Łabędź czarnodzioby (Cygnus columbianus) to gatunek dużego ptaka z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae). Gatunek ten obejmuje dwie formy, które najczęściej uznawane są za jedną jednostkę taksonomiczną: łabędzia Bewicka (Cygnus bewickii) z Palearktyki oraz właściwego łabędzia czarnodziobego (C. columbianus) z Nearktyki. Wschodnia populacja rosyjska, występująca na obszarze położonym na wschód od Półwyspu Tajmyr, bywa zaliczana do podgatunku C. c. jankowskii. Nie wszyscy badacze uznają jednak jej odrębność i zazwyczaj włączają ją do C. c. bewickii. Łabędzie czarnodziobe często klasyfikowane są w podrodzaju Olor, do którego zalicza się także inne gatunki arktycznych łabędzi.
Łabędź Bewicka swoją nazwę zawdzięcza Williamowi Yarrellowi, który w 1830 roku uczcił w ten sposób rytownika Thomasa Bewicka, specjalizującego się w przedstawieniach ptaków i zwierząt. Nazwa „Cygnus” to po łacinie „łabędź”, natomiast „columbianus” pochodzi od rzeki Kolumbia, która stanowi miejsce typowe dla tego gatunku.
Opis
Łabędź czarnodzioby to najmniejszy z łabędzi holarktycznych. Długości jego ciała waha się od 115 do 150 cm. Rozpiętości skrzydeł wynosi 168–211 cm. Ptak ten waży w zakresie 3,4–9,6 kg. Dorosłe osobniki obu podgatunków charakteryzują się śnieżnobiałym upierzeniem, czarnymi nogami i czarnym dziobem z cienkim, łososiowym paskiem wzdłuż linii szczękowej oraz – w zależności od podgatunku – mniejszą lub większą ilością żółtego koloru u podstawy dzioba. Tęczówki są ciemnobrązowe. W wodach bogatych w jony żelaza (np. jeziora torfowe) głowa i szyja tych ptaków nabierają złotawego lub rudawego odcienia. Samice są nieco mniejsze od samców. Poza rozmiarem nie różnią się jednak od sobie wyglądem.
Młode osobniki mają białe pióra z szarymi przebarwieniami, zwłaszcza na głowie i górnej części szyi. Często są one całkowicie jasnoszare. Ich pierwsze letnie upierzenie jest już w dużej mierze białe. W drugim roku zimowym zmieniają upierzenie na dorosłe. Dzioby młodych ptaków są czarne z dużą, brudnoróżową plamką, która zajmuje większość podstawy. Nogi są ciemnoszare z różowawym odcieniem. Pisklęta mają górną część ciała srebrzystoszarą, a spód biały.
Łabędź Bewicka, uważany za mniejszą formę, wykazuje niewielkie różnice wielkościowe – wschodnie populacje są nieco większe. Samce tego podgatunku ważą średnio 6,4 kg, a samice 5,7 kg. Długości ciała tych ptaków waha się od 115 do 140 cm. Rozpiętości ich skrzydeł wynosi do 54,8 cm. Charakterystyczny, czarno-żółty wzór na dziobie jest zmienny, ale zawsze z przewagą czerni. Warto zaznaczyć, że każdy łabędź Bewicka ma unikalny wzór na dziobie. Pozwala to naukowcom na identyfikację i nadawanie imion ptakom w celu monitorowania populacji. Co ciekawe, wschodnie populacje mają mniej żółtego koloru na dziobie. Może to świadczyć o ograniczonym przepływie genów między populacjami z Azji i Ameryki Północnej.
Łabędzie czarnodziobe są bardzo wokalne podczas żerowania w stadach na zimowiskach. Wydają wysokie, dźwięczne okrzyki przypominające Branta.
Zasięg występowania łabędzia czarnodziobego
Łabędź czarnodzioby gniazduje na arktycznej i subarktycznej tundrze. Preferuje płytkie jeziora, rzeki i stawy. W odróżnieniu od łabędzia niemego (C. olor), ale podobnie jak inne arktyczne łabędzie, jest gatunkiem migrującym. Zimę spędza na terenach trawiastych i podmokłych, często w pobliżu wybrzeży. Po żniwach chętnie odwiedza pola, aby żywić się resztkami zbóż. Podczas migracji przystaje także nad górskimi jeziorami. Według National Geographic łabędzie te mogą latać w kluczu na wysokościach sięgających 8 km.
