Pliszka cytrynowa (Motacilla citreola) jeszcze do niedawna była w Polsce jedynie rzadkim gościem. Dziś to już gatunek lęgowy, którego obecność potwierdzono w naszym kraju po raz pierwszy w 1994 roku. Według danych z lat 2013–2014, liczebność populacji szacuje się na 100–200 par. Ptaki gniazdują m.in. w rejonie ujścia Redy, na terenie Nadmorskiego Parku Krajobrazowego, nad zbiornikiem Siemianówka oraz na Bagnach Biebrzańskich. Spotykano je również w granicach użytku ekologicznego „Zielone Wyspy”. Pliszka cytrynowa wywodzi się ze środkowej i północnej Azji oraz Europy Wschodniej. Jej zasięg stale się jednak rozszerza. Coraz częściej pojawia się w zachodniej Europie. To gatunek wędrowny. Zimuje w Azji Południowej.
Systematyka
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia dwa podgatunki pliszki cytrynowej. Typowy dla Europy i północnej Azji jest podgatunek M. c. citreola. Występuje od wschodniej i północnej Europy po środkową Syberię, Mongolię i północno-wschodnie Chiny. Drugi podgatunek, M. c. calcarata, znany jako pliszka szponiasta, zasiedla rejony od wschodniego Iranu i Afganistanu aż po środkowe Chiny. Część badaczy wyróżnia także trzecią formę – M. c. werae. IOC traktuje ją jednak jako synonim podgatunku nominatywnego.
Etymologia pliszki cytrynowej
Nazwa „citrine” oraz epitet gatunkowy citreola odnoszą się do charakterystycznego, żółtawego ubarwienia ptaka.
Taksonomia
Zarówno systematyka, jak i filogeneza czy taksonomia pliszki cytrynowej wciąż budzą spore kontrowersje wśród ornitologów. Powodem jest fakt, że gatunek należy do trudnego do rozróżnienia kompleksu gatunków siostrzanych, obejmującego również pliszkę alaskańką (Motacilla tschutschensis) i pliszkę żółtą (Motacilla flava). Kwestia, które z licznych taksonów w tej grupie powinny być przypisane do konkretnych populacji, pozostaje nierozstrzygnięta i prawdopodobnie jeszcze długo taka pozostanie.
Nazwa rodzajowa Motacilla pochodzi z łaciny. Była pierwotnie używana w odniesieniu do pliszki siwej. Choć wywodzi się od słowa motare, oznaczającego „poruszać się”, już w średniowieczu błędnie interpretowano jej drugi człon jako cilla – czyli „ogon”. Epitet citreola oznacza po łacinie „cytrynowożółty”. Nawiązuje do jaskrawego upierzenia ptaka.
Pliszka cytrynowa – opis
Pliszka cytrynowa to smukły ptak o długości 15,5–17 cm. Wyróżnia się długim, nieustannie poruszającym się ogonem. Jest to cecha typowa dla przedstawicieli rodzaju Motacilla. Dorosły samiec w szacie godowej ma ciemnoszare lub niemal czarne wierzchnie partie ciała, białe lotki oraz intensywnie żółty spód i całą głowę, z wyjątkiem czarnego karku. Zimą upierzenie staje się mniej kontrastowe. Żółć na spodzie ciała może być rozjaśniona bielą. Głowa przybiera brązowawy odcień z żółtawą brwią nad okiem. Samice przypominają samce w szacie zimowej. Ich ubarwienie jest jednak wyraźnie bledsze i mniej nasycone.
