Makak czubaty, czarny makak czubaty, czubaty pawian (Macaca nigra) to gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Żyje w rezerwacie Tangkoko na północno-wschodnim krańcu indonezyjskiej wyspy Sulawesi, a także na mniejszych sąsiednich wyspach.
Opis
Czarny makak czubaty wyróżnia się – jak sama nazwa wskazuje – czarnym, dość długim futrem. Czarna jest też jego twarz. Wyjątek stanowią białe włoski znajdujące się w okolicach ramion. Charakterystyczne dla tego gatunku są również intensywnie brązowe oczy. Warto zaznaczyć, że jest to dość rzadki widok wśród małp. Jego wydłużony pysk i wysokie kości policzkowe nadają mu wyrazistej sylwetki, a grzywka na czubku głowy charakteru. Choć jego ogon to jedynie prawie niewidoczny kikut o długości około 2 centymetrów, to czubaty pawian przypomina wyglądem małpy człekokształtne. Dorasta do 44–60 centymetrów długości i waży od 3,6 do 10,4 kilogramów. Czyni go to jednym z mniejszych gatunków wśród makaków. Na wolności dożywa od 15 do 20 lat.
Ekologia
Makak czubaty z Celebesu to dzienny mieszkaniec lasów deszczowych, który większość swojego życia spędza na ziemi. Ponad 60% dnia poświęca na poszukiwanie pożywienia i interakcje społeczne. Nocą szuka schronienia na drzewach. Jego dieta składa się głównie z owoców. Stanowią one aż 70% codziennego jadłospisu. Czubaty pawian uzupełnia dietę liśćmi, pąkami, nasionami, grzybami oraz drobnymi ptakami i ich jajami. Nie stroni również od owadów, takich jak chrząszcze czy gąsienice, a także ślimaków, robaków i okazjonalnie małych gadów lub żab.
Zasięg występowania
Makak czubaty zamieszkuje wyłącznie północną część Celebesu, zwłaszcza jej wschodni kraniec. Można go również spotkać na wyspach Manado Tua i Talisei. W 1867 roku został wprowadzony na wyspę Pulau Bacan na Molukach. Co ciekawe, na Bacan jego gęstość występowania jest wyższa niż na Sulawesi. Na Bacan przypada średnio 4,9 grup na kilometr kwadratowy. Każda grupa liczy średnio 24,9 osobników. Dla porównania, na Sulawesi gęstość to około 3,9 grup na kilometr kwadratowy, z przeciętną wielkością grupy wynoszącą 20 osobników.
Najliczniejsze grupy makaków czubatych na Sulawesi można spotkać w rezerwatach Tangkoko DuaSudara, Gunung Ambang i Gunung Manembonembo, a także na terenie parku narodowego Bunaken Marine.
Zachowanie
Czubaty pawian żyje zazwyczaj w grupach liczących od pięciu do dwudziestu pięciu osobników. Sporadycznie grupy te dochodzić mogą nawet do siedemdziesięciu pięciu osobników. Mniejsze grupy składają się z jednego dorosłego samca, natomiast w większych może być ich nawet czterech. Dorosłe samice zawsze przewyższają liczebnie samców, w stosunku około cztery do jednego. Młode samce, po osiągnięciu dojrzałości, opuszczają grupę, w której się urodziły. Czasami tworzą grupy kawalerskie, zanim dołączą do mieszanej grupy dorosłych. Makaki komunikują się ze sobą za pomocą różnych dźwięków i gestów, takich jak np. groźne grymasy połączone z ukazywaniem długich kłów.
Makak czubaty prowadzi promiskuitywny tryb życia. Zarówno samce, jak i samice parzą się wielokrotnie z różnymi partnerami. U samic gotowość do rozrodu sygnalizowana jest przez silne opuchnięcie i zaczerwienienie pośladków. Wyraźnie kontrastuje to z całkowicie czarną skórą. Ciąża trwa 174 dni. Narodziny dziecka przypadają zazwyczaj na wiosnę, kiedy pożywienia jest najwięcej. Matki karmią potomstwo przez około rok. Młode makaki dojrzałość płciową osiągają w wieku trzech-czterech lat. Samice dojrzewają nieco szybciej niż samce.
Interakcje międzyludzkie
Makaki czubate, uważany są za szkodniki. Ludzie intensywnie tępią te zwierzęta ze względu na zniszczenia, jakie powodują one na polach uprawnych. Trwające wylesianie tropikalnych lasów deszczowych dodatkowo zagrażają przetrwaniu tego gatunku. Sytuacja na wyspach sąsiadujących z Sulawesi, takich jak np. Bacan, jest nieco lepsza ze względu na niską gęstość zaludnienia. Szacuje się, że na Sulawesi pozostało jedynie od 4 000 do 6 000 osobników, podczas gdy na Bacan populacja może liczyć nawet 100 000 małp.
W latach 2004–2009 Vicki Melfi, opiekunka księgi rodowodowej europejskiego programu ochrony tego gatunku (EEP), prowadziła badania nad gęstością populacji makaków na Sulawesi. Zarejestrowała ona drastyczny spadek liczebności – z ponad 300 osobników na kilometr kwadratowy w 1980 roku, do zaledwie 20 –60 obecnie. W odpowiedzi na te niepokojące dane uruchomiono program ochrony o nazwie „Selamatkan Yaki” (Ocalmy Yaki). Projekt ten realizowany jest we współpracy z organizacjami z Tajlandii, Niemiec oraz amerykańskim Wildlife Conservation Society.
Ochronę makaka czubatego wspiera również projekt Macaca Nigra, prowadzony przez Antje Engelhardt we współpracy z Niemieckim Centrum Prymatologii oraz Instytutem Rolniczym w Bogorze. Projekt ten działa na terenie rezerwatu Tangkoko, gdzie znajduje się największa populacja tego zagrożonego gatunku.
Pomimo tych wszystkich działań ochronnych, makaki wciąż są regularnie łapane i zabijane. Zwierzęta te są łatwym celem, ponieważ nie boją się ludzi. W 2013 roku przyrodnik i operator kamery Colin Stafford-Johnson nakręcił film dokumentalny „Meet the Monkeys”. Został on wyemitowany na antenie telewizji BBC.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Betelgeza, czyli kilka słów o jednej z najjaśniejszych gwiazd
- Kataklizm na Górze St. Helens świadczy o potopie
- Ruchy tektoniczne – czym są i jak kształtują nasz świat? Co czeka na nas w przyszłości?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Celebes_crested_macaque [dostęp: 10.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Viglianti. Licencja: CC BY-SA 3.0.
 to gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae).){kind=link}