Ustniczek czarny (Pomacanthus paru) jest gatunkiem małej ryby okoniokształtnej zaliczanej do rodziny ustniczkowatych (Pomacanthidae). Powszechną obecność ryby stwierdza się w pobliżu Karaibów. Najczęściej można ją spotkać w okolicach raf koralowych. Chętnie pływa w płytkich strefach przybrzeżnych. Czasem schodzi też na większe głębokości wynoszące nawet 100 metrów pod poziomem morza.
Taksonomia
Pierwszy naukowy opis ustniczka czarnego powstał w XVIII wieku. Jego opracowanie było zasługą niemieckiego lekarza i przyrodnika Marcusa Eliesera Blocha. Badacz ten określił rybę łacińskim terminem Chaetodon paru. Jako typowe miejsce występowania gatunku wskazał natomiast Brazylię i Jamajkę. Zwierzę zwykle uznaje się za przedstawiciela rodzaju Pomacanthus.
Opis
Ciało ustniczka czarnego wydaje się być nieco spłaszczone z przodu. Na ten efekt wizualny wpływa przede wszystkim fakt jego pionowego ściśnięcia. W krótkim pyszczku znajduje się otwór gębowy wyposażony w liczne zęby wyglądające jak szczeciny. Przed pokrywą skrzelową można zauważyć wyraźny kolec. Samo operkulum pozbawione jest natomiast tego elementu. Płetwę odbytową porastają 3 kolce oraz około 24 miękkich promieni. Na płetwie grzbietowej można natomiast zobaczyć 10 kolców i około 31 promieni. Większość osobników dorasta do około 41 cm. Zdarzają się jednak okazy osiągające 45 cm długości. Dotyczy to zwłaszcza samców, które zwykle są trochę większe od samic.
Ciało przedstawicieli obu płci wyróżnia się charakterystycznym ciemnym ubarwieniem. Tylko końcówki łusek oraz okolice oczu i otworu gębowego są jaśniejsze. Płetwę piersiową okala pomarańczowo-żółta opaska. Dla płetwy grzbietowej charakterystyczna jest natomiast nitkowata, wychodząca z części miękkopromieniowej, wypustka w kolorze żółtym. Młode osobniki można łatwo rozpoznać po niemal całkowicie czarnym ubarwieniu. Od tego jednolitego umaszczenia wyraźnie odcinają się biegnące przez całe ciało żółte pasy.
Występowanie
Zasięg naturalnego występowania ustniczka czarnego rozciąga się na zachodnie wody Oceanu Atlantyckiego. Rybę najczęściej można spotkać w pasie od Florydy przez Zatokę Meksykańską, aż po Brazylię i Karaiby. Obecność ustniczka stwierdza się też we wschodniej części Atlantyku. Dotyczy to zwłaszcza okolic Wyspy Wniebowstąpienia i Skały Świętego Pawła. Ryba zwykle pływa na głębokości od 30 do 150 m pod poziomem morza.
Odżywianie
Liczne populacje ustniczka czarnego stwierdza się w pobliżu skalistych wybrzeży i raf koralowych. Dieta przedstawicieli tego gatunku uzależniona jest od wieku i stopnia rozwoju danego osobnika. Dla młodych osobników prawdziwy przysmak stanowią zewnętrzne pasożyty innych ryb. Dorosłe ustniczki preferują natomiast pokarm złożony z gąbek. Do rozdrabniania kawałków tych organizmów służy im uzębienie w kształcie grzebienia. Szacuje się, że ustniczki czarne spożywają reprezentantów nawet 15 gatunków gąbek.
Stacje czyszczące
Młode ustniczki tworzą tzw. “stacje czyszczące”, pomagając innym rybom w pozbyciu się zewnętrznych pasożytów, martwych tkanek, śluzu i innych cząsteczek. Dlatego najczęściej przebywają one w pobliżu innych organizmów morskich. Dotyczy to także żółwi. Ustniczki większość czasu poświęcają na usunięcie różnych zanieczyszczeń z głów, skorup i plastronów tych gadów.
Biologia
Ustniczki czarne zasiedlają głównie rafy koralowe i skaliste wybrzeża. Ryby te chętnie przebywają w pobliżu morskiej roślinności. Zwykle pływają w parach. Ich dieta bogata jest nie tylko w gąbki, ale także osłonice, koralowce i gorgonie. Ustniczki wykazują się wzmożoną aktywnością w ciągu dnia. W nocy natomiast chowają się do swoich kryjówek. W razie niebezpieczeństwa ryby wydają odgłosy przypominające pukanie. Dźwięki te mają za zadanie odstraszenie potencjalnego napastnika.
Pasożyty
Ustniczki czarne niekiedy stanowią żywicieli pasożytów z rodzaju Enterogyrus. Obecność tych organizmów stwierdza się w ścianie przedżołądka. Przyczepiają się do tego organu w dość nietypowy sposób. Robią to bowiem prostopadle do występujących w tej części ciała fałd.
Rozmnażanie
Samce i samice ustniczków czarnych wyglądają niemal identycznie. Niewiele wiadomo o ich zachowaniach godowych oraz sposobie rozmnażania. Przypuszcza się, że przedstawiciele tego gatunku łączą się w monogamiczne pary na całe życie. Kopulacja zwykle odbywa się po zapadnięciu zmroku. Przed jej odbyciem obie ryby wznoszą się ku górze, płynąc jedna za drugą. Następnie przemierzają dystans kilku metrów w kierunku poziomym. Do połączenia otworów płciowych i prawdopodobnego uwolnienia gamet dochodzi w trakcie wspinaczki ryb na górę. Następnie oba osobniki opadają w dół i oddzielają się od siebie.
Ustniczki czarne w razie potrzeby mogą zmienić płeć. Dzieje się tak wówczas, gdy w pobliżu nie ma żadnego samca. Wówczas jedna z samic na skutek przemian zachodzących w jej organizmie staje się samcem.
Ochrona
Na dzień dzisiejszy Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje ustniczka czarnego za gatunek najmniejszej troski. Obecnie rybom tym nie grozi wyginięcie. Jednak w najbliższych latach sytuacja ta może ulec diametralnej zmianie. Od jakiegoś czasu notuje się bowiem drastyczny spadek populacji ustniczków. Na ten stan rzeczy wpływają zarówno nadmierne połowy, jak i masowy handel przedstawicielami gatunku w celach hodowlanych. Nie bez znaczenia jest też relatywnie wolny wzrost tych ryb oraz późne osiąganie przez nie dojrzałości płciowej.
Znaczenie dla ludzi
Ustniczek czarny ma dość duże znaczenie komercyjne. Wiele schwytanych na wybrzeżach Brazylii osobników trafia do klientów z Europy i Stanów Zjednoczonych. Nabywcy najczęściej umieszczają kupione osobniki w akwariach. Innym powodem połowu ryb jest też ich smaczne mięso.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Cyjon rudy – cyjon
- Chlorurus gibbus
- Wirus RSV – wszystko co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/French_angelfish [dostęp: 07.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: LASZLO ILYES. Licencja: CC BY 2.0.