Pstrąg potokowy (Salmo trutta fario) jest drapieżną rybą słodkowodną zaliczaną do rodziny łososiowatych (Salmonidae). To jeden z trzech głównych podgatunków pstrąga. Wraz z pstrągiem potokowym do rodziny łososiowatych należą również troć wędrowna (Salmo trutta trutta) oraz troć jeziorowa (Salmo trutta lacustris).
Pstrąg potokowy żyje wyłącznie w wodach słodkich. Zwykle zasiedla rzeki, strumienie i potoki. Ryby te na ogół przebywają w stałych siedliskach. Wyróżnia się rozmaite podgatunki Salmo trutta fario.
Opis
Ryba ta może osiągać różne rozmiary ciała w zależności od miejsca występowania i dostępności pożywienia. Długość przeciętnego osobnika waha się od 20 do 30 cm przy wadze około 2 kg. Czasem jednak można spotkać okazy o długości około 1 metra i masie ciała przekraczającej 13 kg.
Grzbiet ryby jest oliwkowobrązowy. Czasem mieni się on na niebiesko. Po bokach ciała widnieją czerwone plamki z jasnymi obwódkami. Można je zauważyć zwłaszcza w pobliżu brzucha, który z reguły jest biały lub żółty. Pstrągi potokowe średnio dożywają około 18 lat.
Siedlisko
Pstrągi potokowe najczęściej można spotkać w chłodnych, płynących wartkim strumieniem ciekach wodnych, które mają czyste żwirowe lub piaszczyste dno. Zasięg naturalnego występowania ryb rozciąga się na prawie cały teren Europy. Zasiedlają one rzeki i strumienie od Portugalii po Rosję. Żyją także w północnych dopływach Morza Śródziemnego oraz zachodnich dopływach Morza Czarnego. Obecności tych ryb w rzekach i potokach nie odnotowano jedynie w Grecji, środkowej Anatolii, na Kaukazie, a także na Korsyce, Sardynii i Sycylii.
Pstrągi potokowe wykazują silne przywiązanie do swoich pierwotnych miejsc bytowania. Podczas tarła migrują do mniejszych dopływów. Po złożeniu ikry szybko wracają jednak do swych naturalnych siedlisk i nie opuszczają ich nawet w sytuacji pogorszenia warunków środowiskowych. Dorosłe pstrągi w ciągu dnia zwykle chowają się w cieniu brzegów. Często pływają pod prąd.
Dieta pstrągów potokowych jest zróżnicowana. Ryby te żywią się przede wszystkim owadami i ich larwami, a także małymi rybkami, skorupiakami i ślimakami. Niektóre osobniki wykazują zachowania kanibalistyczne, zjadając innych przedstawicieli swojego gatunku. Pstrągi potokowe poruszają się bardzo szybko w pogoni za potencjalną zdobyczą. W wartko płynących strumieniach łapią też drobne organizmy niesione przez nurt rzeki.
Rozmnażanie
Pstrągi potokowe żyjące na półkuli północnej odbywają tarło w okresie od października do stycznia. Natomiast okres godowy ich nielicznych pobratymców z półkuli południowej przypada na przełom marca i czerwca. Jaja pstrągów mają jasnoczerwony kolor, a ich średnica wynosi od 4 do 5 mm. Samica składa złożoną z kilku tysięcy jaj ikrę do zagłębień utworzonych w żwirowym dnie rzeki. Młode osobniki wykluwają się zazwyczaj po upływie od 2 do 4 miesięcy od momentu złożenia jaj.
Ekologia
Pstrąg potokowy pełni istotną funkcję ekologiczną. Przedstawiciele tego gatunku często stają się żywicielami perłoródki rzecznej (Margaritifera margaritifera). Małż ten na ogół pasożytuje na skrzelach ryby. Żywi się zawiesiną odcedzaną z wody przepływającej przez wspomniane organy.
Hybrydy
Pstrąg potokowy może krzyżować się z przedstawicielami innych gatunków pstrągów. W ten sposób powstają hybrydy. Jedną z nich jest pstrąg tygrysi (Salmo trutta fario × Salvelinus fontinalis) będący krzyżówką pstrąga potokowego i pstrąga źródlanego. Pstrągi tygrysie na ogół są bezpłodne. Samice nie mają narządów rozrodczych. Natomiast u osobników płci męskiej dochodzi do rozwoju jąder, a także innych cech fizjonomicznych typowych dla okresu tarła (np. ciemniejsze ubarwienie i pysk w kształcie haczyka).
Wędkarstwo
Do niektórych europejskich rzek i strumieni sztucznie wprowadza się pochodzącego z Ameryki pstrąga tęczowego. Dzieje się tak głównie z uwagi na szybszy wzrost i rozwój przedstawicieli tego gatunku oraz ich lepsze przystosowanie do życia w wodach gorszej jakości. Naukowcy nie są zgodni co do tego, czy wspomniane praktyki stanowią jakiekolwiek zagrożenie dla rodzimego pstrąga potokowego. Mimo wszystko powszechnie postuluje się o zaprzestanie sztucznego zarybiania rzek w Europie obcymi gatunkami pstrągów zarówno w celach konsumpcyjnych, jak i rekreacyjnych.
Wędkarstwo sportowe
Pstrąg potokowy cieszy się ogromną popularnością wśród wędkarzy. Zwykle ryby te łowi się na sztuczne przynęty. Rzadko natomiast w tym celu stosuje się przynęty naturalne (np. pasikoniki albo robaki). W takiej sytuacji istnieje bowiem poważne ryzyko okaleczenia ryby, która połknęła zbyt mocno haczyk.
Pstrągi potokowe najczęściej odławia się przy pomocy wędki muchowej zakończonej sztuczną muchą. Do tego samego celu można też użyć sprzętu spinningowego z przymocowanymi na końcu linki błystkami lub wirówkami.
Zastosowanie badawcze
Pstrąg potokowy jest bardzo wrażliwy na zanieczyszczenia. Dlatego często pełni funkcję wskaźnika czystości wód. Naukowcy wykorzystują tę rybę przede wszystkim w badaniach stężenia metali ciężkich w wodach rzecznych.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Salmo_trutta_fario [dostęp: 02.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Karelj. Licencja: Domena publiczna.