nazwę Bradypus ursinus. Dwa lata później, w 1793 roku, Meyer określił go jako Melursus lybius, a w 1817 roku de Blainville nazwał go Ursus labiatus, nawiązując do jego długich warg. Illiger poszedł w tym samym kierunku, nadając mu nazwę Prochilus hirsutus. Grecki termin „Prochilus” wskazuje na długie wargi, zaś „hirsutus” odnosi się do długiej i szorstkiej sierści. Fischer użył nazwy Chondrorhynchus hirsutus, natomiast Tiedemann zaproponował określenie Ursus longirostris. Każda z tych nazw odzwierciedlała różne cechy charakterystyczne tego gatunku.

Opis

Wargacze leniwe to średniej wielkości drapieżniki o charakterystycznej budowie i wyglądzie. Dorosłe samice ważą od 55 do 105 kg. Samce osiągają natomiast masę od 80 do 145 kg. Wyjątkowo duże osobniki mogą ważyć nawet do 192 kg. Przeciętnie, niedźwiedzie wargacze z Nepalu ważą 95 kg (samice) i 114 kg (samce). Ich indyjskie odpowiedniki ważą natomiast odpowiednio 93,2 kg i 83,3 kg. Niedźwiedzie ze Sri Lanki są lżejsze. Samce osiągają średnio 74,8 kg, podczas gdy samice ważą około 57,5 kg.

Zwierzęta te osiągają wysokość od 60 do 92 cm w kłębie, a długość ich ciała wynosi od 1,4 do 1,9 m. Samice są zazwyczaj mniejsze i posiadają więcej sierści między łopatkami. Charakterystyczny dla tego gatunku jest długi, bulwiasty pysk, małe szczęki i brak siekaczy. Umożliwia to tym drapieżnikom efektywne zjadanie owadów. Pazury w kształcie sierpa, osiągają 10 cm. Są one niezwykle dobrze rozwinięte. Łapy natomiast połączone są nagą błoną. Sierść wargaczy jest przeważnie czarna, z wyjątkiem jasnej plamy w kształcie litery Y lub V na piersi. Długie, potargane futro tworzy charakterystyczną grzywę za szyją.

Wygląd i zachowanie tych ssaków, w tym wspomniany powyżej charakterystyczny znak na piersi, mogą pełnić funkcje obronne wobec drapieżników, takich jak tygrysy. Wargacze wyróżniają się na tle innych niedźwiedzi długą sierścią, jasnymi pazurami i smukłą sylwetką.

Zasięg występowania

Aswale zamieszkują przede wszystkim Indie, region Terai w Nepalu, strefy klimatu umiarkowanego w Bhutanie oraz Sri Lankę. Występują w różnorodnych siedliskach, takich jak wilgotne i suche lasy tropikalne, sawanny, zarośla oraz trawiaste równiny na wysokości poniżej 1 500 metrów na subkontynencie indyjskim, oraz poniżej 300 metrów w suchych lasach Sri Lanki. Niestety, w Bangladeszu niedźwiedź wargacz wyginął.

Zachowanie

Wargacze leniwe, choć z reguły są samotnikami, bywają widywane w parach. Dorosłe samce są zazwyczaj łagodne wobec młodych, choć mogą walczyć o pożywienie. Zwierzęta te poruszają się w charakterystyczny sposób. Chodzą niezwykle powoli, szurając stopami o podłoże. Towarzyszy temu hałas przypominający trzepotanie. Mimo swojej pozornej niezdarności, zarówno młode, jak i dorosłe osobniki potrafią znakomicie się wspinać. Samice w razie niebezpieczeństwa przenoszą swoje młode na drzewa. W ten sposób chronią je przed drapieżnikami takimi jak tygrysy, lamparty czy inne niedźwiedzie. Wargacze umieją także pływać, choć w wodzie przebywają głównie dla zabawy.

Aby oznaczać swoje terytorium, aswale drapią drzewa przednimi łapami oraz ocierają się o nie bokami. Komunikują się ze sobą za pomocą różnorodnych dźwiękach, takich jak wycia, piski, krzyki, szczekanie oraz odgłosy przypominające trąbienie. Samice porozumiewają się z młodymi poprzez chrząkanie. Małe niedźwiadki skomlą, gdy zostają oddzielone od matki.

Pożywienie

Niedźwiedzie wargacze to wytrawni łowcy termitów, mrówek i pszczół. Posiadają doskonały węch, który pozwala im namierzać ofiary. Po dotarciu do kopca rozgrzebują go pazurami, aż dotrą do komór z pokarmem. Następnie gwałtownymi wydechami rozrzucają ziemię. Termity lub mrówki wciągają przez pysk, a odgłos tego ssania można usłyszeć nawet z odległości 180 metrów. Ich węch jest na tyle czuły, że potrafią wyczuć larwy zakopane na głębokości około 90 centymetrów. W przeciwieństwie do innych niedźwiedzi, wargacze nie zbierają się w grupy podczas żerowania. Swoją dietę uzupełniają owocami, roślinami, padliną, a czasem także innymi ssakami. W miesiącach wiosennych chętnie jedzą opadłe płatki drzew mowia, mango, kukurydzę, trzcinę cukrową oraz owoce chlebowca. Uwielbiają także miód, który stanowi dla nich prawdziwy przysmak.

W rezerwacie przyrody Neyyar w Keralia przeprowadzono badania nad nasionami kilku gatunków drzew, które były spożywane i wydalane przez niedźwiedzie wargacze. Okazało się, że trzy z nich – Artocarpus hirsuta, Cassia fistula i Zizyphus oenoplina – kiełkowały znacznie szybciej po przejściu przez przewód pokarmowy aswali. Wyniki tych badań sugerują, że wargacze mogą odgrywać istotną rolę w rozprzestrzenianiu nasion i wspomaganiu kiełkowania, choć efekty różnią się w zależności od gatunku drzew.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Dziura ozonowa – czym jest i jakie są jej przyczyny?
• Cykl Krebsa – czym jest i jak przebiega?
• Mikroplastik – co to jest i jak wpływa na florę i faunę

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Sloth_bear [dostęp: 14.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Charles J. Sharp. Licencja: CC BY-SA 4.0.