Koronnik szary (Balearica regulorum) to ptak z rodziny żurawiowatych (Gruidae). Występuje niemal w całej Afryce, szczególnie we wschodniej i południowej części kontynentu. Jest symbolem narodowym Ugandy.
Taksonomia
Koronnik szary jest blisko spokrewniony z koronnikiem czarnym (Balearica pavonina). W przeszłości oba gatunki były traktowane jako jeden. Jednakże na podstawie badań genetycznych, różnic w wokalizacji, upierzeniu i nieopierzonych częściach ciała, obecnie wszystkie autorytety uznają je za odrębne gatunki.
Wyróżnia się dwa podgatunki koronnika szarego. Wschodnioafrykański B. r. gibbericeps występuje we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga i Ugandzie – gdzie jest symbolem narodowym i widnieje na fladze kraju. Spotkać go można także w Kenii aż po wschodnią część Republiki Południowej Afryki. Mniejszy podgatunek nominatywny, B. r. regulorum rozmnaża się od Angoli na południe aż po RPA.
Opis koronnika szarego
Koronnik szary osiąga długość ciała od 100 do 110 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi 180–200 cm. Waży od 3 do 4 kg. Nie występuje dymorfizm płciowy w ubarwieniu, ale samce są nieco większe od samic.
Charakterystycznym elementem wyglądu gatunku jest żółta „korona” z piór na głowie, z czarnym zakończeniem. Tęczówki mogą mieć odcień od jasnoszarego po niebieski. Dziób jest krótki i szary. Na policzku znajduje się biała plama nagiej skóry. U podgatunku B. r. gibbericeps jest ona bardziej wyraźna i ma lekko czerwonawy odcień. Z brody wyrasta czerwona narośl, której ptak nie może nadymać.
Upierzenie na szyi i większości ciała ma perłowoszary kolor. Skrzydła są głównie białe. Część piór przyjmuje odcienie od złotego po brązowy. Sterówki są czarne. Młode osobniki można rozpoznać po brązowej tęczówce oraz przeważnie szarym upierzeniu z brązowym odcieniem na wierzchu i tyle głowy. Około czwartego miesiąca życia pojawia się u nich narośl na brodzie, początkowo różowa. Pełne ubarwienie dorosłego ptaka uzyskują zazwyczaj po pierwszym roku życia.
Zasięg występowania
Koronnik szary zamieszkuje suche sawanny Afryki Subsaharyjskiej. W okresie lęgowym wybiera nieco wilgotniejsze środowiska. Można go spotkać również na terenach podmokłych, na obszarach uprawnych oraz na trawiastych równinach w pobliżu rzek i jezior, zwłaszcza w Ugandzie i Kenii.
Ptaki nie mają ściśle określonych wzorców migracyjnych. Osobniki zamieszkujące regiony tropikalne zazwyczaj prowadzą osiadły tryb życia. Populacje z bardziej suchych obszarów, zwłaszcza w Namibii, podejmują lokalne, sezonowe migracje w okresach suszy.
Koronnik szary – zachowanie
Koronnik szary wyróżnia się efektownym pokazem godowym. Obejmuje on taniec, ukłony i podskoki. W trakcie tych rytuałów wydaje donośne dźwięki, wykorzystując do tego czerwoną narośl na brodzie, którą nadyma. W przeciwieństwie do większości żurawi jego odgłosy bardziej przypominają klangor niż charakterystyczne trąbienie innych gatunków.
Taniec jest nieodłącznym elementem zalotów. Może jednak być wykonywany o każdej porze roku, zarówno przez dorosłe ptaki, jak i młode osobniki, które chętnie dołączają do dorosłych. Żurawie koronne często gromadzą się w stada liczące od 30 do nawet 150 osobników.
Dieta
Koronniki szare są wszystkożerne. Ich dieta obejmuje rośliny, nasiona, ziarna, owady, żaby, dżdżownice, węże, małe ryby oraz jaja zwierząt wodnych. Podczas żerowania często stukają stopami w ziemię, wypłaszając w ten sposób owady, które następnie szybko chwytają i zjadają.
Ptaki chętnie towarzyszą roślinożernym ssakom, takim jak antylopy i gazele. Korzystają z ich obecności do wychwytywania drobnych zwierząt spłoszonych przez pasące się stada. Całe dnie poświęcają na poszukiwanie pożywienia. Noce spędzają, odpoczywając i śpiąc na drzewach. Jest to zachowanie nietypowe dla żurawi.
Rozmnażanie
Koronniki szare dostosowują okres lęgowy do pory deszczowej. Schemat ten różni się jednak w zależności od regionu. We wschodniej Afryce ptaki mogą rozmnażać się przez cały rok, ale najczęściej robią to w suchszych okresach. Natomiast w południowej części kontynentu sezon lęgowy przypada na czas opadów deszczu.
Podczas okresu rozrodczego pary żurawi budują duże gniazdo – platformę z trawy i innych roślin, umieszczoną w wysokiej roślinności terenów podmokłych. Samica składa od 2 do 5 połyskujących, brudnobiałych jaj, które wysiadują oboje rodzice przez 28–31 dni. Pisklęta są zagniazdownikami. Zaraz po wykluciu potrafią biegać. Po 56–100 dniach uzyskują zdolność do lotu.
Gdy młode osiągną dorosłość i niezależność, opuszczają rodziców, by założyć własne rodziny. Ciekawym zjawiskiem obserwowanym u tych ptaków są zgromadzenia przypominające ceremonię zaślubin. Młode pary spotykają się w większych grupach, a po wspólnym tańcu odlatują razem, by rozpocząć nowe życie jako rodzina.
Status i ochrona
Choć koronniki szare wciąż pozostają stosunkowo liczne na części swojego zasięgu, ich populacja jest zagrożona przez utratę siedlisk spowodowaną osuszaniem terenów podmokłych, nadmiernym wypasem zwierząt gospodarskich oraz zanieczyszczeniem pestycydami. Obecnie światową populację gatunku szacuje się na 58 000–77 000 osobników. W 2012 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) zmieniła status z gatunku narażonego (vulnerable) na zagrożony (endangered).
Symbolika
Koronnik szary jest narodowym ptakiem Ugandy. Znajduje się zarówno na fladze, jak i w herbie tego kraju. Ptak pojawia się również w tytule filmu The Bird with the Crystal Plumage, choć błędnie określono go tam jako żurawia syberyjskiego.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Lis płowy – korsak amerykański
- Karetta
- Krzyżodziób sosnowy
- Co na początku jadły ćmy
- Pustynia Pstra – cmentarzysko skamielin
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Grey_crowned_crane [dostęp: 28.02.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Charles J. Sharp. Licencja: CC BY-SA 4.0.