C. c. bewickii gniazduje na nizinach wybrzeża Syberii. Spotkać go można od Półwyspu Kolskiego po Pacyfik. Na lęgowiskach pojawia się około połowy maja, a opuszcza je pod koniec września. Ptaki te migrują przez Morze Białe, Bałtyk oraz estuarium Łaby. W ten sposób docierają do zimowisk w Danii, Holandii i na Wyspach Brytyjskich. Niektóre z nich zimują także na południowych brzegach Morza Północnego.
Wschodnie populacje łabędzia Bewicka migrują przez Mongolię i północne Chiny, aby zimować na wybrzeżach Korei, Japonii i południowych Chin, aż po Tajwan. Nieliczne zasięgają aż do Iranu na południu Morza Kaspijskiego. Na zimowiska docierają w październiku, chociaż wiele osobników zatrzymuje się na dłużej w ulubionych miejscach odpoczynku. W lutym ptaki ruszają na lęgowiska. Niektóre osobniki migrują nawet do północno-zachodniej Afryki i krajów Bliskiego Wschodu.
C. c. columbianus gniazduje na równinach przybrzeżnych Alaski i Kanady. Do zimowisk wyrusza w październiku. Dociera do nich w listopadzie lub grudniu. Ptaki te zimują wzdłuż wybrzeża Pacyfiku – od południowej Alaski po Kalifornię. Niektóre populacje docierają aż do Teksasu i północnego Meksyku. Łabędzie zimujące na wybrzeżach Oceanu Arktycznego migrują przez Kanadę i region Wielkich Jezior. Zimują na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, głównie od Maryland do Karoliny Północnej.
Dieta
Latem dieta łabędzi czarnodziobych składa się głównie z roślinności wodnej, takiej jak manna mielec (Glyceria), rogatki (Potamogeton) oraz zostera morska (Zostera). Ptaki te pożywienie zdobywają, zanurzając głowę pod wodę. Czasem sięgają też po trawy rosnące na suchym lądzie. W innych porach roku ich pokarm stanowią głównie resztki zbóż i plonów. Łabędzie czarnodziobe żerują głównie w ciągu dnia. W sezonie lęgowym są terytorialne i agresywnie reagują na obecność innych zwierząt. Poza sezonem lęgowym stają się bardzo towarzyskie.
Rozmnażanie
Łabędzie czarnodziobe łączą się w pary późną wiosną, zazwyczaj po powrocie na tereny lęgowe. Tworzą monogamiczne związki na całe życie. Sezon lęgowy łabędzi czarnodziobych zaczyna się pod koniec maja. Para buduje duże gniazdo na wyniesionym terenie w pobliżu wody. Do uformowania kopulastej konstrukcji wykorzystuje roślinność. Samica składa i wysiaduje od 2 do 7 jaj.
Okres inkubacji trwa 29–30 dni – u łabędzia Bewicka oraz 30–32 dni u łabędzia czarnodziobowego właściwego. Młode łabędzia czarnodziobe są zdolnego do samodzielnego lotu w ciągu 60–75 dni, czyli dwa razy szybciej niż pisklęta łabędzia niemego. Pisklęta łabędzia Bewicka z kolei potrafią samodzielnie wzbić się w powietrze już po 40–45 dniach od wyklucia. Młode pozostają z rodzicami przez całą pierwszą zimową migrację. Czasem do rodziny dołącza również starsze potomstwo z wcześniejszych sezonów lęgowych. Łabędzie te osiągają dojrzałość płciową dopiero w wieku 3–4 lat.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Murówka zwyczajna – jaszczurka murowa
- Ibis grzywiasty
- Jak może wyglądać społeczeństwo post-scarcity?
- Zrozumieć świat wirusów
- Interakcje między wirusami a ludzkimi organizmami
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Tundra_swan [dostęp: 29.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Maga-chan. Licencja: CC BY-SA 2.5.
