Serwal sawannowy – serwal

Serwal sawannowy  (Leptailurus serval) znany też jako serwal jest dzikim, drapieżnym ssakiem zaliczanym do rodziny kotowatych (Felidae). Reprezentuje podrodzinę kotów (Felinae). Zwierzę tworzy liczne populacje głównie na terenie Afryki subsaharyjskiej. Jego obecności nie odnotowano jednak na terenie lasów tropikalnych.

Serwal sawannowy jest jedynym reprezentantem rodzaju serwali (Leptailurus). Wyróżnia się trzy jego podgatunki:

• Leptailurus serval serval – zasiedla tereny południowej Afryki;
• Leptailurus serval constantinus – występuje  w północnych rejonach Maroka, a także w Algierii oraz na terytorium zachodniej i środkowo-północnej Czarnej Afryki;
• Leptailurus serval lipostictus – żyje we wschodniej Afryce od Sudanu do północnego Mozambiku.

Ciało serwala odznacza się smukłą budową. Ten przedstawiciel rodziny kotowatych z reguły dorasta do wysokości od 54 do 62 cm w kłębie. Przeciętny osobnik osiąga masę ciała wahającą się od 9 do 18 kg. Na drobnej, osadzonej na długiej szyi głowie zwierzęcia zlokalizowane są duże uszy. Tułów, ogon i kończyny zwierzęcia pokrywa charakterystyczne, cętkowane futro.

Serwal sawannowy żywi się głównie małymi gryzoniami, ptakami oraz gadami. W skład jego diety wchodzą również różnego rodzaju owady. W skutecznym polowaniu na potencjalne ofiary ssakowi pomagają długie nogi oraz doskonale rozwinięty zmysł słuchu. W celu złapania zdobyczy zwierzę potrafi wykonywać imponujące skoki na odległość nawet 4 metrów. Powierzchnia terytoriów serwali zazwyczaj wynosi od 10 do 32 km². Zwierzęta te z natury są samotnikami. Nie wykazują tendencji do tworzenia stad.

Taksonomia

Pierwszy opis serwala sawannowego zatytułowany Felis serval pochodzi z 1776 roku. Autorem tego opisu był niemiecki badacz historii naturalnej Johann Christian Daniel von Schreber. Na przestrzeni całego XIX i XX wieku odkryto różne okazy zwierzęcia. Ich szczegółowe badania pozwoliły na lepsze poznanie najważniejszych cech gatunku.

Nazwę Leptailurus zaproponował Nikołaj Sewercow w 1858 roku. W 2017 roku w obrębie gatunku wydzielono trzy podgatunki: Leptailurus serval serval (występujący w Afryce Południowej), Leptailurus serval constantina (zamieszkujący Afrykę Środkową i Zachodnią) oraz Leptailurus serval lipostictus (zasiedlający wschodnie rejony Afryki).

Hybryda

W 1986 roku na świat przyszła pierwsza hybryda serwala sawannowego z kotem domowym (Felis catus). Osobniki powstałe ze skrzyżowania tych dwóch gatunków nazywa się kotami Savannah. Zwierzęta te z wyglądu przypominają serwala (mają np. cętkowaną sierść oraz długie uszy). Pod względem charakteru bliżej im natomiast do zwykłego kota. Są bardzo towarzyskie i przyjazne względem ludzi. Dlatego chętnie hoduje się je jako zwierzęta domowe.

Koty Savannah wykazują się dużą zwinnością. Bez trudu wykonują skoki na większe odległości. Są też znakomitymi pływakami.

Charakterystyka

Do charakterystycznych cech serwala sawannowego należą duże uszy, długie nogi oraz złociste lub płowe futro pokryte cętkami. Brzuch zwierzęcia pokryty jest miękką, białą sierścią. Tylną część uszu zdobi biały, doskonale widoczny pasek. Zwierzęta mogą poruszać tymi partiami ciała w różne strony, niezależnie od siebie.

Serwale odznaczają się doskonale rozwiniętymi zmysłami wzroku, słuchu oraz węchu. Samce zazwyczaj osiągają większe rozmiary ciała od samic.

Serwale sawannowe z wyglądu przypominają karakale stepowe (Caracal). W odróżnieniu jednak od nich mają węższą czaszkę, cętkowane futro oraz brak im charakterystycznych pędzelków na uszach. Na terenie Kenii stwierdzono występowanie całkowicie czarnych serwali.

