Wśród współcześnie żyjących zwierząt prym pod względem wysokości wiedzie żyrafa. Pokaźna, prawie 3-metrowa szyja pozwala przedstawicielom tego gatunku na swobodne żerowanie w wyższych partiach drzew. Mało kto jednak wie, że omawiana cecha nie stanowi wcale ewenementu w świecie fauny. Odznaczało się nią bowiem wiele dinozaurów. Co więcej, duża część z nich miała tak długie szyje, że człowiek w ogóle nie jest w stanie sobie tego wyobrazić. W Księdze Psalmów czytamy: Jak liczne są dzieła Twoje, Panie! Ty wszystko mądrze uczyniłeś, ziemia jest pełna Twych stworzeń i zwierząt wielkich i małych (Ps 104, 24). Które jaszczury mogą zatem poszczycić się najbardziej spektakularnymi „osiągnięciami” we wspomnianej konkurencji?
Zauropody – zwierzęta z gigantycznymi szyjami
W gronie prehistorycznych gadów rekord w kategorii długości szyi należy do zauropodów. Były to ogromne czworonożne dinozaury, żywiące się pokarmem roślinnym. Zaliczane do tego infrarzędu gady miały olbrzymie szyje. Ich długość w zależności od gatunku wynosiła od kilku do nawet kilkunastu metrów. Co ciekawe, ta część ciała wyróżniała się u tych zwierząt unikalną budową. Złożona była bowiem z 19 kręgów szyjnych. Wnętrze każdego z nich wypełniało powietrze, które mogło stanowić nawet 60% objętości całego kręgu, co zapewniało stosunkowo niewielką masę. Ulokowana na szczycie szyi niewielka główka także była relatywnie lekka (a przez to łatwa do podtrzymywania). Osadzony na czterech potężnych łapach tułów gwarantował górnym partiom ciała stabilne podparcie. Ciężar szyi równoważył długi, masywny ogon1.
Jaką funkcję spełniała gigantyczna szyja u zauropodów? Najprawdopodobniej ułatwiała ona zwierzętom pobieranie pokarmu roślinnego z trudno dostępnych miejsc. Długa szyja mogła też wpływać na atrakcyjność seksualną poszczególnych osobników w oczach potencjalnych partnerów. Jak dotąd nie znaleziono jednak żadnych dowodów na potwierdzenie tej teorii2.
Mamenchizaur – gad o najdłuższej szyi
Do większości zauropodów pasuje miano chodzących dźwigów. W szczególności dotyczy to mamenchizaura – olbrzymiego dinozaura, który żył na terytorium współczesnych Chin oraz Tajlandii. Ten mierzący około 25 metrów długości i ważący mniej więcej 30 ton gad mógł pochwalić się także ogromną, najdłuższą w świecie zwierząt szyją. Szacuje się, że w przypadku tego zwierzęcia odległość między głową a korpusem wynosiła mniej więcej 15 metrów3. W praktyce oznacza to, że wspomniany jaszczur – gdyby żył w naszych czasach – mógłby bez problemu zaglądać do okien mieszkań znajdujących się na czwartym piętrze budynków4.
Długa szyja pozwalała mamenchizaurowi na pobieranie pokarmu z niedostępnych dla innych roślinożerców miejsc. Znajdujące się zarówno w jej obrębie, jak i wewnątrz brzucha oraz klatki piersiowej worki powietrzne ułatwiały gadowi oddychanie. Były one bowiem połączone z płucami i tchawicą5.
Najwyższy dinozaur na świecie – zauroposejdon
Mamenchizaur był posiadaczem najdłuższej szyi w świecie fauny. Jednak pod względem wzrostu prawdopodobnie ustępował nieco innemu zauropodowi. Za najwyższego prehistorycznego gada na całej kuli ziemskiej uważa się zauroposejdona. Przypuszcza się, że dorosłe osobniki mogły dorastać nawet do 18 metrów wysokości przy długości ciała na poziomie około 29 metrów i wadze wynoszącej 40 ton. Szyje tych jaszczurów najprawdopodobniej miały około 12 metrów długości i składały się z 13 kręgów szyjnych, wypełnionych niemal w całości powietrzem. Kręgi znajdujące się w centralnej części szyi były znacząco wydłużone. To unikalna cecha, której nie stwierdzono u żadnego innego znanego zauropoda6.
Warto mieć świadomość, że szyją o analogicznej do zauroposejdona długości odznaczał się też Patagotitan mayorum. Niektórzy badacze uznają tego dinozaura za najdłuższego (ok. 40 m) i najcięższego (mniej więcej 70 ton) prehistorycznego gada7. Zwierzę to, stojąc w pozycji wyprostowanej mogło mieć wzrost nawet 20 metrów. Ta wysokość odpowiada wielkości siedmiopiętrowego budynku8.
