Weta olbrzymia (Deinacrida heteracantha) jest gatunkiem prostoskrzydłego owada zaliczanego do rodziny wet (Anostostomatidae). To gatunek endemiczny typowy dla Nowej Zelandii. Naturalną obecność przedstawicieli tego gatunku stwierdza się tylko na wyspie Hauturu (czyli Wyspie Małej Bariery). Owad wyróżnia się dość dużymi rozmiarami ciała. Nie potrafi latać. Prowadzi nocny tryb życia. Zwykle żeruje na roślinności.
Notowany przez lata spadek liczebności owada wraz z ograniczonym zasięgiem jego występowania przyczynił się do uznania tego gatunku za zagrożony wyginięciem. Obecnie jednak Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje wetę olbrzymią jako gatunek zagrożony – krajowo rosnący. Gatunek ten udało się bowiem z powodzeniem wprowadzić na siedem innych wysp, na których nie występują naturalni wrogowie tych zwierząt.
Taksonomia
Pierwszy opis przedstawicieli Deinacrida heteracantha został opracowany w 1842 roku. Dokonał tego szkocki zoolog Adam White. Dokładnie czterdzieści lat później za sprawą Williama Colenso powstała inna charakterystyka owada. Tam określono go łacińskim terminem jako Hemideina gigantea. Obecnie obie nazwy uznaje się za prawidłowe i synonimiczne względem siebie. Colenso przeprowadził badania na holotypie pochodzącym z 1831 roku. Jest to najstarszy okaz owada schwytanego w Nowej Zelandii.
Opis
Weta olbrzymia to największy znany owad. Dymorfizm płciowy u reprezentantów gatunku objawia się głównie w odmiennych rozmiarach ciała u obu płci. Samice z reguły są znacznie dłuższe i cięższe od samców. Przeciętnie osiągają one długość około 65 mm oraz wagę od 32 do nawet 70 g. Masa ciała samców oscyluje natomiast na poziomie około 7,4 g.
Weta olbrzymia ma dużą głowę i relatywnie krótkie szczęki. Jej ciało jest dość szerokie. Owad preferuje pokarm roślinny. Do obrony przed potencjalnymi drapieżnikami służą mu tylne odnóża. W razie potrzeby potrafi wymierzyć nimi silny cios w napastnika.
Środowisko
Weta olbrzymia występuje w lasach zlokalizowanych na Wyspie Małej Bariery, znajdującej się w obrębie Nowej Zelandii. Na terytorium o powierzchni zaledwie 3083 hektary owad zasiedla tereny ciągnące się w pasie od lasów kauri usytuowanych na średnich wysokościach do lasów wtórnych porastających niższe stoki górskie. Niegdyś wetę można było spotkać również na obszarach leśnych zlokalizowanych w północnych rejonach Nowej Zelandii. Dotyczy to przede wszystkim regionów Northland i Auckland.
Zachowanie
Wety olbrzymie z natury są nomadami. Wykazują one zatem tendencje do okresowej zmiany siedlisk w zależności od różnych okoliczności. To owady preferujące samotniczy tryb życia. Wykazują wzmożoną aktywność w porze nocnej. To właśnie wtedy żerują oraz pokonują określony dystans w celu znalezienia pożywienia. Samce z reguły podążają za samicami. Osobniki płci męskiej mimo znacznie mniejszych rozmiarów przemieszczają się na dalsze odległości niż ich potencjalne partnerki. Owady często można zobaczyć na powierzchni ziemi. Lubią też kryć się w szczelinach drzew lub pod korą.
Cykl życia i rozmnażanie
Wety olbrzymie średnio są w stanie przeżyć około 2 lat. Akt kopulacji zwykle trwa przez cały dzień, od rana do wieczora. Samice składają jaja w okresie od października do grudnia. Zazwyczaj robią to w kilku turach. Inkubacja jaj złożonych w wilgotnej ziemi na głębokości około 2-3 cm trwa kilka miesięcy. Młode osobniki przychodzą na świat na przełomie marca i kwietnia. Nie wszystkie złożone jaja zostają jednak zapłodnione. Część z nich ginie także w ziemi. W praktyce tylko z ⅓ z nich wykluwają się młode wety.
Cykl życia owadów składa się z dziesięciu stadiów. Każde z nich trwa kilka tygodni. W trzecim stadium u samic pojawia się jajowód. W miarę rozwoju owadów różnice między osobnikami płci męskiej i żeńskiej zaznaczają się coraz wyraźniej. Wety olbrzymie swój duży rozmiar zawdzięczają dodatkowej fazie nimfalnej, niewystępującej u innych wet.
Generowanie dźwięków
Przedstawiciele gatunku Deinacrida heteracantha dysponują specjalnym aparatem pozwalającym im na emitowanie dźwięków. Odgłosy o częstotliwości do 20 do 50 kHz są wydawane za sprawą pocierania jednej części ciała o drugą. Sprzyja temu również wykorzystywany przez owady mechanizm fermoro-brzuszny. Emitowane dźwięki na ogół pozwalają skutecznie odstraszyć potencjalnych napastników.
Zagrożenia
Zmniejszenie liczebności populacji dzikich kotów na wyspie przyczyniło się do powiększenia liczby szczurów w tym zakątku świata. Gryzonie te stanowią ogromne niebezpieczeństwo dla wet olbrzymich, którymi się żywią. Zwykle polują na upatrzone przez siebie okazy w nocy, zbierając je z ziemi albo roślin. Wety stanowią także przysmak m.in. dla zimorodków, gekonów oraz kiwi.
Hodowla w niewoli i uwolnienia
Począwszy od 2008 roku, Departament Ochrony Przyrody prowadzi program hodowli owadów. Młode osobniki trzymane w niewoli po pewnym czasie wypuszczane są na wolność. Zazwyczaj w wyniku interwencji człowieka trafiają one na wyspy wolne od zagrażających im drapieżników. Dzięki temu dochodzi do zwiększenia prawdopodobieństwa dłuższego przeżycia owadów i ich rozmnożenia w warunkach naturalnych.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Sielawa europejska – sielawa bałtycka – sielawa
- Cyjon rudy – cyjon
- Wirus RSV – wszystko co powinniśmy o nim wiedzieć
- Grzyby, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem całego organizmu
- O tym, jak technologia z pomocą nauki wpływa na nasz świat
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Deinacrida_heteracantha [dostęp: 07.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Adrian Pingstone. Licencja: Domena Publiczna.