Tchórz stepowy (Mustela eversmanii) jest gatunkiem lądowego ssaka należącego do rodziny łasicowatych (Mustelidae). Zasięg naturalnego występowania tego zwierzęcia rozciąga się na całą Europę Środkowo-Wschodnią oraz centralne i wschodnie rejony Azji. Ssak ten wykazuje się dużą zdolnością do przystosowywania się do życia w różnych środowiskach. Dodatkowo na wielu obszarach objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Dlatego też Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje Mustella eversmanii za gatunek najmniejszej troski. Zwierzętom tym nie grozi zatem w najbliższym czasie wyginięcie.
Opis
U tchórzy stepowych wyraźnie zaznacza się dymorfizm płciowy. Przejawia się on głównie w różnicach w rozmiarach ciała u obu płci. Samce zwykle osiągają długość od 32 do 56 cm. Ich ogon może mieć natomiast od 8 do 18 cm. Samice natomiast zwykle mierzą od 29 do 52 cm przy długości ogona na poziomie od 7 do 18 cm. Masa ciała osobników płci męskiej oscyluje na poziomie około 2 kg, a płci żeńskiej w okolicach 1,4 kg.
Tchórz stepowy odznacza się wydłużoną szczęką oraz relatywnie krótką okrywą włosową. Tylko na zimę przybiera miękkie, długie futro z podszerstkiem i włosami ochronnymi pokrywającymi grzbiet (zwłaszcza jego tylną część). Sierść ssaka w przeważającej części jest jasnożółta. Jedynie kończyny zwierzęcia są czarne. Na pysku widać natomiast charakterystyczną maskę. Zwierzę ma krótkie uszy i niewielki ogon, a także ciężką, masywną czaszkę z szeroko rozstawionymi łukami jarzmowymi i doskonale widocznymi wyrostkami. Gruczoły odbytowe są świetnie rozwinięte. Wydzielana przez nie substancja o przykrej woni służy skutecznemu odstraszaniu naturalnych wrogów. Samice wyposażone są w cztery pary sutków.
Występowanie i siedlisko
Naturalnym terenem występowania tchórza stepowego jest Europa Środkowo-Wschodnia. Zamieszkuje także obszar północnych i zachodnich Chin, jak również tereny należące do krajów byłego Związku Radzieckiego. Jego siedliska mogą znajdować się na wysokości nawet 5000 metrów nad poziomem morza.
Zachowanie i ekologia
Granice terytoriów należących do tchórzy stepowych są płynne. Zwierzęta te zwykle przebywają w jednym miejscu przez kilka tygodni lub miesięcy. Najczęściej można spotkać je na obszarach, gdzie występują duże populacje wiewiórek ziemnych stanowiących główny przysmak drapieżników. Samice z nowo narodzonym potomstwem zazwyczaj przebywają w jednym miejscu. Jednak po podrośnięciu młodych wyruszają w wędrówkę mającą na celu zdobycie nowych źródeł pożywienia. Przedstawiciele tego gatunku w ciągu dnia są w stanie przemierzyć dystans kilkunastu kilometrów. Tak dzieje się głównie w okresie zimowym.
Tchórze stepowe czasem kopią własne nory. Znacznie częściej zajmują jednak siedliska innych zwierząt, np. zabitych przez siebie gronostajów, wiewiórek albo norników. W bezpośrednim sąsiedztwie komory gniazdowej zwierzę zazwyczaj umieszcza zapas jedzenia. Do jednej nory w ziemi może prowadzić nawet 20 wejść.
Rozmnażanie i rozwój
Sezon godowy u tchórzy stepowych żyjących na wolności trwa od marca do maja. Objawy rui u samic utrzymują się przez dwa do trzech tygodni. Na odbycie aktu kopulacji zwierzęta poświęcają od 20 minut do trzech godzin. Po trwającej od 36 do 43 dni ciąży na świat przychodzi około 6 młodych (choć niekiedy zdarzają się też trzykrotnie liczniejsze mioty). Jeśli samica w danym okresie rozrodczym nie zajdzie w ciążę albo przedwcześnie straci swoje młode, wówczas dochodzi u niej do powtórzenia rui.
Tchórze stepowe tuż po urodzeniu są nagie i ślepe. Ich skóra jest bladoróżowa, a przestrzeń między uszami pokrywa charakterystyczna błona. Masa ciała tych okazów w omawianym czasie wynosi około 4,5 g, a długość to 7 cm. Młode osobniki jednak szybko rosną i przybierają na wadze. Stopniowo na ich ciele pojawia się też sierść, która z jasnej na początku staje się coraz ciemniejsza. Samica karmi potomstwo przez około 1 miesiąc. Później młode uczą się polować na wiewiórki ziemne (najpierw młode osobniki, a następnie dorosłe). Tchórze stają się zdolne do rozrodu w wieku około 10 miesięcy. Za w pełni dojrzałe osobniki uznaje się jednak okazy, które ukończyły drugi rok życia.
Dieta
W skład diety tchórza stepowego wchodzą średniej wielkości ssaki. Do ich ulubionych przysmaków należą głównie wiewiórki ziemne. Zwierzę poluje na swoje ofiary na ziemi albo wyciąga je z nor. Niekiedy w tym celu musi poszerzyć otwór danego siedliska. Dotyczy to zwłaszcza wyróżniających się większymi rozmiarami ciała samców. Za pożywienie ssakowi mogą służyć również norniki, chomiki albo świstaki. Czasem wzbogaca on swój jadłospis także o ryby lub ptaki (np. głuszce, kuropatwy). Zwierzę nie stroni też od spożywania padliny.
Choroby i pasożyty
Tchórze stepowe często zapadają na pasteurelozę. Wyróżniają się natomiast relatywnie dużą odpornością na tularemię, dżumę oraz choroby pasożytnicze psów. Na przedstawicielach tego gatunku nierzadko pasożytują pchły oraz kleszcze. Często zarażają się one także różnego rodzaju nicieniami.
Relacje z człowiekiem
Tchórze stepowe mają ogromne znaczenie komercyjne zwłaszcza w krajach byłego Związku Sowieckiego. Rolnicy cenią tego ssaka głównie za jego zdolność do przetrzebiania populacji gryzoni uważanych za szkodniki. Szacuje się, że jeden osobnik może przyczynić się do śmierci nawet 2000 wiewiórek ziemnych i 1500 myszy w ciągu roku.
Na tchórze stepowe organizuje się również liczne polowania. Robi się to w celu pozyskania ich futra. Zwierzęta te są stosunkowo łatwe do schwytania. Wystarczy ustawić przy ich norach specjalne pułapki szczękowe.
Do zmniejszenia liczebności populacji tych zwierząt w dużej mierze przyczynia się także utrata naturalnych siedlisk, które coraz częściej ulegają przekształceniu na pola uprawne. Nie bez znaczenia jest też mniejsza liczba osobników reprezentujących gatunki będące przysmakami tchórzy.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Chlorurus gibbus
- Bekasik – bekas mały
- Ćmy po milionach lat – jakie były, takie są
- Dlaczego homo sapiens zaczął tworzyć ogrody?
- Raj utracony – czy istniał naprawdę?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Steppe_polecat [dostęp: 07.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Andrey Giljov. Licencja: CC BY-SA 4.0.