Brachiozaur – gad o posturze przypominającej żyrafę
Wśród dinozaurów o olbrzymiej szyi na uwagę zasługuje również brachiozaur. Gad, którego szczątki odkryto na terenie Stanów Zjednoczonych, miał około 24,5 metra długości. Jego masa ciała oscylowała natomiast na poziomie mniej więcej 28 ton. Długość szyi zwierzęcia wynosiła najprawdopodobniej od 7 do 9,5 metra. W skład kręgów szyjnych wchodziły ruchome stawy. W ich obrębie znajdowały się także występy kostne wzmacniające szyję, jak również mięśnie służące do podtrzymywania głowy. Zlokalizowane w tych okolicach otwory przyczyniały się do redukcji ciężaru kości9.
Przednie nogi jaszczura były dłuższe od tylnych, dzięki temu stanowiły one stabilne podparcie dla ciężkiej szyi. Nadawały też sylwetce brachiozaura charakterystyczny wygląd, którego wyznacznikiem był lekko opadający ku tyłowi tułów10.
Niegdyś uważano, że brachiozaury spędzały większość czasu zanurzone częściowo w wodzie. Jednak obecnie naukowcy przychylają się raczej ku teorii, że zwierzęta te prowadziły wyłącznie naziemny tryb życia, a swoją długą szyję wykorzystywały do zdobycia znajdujących się wysoko liści drzew. Do rozdrabniania pokarmu dochodziło w specjalnie przystosowanym do tego celu żołądku. Przypuszcza się, że w tym procesie mogły pomagać połykane systematycznie przez jaszczury kamienie11.
Diplodoki – gady o poziomej szyi
Diplodoki to jedne z najlepiej poznanych przez naukowców dinozaurów. To zwierzęta, których długość ciała szacuje się na około 28 metrów, a wagę na mniej więcej 12 ton. Szkielet tych zwierząt odznaczał się lekką konstrukcją. Długość złożonej z 15 kręgów szyi wynosiła około 6 metrów. W przeciwieństwie do większości innych zauropodów usytuowana była w pozycji równoległej do podłoża, dzięki czemu diplodoki mogły swobodnie żerować wśród niskiej roślinności. Jednak jaszczury te dysponowały także umiejętnością zrywania liści i igieł z drzew, którą zawdzięczały możliwości wyginania szyi do góry pod pewnym ograniczonym kątem12.
Innym gadem, posiadającym szyję ułożoną w pozycji zbliżonej do horyzontalnej, był barozaur. U tego jaszczura wspomniana część ciała miała około 8,5 m długości. Jej unikalna budowa pozwalała na szeroki zakres ruchu na boki. Dzięki temu zwierzę mogło z powodzeniem żerować wśród niskiej roślinności. Nie musiało przy tym przemieszczać się na dalekie odległości13.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Najstarsze drzewa na świecie – czy aby na pewno mają aż tyle lat?
- Najszybsze zwierzę na świecie – wodne, lądowe i w powietrzu
- Czy komary lecą do światła, czy do ciepła?
- Dinozaur, którego się nie spodziewano
- Czy dinozaury żyły na zimnej Alasce?
Przypisy
1. Dinozaury miały sposoby na długie szyje, Nauka w Polsce, 26.02.2013, https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C394256%2Cdinozaury-mialy-sposoby-na-dlugie-szyje.html, dostęp: 05.03.2025.
2. Tamże.
3. Mamenchizaur, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Mamenchizaur, dostęp: 05.03.2025.
4. A. Kowal, Ten dinozaur był niczym chodzący dźwig. Miał najdłuższą szyję w historii, FOCUS, 15.03.2023, https://www.focus.pl/artykul/dinozaur-mamenchizaur-rekordowo-dluga-szyja, dostęp: 05.03.2023.
5. Tamże.
6. Sauroposejdon, Encyklopedia Dinozaury, https://www.encyklopedia.dinozaury.com/wiki/Sauroposeidon, dostęp: 05.03.2025.
7. Nowy dinozaur z Patagonii, Nauka w Polsce, https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C101594%2Cnowy-dinozaur-z-patagonii.html, dostęp: 05.03.2025.
8. Największy dinozaur świata – odkrycie i charakterystyka, Jura Park Krasiejów, 08.08.2023, https://juraparkkrasiejow.pl/2023/08/najwiekszy-dinozaur-swiata-odkrycie-i-charakterystyka/, dostęp: 05.03.2025.
9. Brachiosaurus, Encyklopedia Dinozaury, https://www.encyklopedia.dinozaury.com/wiki/Brachiosaurus, dostęp: 05.03.2025.
10. Tamże.
11. Brachiozaur, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Brachiozaur, dostęp: 05.03.2025.
12. Diplodocus, Encyklopedia Dinozaury, https://www.encyklopedia.dinozaury.com/wiki/Diplodocus, dostęp: 05.03.2025.
13. Barosaurus, Encyklopedia Dinozaury, https://www.encyklopedia.dinozaury.com/wiki/Barosaurus, dostęp: 05.03.2025.
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
