Podskoczek egipski, skoczek pustynny, skoczek egipski (Jaculus jaculus) to najmniejszy przedstawiciel rodzaju Jaculus. To także jeden z najbardziej charakterystycznych gryzoni zamieszkujących Afrykę oraz Bliski Wschód. Ten niewielki ssak z podrodziny skoczków (Dipodinae) w rodzinie skoczkowatych (Dipodidae) doskonale przystosował się do życia w surowych warunkach pustynnych. Jego dieta opiera się głównie na nasionach i trawach. Pozwala mu to przetrwać w środowisku, gdzie dostęp do wody jest skrajnie ograniczony.
Biologia
Podskoczek egipski to bezwzględny nocny wędrowiec pustyni. Aktywność rozpoczyna po zmroku. Jego tryb życia doskonale odzwierciedla surowe warunki środowiska, w którym żyje. Żywi się nasionami, owadami, soczystymi częściami traw pustynnych oraz grzybami – zwłaszcza truflami pustynnymi z rodzaju Terfezia. Potrafi je wyczuć dzięki wyjątkowo czułemu węchowi. Co zaskakujące, zwierzę to nie musi pić wody. Całość niezbędnych płynów pozyskuje z pożywienia. W poszukiwaniu jedzenia potrafi pokonywać dystanse sięgające nawet 10 kilometrów dziennie. Umożliwiają mu to potężne tylne kończyny. Jednym susem potrafi przeskoczyć aż trzy metry.
Zwierzę zamieszkuje nory, które drąży samodzielnie, zataczając spiralę przeciwną do ruchu wskazówek zegara. Do kopania używa przednich łap i zębów. Jego schronienia mają złożoną strukturę. Składają się z komór gniazdowych, magazynowych, a nawet przeznaczonych do hibernacji. Wiosną i latem wejścia do nor są zamykane piaskiem. Zabezpiecza to wnętrze przed upałem i pozwala zatrzymywać wilgoć. Zaobserwowano również, że niekiedy skoczek pustynny chroni się pod truflami. W okresach skrajnie wysokich temperatur lub suszy zwierzę może zapadać w stan odrętwienia (estywacji). Zimą – choć odnotowano to jedynie u niektórych osobników – może hibernować.
Ze względu na samotny i nocny tryb życia, zwyczaje rozrodcze tego gatunku nie są dobrze poznane. Wiadomo jednak, że rozmnaża się co najmniej dwa razy w roku – między czerwcem a lipcem oraz od października do grudnia. Samce próbują zwrócić uwagę samic osobliwym rytuałem. Stają na tylnych nogach, po czym zaczynają rytmicznie klepać wybrankę przednimi łapkami. Po skutecznym zapłodnieniu samica rodzi zwykle od czterech do pięciu młodych. Usamodzielniają się one po około 8–10 tygodniach. Dojrzałość płciową osiągają w wieku od 8 do 12 miesięcy. Na ogół zwierzę pozostaje ciche. Potrafi jednak wydawać chrapliwe pomruki lub przenikliwe piski, gdy czuje się zagrożone lub jest chwytane.
Opis podskoczka ekipskiego
Podskoczek egipski, choć niewielki, często porównywany jest do miniaturowego kangura. Wszystko za sprawą wyjątkowo długich tylnych nóg i charakterystycznego sposobu poruszania się skokami. Każda z jego tylnych stóp ma trzy palce. Długi ogon służy mu jako stabilizator podczas skoków. Zwierzę wyróżnia się dużymi oczami i uszami, krępym pyskiem oraz futrem w odcieniach piasku – od jasnego po ciemniejszy, z wyraźnie jaśniejszym brzuchem. Te cechy, połączone z doskonałym przystosowaniem do pustynnego środowiska, czynią go jednym z najbardziej niezwykłych gryzoni Afryki i Bliskiego Wschodu.
Zasięg występowania
Zasięg występowania podskoczka egipskiego obejmuje rozległe tereny północno-zachodniej Afryki oraz Bliskiego Wschodu. Dokładne granice uzależnione są od występującego podgatunku.
