Mangusta egipska – ichneumon – szczur faraona – szczur faraonów

Mangusta egipska, ichneumon, szczur faraona, szczur faraonów (Herpestes ichneumon) to gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Herpestinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae). Występuje w tropikalnych i subtropikalnych obszarach trawiastych, sawannach oraz zaroślach Afryki. Zwierzę to spotkać można także wokół basenu Morza Śródziemnego, w tym w Afryce Północnej, na Bliskim Wschodzie i na Półwyspie Iberyjskim. Status tego gatunku na Półwyspie Iberyjskim nie jest do końca jasny. Nie wiadomo, czy został tam wprowadzony, czy też występował naturalnie. Ze względu na szeroki zasięg występowania, mangusta egipska została zakwalifikowana – przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) – jako gatunek najmniejszej troski.

Opis

Mangusta egipska ma długą, szorstką sierść w odcieniach szarości lub rdzy. Jej futro nakrapiane jest brązowymi i żółtymi plamkami. Pysk szczura faraonów jest spiczasty, a uszy małe. Drapieżnik ten mierzy od 48 do 60 cm. Czarny koniuszek ogona dodaje mu dodatkowych 33–54 cm długości. Ciekawym szczegółem jest brak sierści na tylnych łapach oraz wokół oczu. Ichneumon posiada 35–40 zębów. Mocno rozwinięte zęby trzonowe pozwalają mu na efektywne rozrywanie mięsa. Waga dorosłego osobnika waha się od 1,7 do 4 kg.

Zasięg występowania

Mangusta egipska zamieszkuje bagienne i podmokłe tereny w pobliżu strumieni, rzek, jezior oraz wybrzeży. Na Półwyspie Iberyjskim preferuje obszary z gęstą roślinnością zlokalizowane w pobliżu rzek. Nie spotyka się jej na pustyniach. Występowanie ichneumona zarejestrowano od północnych terenów rzeki Douro w Portugalii aż po południowe krańce kraju. W Hiszpanii pojawia się od centralnej mesety, przez Andaluzję, aż do Cieśniny Gibraltarskiej.

W Afryce Północnej szczur faraona występuje zarówno wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego, jak i w górach Atlas – od Sahary Zachodniej, przez Maroko, Algierię i Tunezję, aż po Libię. W Egipcie w 1993 roku zaobserwowano jednego osobnika w oazie Fajum, a ślady innej mangusty odkryto na wydmach w pobliżu wybrzeża niedaleko Sidi Barrani. Pod koniec lat 90. podczas badań środowiskowych spostrzeżono ichneumona na wyspie na Jeziorze Burullus w delcie Nilu.

Na terenach Palestyny ichneumona zarejestrowano w Strefie Gazy oraz w gubernatorstwie Jerycho na Zachodnim Brzegu. Miało to miejsce w trakcie badań prowadzonych w latach 2012–2016. W zachodniej Syrii zwierzę to zostało zaobserwowane w latach 1989–1995 – w gubernatorstwie Latakia. W południowej Turcji obecność szczura faraonów odnotowano w prowincjach Hatay i Adana.

W Sudanie mangusta egipska występuje w pobliżu osiedli ludzkich wzdłuż rzeki Rahad oraz w Parku Narodowym Dinder. W latach 2015–2018 zarejestrowano ją także w kompleksie obszarów chronionych Dinder-Alatash. W Etiopii zwierzę to obserwowano na wysokościach od 2 000 do 3 000 metrów. W Senegalu w 2000 roku zauważono ją w Parku Narodowym Niokolo-Koba, gdzie zamieszkuje otwarte obszary porośnięte trawami. W Parku Narodowym Górnego Nigru w Gwinei z kolei jej obecność potwierdzono wiosną 1997 roku, a martwe osobniki znaleziono na lokalnych targach bushmeat w pobliskich wsiach.

W Parku Narodowym Moukalaba-Doudou w Gabonie zarejestrowano ją wyłącznie na terenach sawannowych. W Republice Konga była wielokrotnie obserwowana na obszarze sawannowo-leśnym w Parku Narodowym Odzala-Kokoua – podczas badań w 2007 roku. W latach 90. mangustę egipską uznano za gatunek pospolity w Parku Narodowym Mkomazi w Tanzanii.

Zachowanie

Mangusta egipska to zwierzę aktywne w ciągu dnia. Jej zachowania terytorialne zaobserwowano między innymi w Parku Narodowym Doñana. Samce wyznaczają tam swoje terytoria. Często współdzielą je z jedną lub kilkoma samicami. Tereny zamieszkiwane przez dorosłe samice mogą częściowo się pokrywać, z wyjątkiem centralnych obszarów, w których wychowują młode. Szczur faraonów poluje na drobne ssaki, ryby, ptaki, gady, płazy oraz owady. Jego dieta obejmuje również owoce i jaja, które potrafi rozbijać o kamienie, rzucając nimi między nogami. Badania przeprowadzone w Doñanie w latach 80. wykazały, że pokarm mangusty obejmuje m.in. króliki, jaszczurki, żaby, myszy, dzikie kaczki i mięso dzika. Co ciekawe, zwierzę to wykazuje odporność na jad niektórych węży, takich jak żmija palestyńska czy kobra czarnogardła. W Hiszpanii naukowcy zaobserwowali, że ichneumony występują rzadziej w rejonach, gdzie reintrodukowano rysia iberyjskiego.

Rozmnażanie

Samce i samice żyjące w niewoli osiągają dojrzałość płciową w wieku dwóch lat. W Parku Narodowym Doñana okres godowy przypada na wiosnę – od lutego do czerwca. Między połową kwietnia a sierpniem na świat przychodzi od dwóch do trzech młodych. Ciąża trwa 11 tygodni. Młode rodzą się bez sierści. Ich oczy otwierają się po tygodniu. Samice opiekują się potomstwem do roku, czasem nawet dłużej. W wieku czterech miesięcy młode mangusty zaczynają samodzielnie zdobywać pożywienie, choć nadal rywalizują o jedzenie przynoszone przez dorosłych. W warunkach naturalnych szczury faraonów żyją prawdopodobnie do 12 lat. W niewoli mogą dożyć ponad 20 lat. Średnia długość ich życia wynosi 7,5 roku.

Zagrożenie

Badania dotyczące metod kłusownictwa w Izraelu, które przeprowadzone zostały jesienią 2000 roku, wykazały, że mangusta egipska pada ofiarą pułapek zastawianych w obszarach rolniczych. Większość znalezionych sideł została rozstawiona przez tajskich pracowników sezonowych. W 2007 roku na rynku Dantokpa w południowym Beninie odkryto liczne suszone głowy mangusty egipskiej. Sugeruje to, że zwierzę to jest wykorzystywane jako element rytuałów związanych z fetyszyzmem.

Ochrona

Mangusta egipska została wymieniona w Załączniku III Konwencji Berneńskiej oraz w Załączniku V Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej. W Izraelu objęta jest ochroną prawną, a polowania na nią są dozwolone jedynie na podstawie specjalnych zezwoleń. Ma to na celu ochronę populacji tych zwierząt przed nadmiernymi łowami oraz zapewnienie odpowiednich warunków dla zachowania ich siedlisk.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Terekia
• Kałamarnica olbrzymia – kalmarzec
• Na ratunek teorii – trzy modele ewolucyjne
• Biblijny jednorożec – fakt czy mit?
• Oko – projekt (nie)doskonały?

Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Egyptian_mongoose [dostęp: 18.10.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Revital Salomon. Licencja: CC BY-SA 4.0.