Występowanie i siedlisko

Serwale są doskonale przystosowane do życia w różnych warunkach środowiskowych. . Zasiedlają one głównie sawanny, a także mokradła i tereny półsuche. W Afryce Północnej szczególnie często można je spotkać w Maroku. Gatunek ten sztucznie wprowadzono również na terytorium Tunezji.

 Liczne populacje serwali sawannowych obserwuje się także w południowej Afryce. Niektóre osobniki żyją na Kilimandżaro, bytując na terenach położonych na wysokości do 3800 m n.p.m. Serwale najczęściej zasiedlają tereny bogate w miejsca do wodopoju. Unikają natomiast pustyń oraz lasów tropikalnych. Zwierzęta wydają różnorodne dźwięki, od mruczenia po syczenie i ćwierkanie.

Zachowanie i ekologia

Serwale polują o różnych porach dnia i nocy. Wzmożoną aktywnością wykazują się zwłaszcza tuż przed wschodem słońca oraz niedługo po jego zachodzie. W nocy są w stanie przemierzyć dystans nawet kilku kilometrów w celu znalezienia odpowiedniej zdobyczy.

Zwierzęta prowadzą samotniczy tryb życia. Z innymi serwalami spotykają się zazwyczaj tylko w okresie godowym. Tak samce, jak i samice wykazują zachowania terytorialne. Swoje siedliska oznaczają za pomocą kału i moczu. Terytoria różnych osobników niekiedy pokrywają się ze sobą. Zwierzęta te jednak w miarę możności unikają bezpośredniej konfrontacji ze sobą. Bezpieczeństwu serwali zagrażają bezpośrednio większe drapieżniki, takie jak hieny i likaony.

Polowanie i dieta

Głównym składnikiem diety serwali sawannowych są małe gryzonie (np. szczury) oraz niewielkie ptaki. Zwierzęta te polują także na różne płazy i owady. Niektóre osobniki podejmują też próby złapania i uśmiercenia większych zwierząt, np. młodych antylop albo flamingów. Do lokalizowania zdobyczy wykorzystują głównie zmysł słuchu. Przy łapaniu ofiar przydatne są też długie, pozwalające na wykonywanie długich skoków łapy. Serwale polują z dużą efektywnością. Szacuje się, że są w stanie skutecznie złapać upatrzoną zdobycz w ponad połowie przypadków.

Rozmnażanie

Serwale sawannowe niezależnie od płci stają się zdolne do rozrodu w wieku od 12 do 24 miesięcy. Samice wchodzą w okres rui 2-3 razy w roku. W każdym cyklu są płodne przez około 4 dni. Ciąża trwa średnio od 8 do 12 tygodni. Młode przychodzą na świat w różnych porach roku (np. w Botswanie rodzą się głównie zimą). Mioty zazwyczaj składają się z 3-4 kociąt. Samica karmi potomstwo mlekiem przez kilka tygodni. Po ukończeniu 6 miesiąca życia rozpoczyna się nauka polowania. Młode osobniki stają się zdolne do samodzielnego życia w wieku około 1 roku.

Ochrona

Ogromnym zagrożeniem dla liczebności serwali jest niszczenie ich naturalnych siedlisk, zwłaszcza mokradeł i sawann. W niektórych krajach Afryki Zachodniej odbywają się także nielegalne polowania na te zwierzęta w celu pozyskania ich futra. Mimo to Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje serwala za gatunek najmniejszej troski, któremu nie zagraża w najbliższym czasie wyginięcie.

W kulturze

Serwale były znane już w starożytnym Egipcie, gdzie traktowano je jako cenne dary przywożone z Nubii. Mimo że niektórzy próbują hodować je w domach, ich dzika natura sprawia, iż w wielu krajach posiadanie tych kotów jest ściśle regulowane przepisami prawa.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Czym są zmiany klimatyczne na Ziemi? Jaki jest w nich udział człowieka i jak możemy temu zaradzić?
• Zjawiska nadprzyrodzone i paranormalne kontra nauka – część II
• Śmierć kliniczna – dowód na życie pozagrobowe?

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Serval [dostęp: 11.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Tim Strater. Licencja: CC BY-SA 4.0.