Jaculus jaculus jaculus zamieszkuje m.in. Maroko, Algierię, Tunezję, Libię, Egipt, Saharę Zachodnią, Mauretanię, północny Senegal, Mali, Niger, północno-wschodnią Nigerię, Czad oraz Sudan. Z kolei Jaculus jaculus schlueteri występuje bardziej lokalnie. Spotkać go można na północy półwyspu Synaj w Egipcie, a także w Strefie Gazy i Izraelu. Niewykluczone, że pojedyncze populacje zasiedlają również skrajnie zachodnią Jordanię.
Skoczek pystynny – taksonomia i etymologia
Podskoczek egipski został po raz pierwszy opisany w 1758 roku przez Karola Linneusza. Nadał on mu nazwę Mus jaculus. Holotyp pochodził z rejonu Piramid w Gizie, w Egipcie. W przeszłości do tego samego gatunku zaliczano również Jaculus hirtipes i Jaculus loftusi. Nowsze analizy filogenetyczne wykazały, że J. jaculus należy do podrodzaju Jaculus i stanowi takson siostrzany względem kladu obejmującego właśnie J. hirtipes i J. loftusi.
Warto zaznaczyć, że dotychczasowe klasyfikacje podgatunków mogą wymagać rewizji, ponieważ wcześniejsze badania bazowały na próbkach mieszanych, zawierających zarówno J. hirtipes, jak i J. jaculus. Mimo to autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World wyróżniają obecnie dwa podgatunki: J. jaculus jaculus oraz J. jaculus schlueteri.
Nazwa rodzajowa Jaculus pochodzi z łaciny. Oznacza „to, co jest rzucane” lub „strzałkę”. Wywodzi się od czasownika iacere – „rzucać”. Nazwa podgatunkowa schlueteri upamiętnia Wilhelma Schlütera Jr. (1866–1938), niemieckiego handlarza specjalizującego się w okazach historii naturalnej.
Tryb życia
Podskoczek egipski prowadzi nocny tryb życia. Pozwala mu to unikać ekstremalnych temperatur i minimalizować utratę wody. Są to kluczowe strategie przetrwania w pustynnym środowisku. W ciągu dnia chroni się w wykopanych przez siebie norach. W najgorętszych miesiącach zapada w estywację – stan spowolnienia procesów życiowych i metabolicznych, który pomaga mu przetrwać okresy upałów i suszy.
Po zmroku skoczek wychodzi na powierzchnię. Porusza się wyłącznie na tylnych łapach, wykonując charakterystyczne, długie skoki. Dzięki wydłużonym kończynom potrafi jednym susem pokonać nawet kilka metrów. Ta niezwykła forma lokomocji, przypominająca ruchy kangura, została ukazana m.in. na ekspozycji w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu, gdzie zaprezentowano cztery fazy skoku tego gryzonia. W warunkach naturalnych podskoczek egipski może dożyć około czterech lat.
Ekologia skoczka egipskiego
Podskoczek egipski zasiedla zróżnicowane środowiska – od piaszczystych pustyń po tereny skaliste. Potrafi przystosować się do różnych warunków. Zawsze jednak wybiera miejsca, w których występuje, choć niewielka roślinność. To ona stanowi podstawę jego diety. W menu gryzonia znajdują się korzenie, trawy, nasiona, ale także owady. Co istotne, podskoczek egipski nie pije wody. Całość niezbędnych płynów pozyskuje z pokarmu, zwłaszcza z zielonych części roślin i ze zdobytych bezkręgowców.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Podróżniczek
- Podkowiec mały
- Ile śpią żyrafy, co jedzą i ile ważą? Ciekawostki
- Co jedzą ślimaki? Sprawdź ich dietę i ulubione pokarmy
- Sztuczna inteligencja – czy doprowadzi do końca świata?
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Lesser_Egyptian_jerboa [dostęp: 24.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Broobas. Licencja: CC BY-SA 4.0.