Zasięg występowania
Pliszka cytrynowa gniazduje w środkowej części Palearktyki. Preferuje wilgotne łąki i tereny tundrowe. Zimę spędza w Azji Południowej. Nierzadko wybiera obszary górskie. Zasięg gatunku stale się rozszerza na zachód. W Europie Zachodniej nadal jest rzadkim, lecz coraz częściej obserwowanym gościem. Co ciekawe, osobniki zalatujące na zachód nie sprawiają wrażenia, jakby zboczyły z kursu. Przeciwnie, wygląda to na świadome przedłużanie migracji. W Bhutanie, choć kraj ten leży na jednym z głównych szlaków przelotowych gatunku, pliszka cytrynowa notowana jest wyłącznie jako wyjątkowo rzadki przelotny gość, który nie zatrzymuje się na dłużej.
Status
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 1988 roku nieprzerwanie klasyfikuje pliszkę cytrynową jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). W 2015 roku liczebność populacji europejskiej oszacowano na 323–746 tysięcy dorosłych osobników. Przekłada się to na globalną populację mieszczącą się w granicach od 2 do 5 milionów. Co istotne, światowy trend liczebności uznawany jest za wzrostowy. W Polsce sytuacja wygląda jednak mniej optymistycznie. Gatunek objęty jest ścisłą ochroną. Na krajowej Czerwonej liście ptaków figuruje jako bliski zagrożenia (NT – Near Threatened).
Biotop pliszki cytrynowej
Pliszka cytrynowa zasiedla rozległe, podmokłe tereny – przede wszystkim torfowiska, bagna, doliny rzeczne i sezonowe rozlewiska. Niekiedy spotykana jest także w pobliżu osiedli ludzkich, na wilgotnych łąkach, zalewanych polach uprawnych czy pastwiskach. W Azji gniazduje również w górach, nawet na wysokości do 4600 metrów n.p.m.
Lęgi
Pliszka cytrynowa jest gatunkiem monogamicznym. Gniazdo buduje samica. Zawsze na ziemi, starannie ukryte w roślinności. Do jego konstrukcji wykorzystuje liście, mchy i inne materiały roślinne, które dostarcza jej samiec. Wnętrze wyściela miękkim puchem, włosiem i piórami. Ptaki przystępują do jednego lub dwóch lęgów w sezonie. Samica składa od 3 do 6 nakrapianych jaj. Wysiadywanie, w którym uczestniczą oboje rodzice, trwa około dwóch tygodni. Po wykluciu pisklęta przebywają w gnieździe średnio 13 dni.
Pokarm
Pliszka cytrynowa odżywia się głównie drobnymi bezkręgowcami. Zjada owady oraz ich larwy. Pokarm zbiera z ziemi, ale potrafi również chwytać zdobycz z powierzchni wody. Jest aktywnym łowcą, stale przemieszczającym się w poszukiwaniu zdobyczy.
Pliszka cytrynowa – gniazdo
Pliszka cytrynowa zakłada gniazdo bezpośrednio na ziemi. Zawsze w dobrze ukrytym miejscu – pod osłoną traw, turzyc lub innej roślinności. Konstrukcja wykonana jest z mchu, suchych liści i drobnych łodyżek, a wnętrze starannie wyścielone włosiem i piórkami. Zapewnia to pisklętom ciepło i komfort.
Tryb życia i zachowanie
Pliszki cytrynowe prowadzą wędrowny tryb życia. Zimują w Azji Południowej i na Bliskim Wschodzie. W okresie rozrodu żyją w parach i bronią swojego terytorium. Poza sezonem lęgowym tworzą większe stada. To ptaki aktywne i czujne. Poruszają się skokami lub krótkimi lotami. Niemal nieustannie poruszają długim ogonem, który stanowi ich cechę charakterystyczną.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Płetwal zwyczajny – finwal
- Plamiak – łupacz – wątłusz srebrzysty
- Jakie dinozaury żyły w Polsce?
- Jak wygląda ugryzienie mrówki i czym je smarować?
- Czym są zmiany klimatyczne na Ziemi? Jaki jest w nich udział człowieka i jak możemy temu zaradzić
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Citrine_wagtail [dostęp: 16.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Ikshan Ganpathi. Licencja: CC BY-SA 4.0.
