Jerzyk alpejski, jerzyk skalny (Tachymarptis melba) to ptak występujący w Afryce, południowej Europie i Azji. Gniazduje w górach, rozciągając swój zasięg od południowej Europy po Himalaje. Jak inne jerzyki, jest ptakiem wędrownym. Zimuje w Afryce Południowej, a jego populacje z południowej Europy migrują na południe. Charakteryzuje się krótkimi nogami, które pomagają mu trzymać się pionowych powierzchni. Jerzyk nigdy nie ląduje na ziemi; większość swojego życia spędza w powietrzu, polując na owady, które łapie w dzioby.
Taksonomia i systematyka
Nazwa rodzaju pochodzi od greckiego słowa takhus, oznaczającego ‘szybki’, oraz marptis, co znaczy ‘chwytacz’. Gatunkowa nazwa melba wywodzi się od melano-alba, odnoszącego się do dwóch kolorów, które opisał Linneusz. Wyróżnia się dziesięć podgatunków tego ptaka.
Opis i biologia
Jerzyk skalny to duży ptak, który osiąga długość od 20 do 22 cm, a jego rozpiętość skrzydeł wynosi od 54 do 60 cm. Posiada szerokie skrzydła i ogon z płytkim wcięciem. Jego górna część ciała ma oliwkowo-brązowy kolor, a charakterystyczne białe plamki znajdują się na szyi i brzuchu. W upierzeniu podgatunków występują różnice.
Jerzyki skalne gniazdują w koloniach w górach. Co roku wracają do tych samych miejsc, naprawiając swoje gniazda, gdy zajdzie taka potrzeba. Samica składa dwa lub trzy jaja. Młode ptaki potrafią obniżać temperaturę ciała w złych warunkach pogodowych, gdy rodzice nie mogą złapać owadów. Te ptaki dobrze przystosowują się do warunków miejskich, często gniazdując w starych budynkach.
Jerzyki mają krótki ogon i długie skrzydła, które przypominają półksiężyc. Ich lot jest wolniejszy i bardziej dynamiczny niż u innych, mniejszych jerzyków. Odgłosy, które wydają, to przeciągłe ćwierkanie. Jerzyki skalne są większe od jerzyków zwyczajnych, mają białe brzuchy i szyje. Młode osobniki są podobne do dorosłych, ale ich pióra mają jaśniejsze krawędzie.
Zasięg i siedlisko
Jerzyk skalny to gatunek z wieloma podgatunkami. Występuje przez cały rok w wschodniej i południowej Afryce, na Madagaskarze, w zachodniej części Indii oraz na Sri Lance. Zimuje w zachodniej, centralnej i wschodniej Afryce. Jego zasięg obejmuje również południową Europę, Turcję, Kaukaz oraz wschodnie wybrzeże Morza Czarnego. Spotykany jest również w Azji Centralnej, w Iranie i Afganistanie, sięgając po Beludżystan w zachodnim Pakistanie.
Na terenie północno-zachodniej Afryki znajdują się rozproszone populacje, a w północnej Libii występuje jedna odizolowana grupa. W zachodniej palearktyce jerzyk najczęściej gniazduje w górach, ale czasami także w nizinach. Na obszarze Afryki subsaharyjskiej i Azji Południowej można go spotkać w różnych siedliskach, od stepów po góry.
Zazwyczaj gniazduje poniżej 1500 m, ale czasem wznosi się na wysokość do 2300 m. W Kenii gniazdował na wysokości powyżej 4000 m, a w Himalajach obserwowano go na wysokości 3700 m.
Zachowanie i ekologia
Jerzyk skalny ma mocny i szybki lot. Charakteryzuje się specyficznym machaniem skrzydeł. Znany jest z „twilight ascent”, czyli wzmożonej aktywności lotu o świcie i zmierzchu. Spędza większość życia w powietrzu, żywiąc się owadami. Pije w locie i odpoczywa na pionowych klifach lub ścianach. Badania z 2013 roku wykazały, że mogą spędzić ponad sześć miesięcy w powietrzu bez lądowania. Podczas lotu wykonują wszystkie ważne procesy, w tym sen. W 2011 roku naukowcy przymocowali elektroniczne znaczniki do sześciu jerzyków skalnych. Odkryli, że te ptaki mogą unosić się w powietrzu przez ponad 200 dni bez przerwy.
Pokarm i żywienie
Jerzyk skalny żywi się głównie stawonogami. Jego dieta składa się przeważnie z owadów, ale obejmuje także pająki. Badania wykazały, że osobniki z Afryki i Europy spożywają owady z 10 rzędów i 79 rodzin. Najczęściej spożywane są pluskwiaki, muchówki oraz błonkoskrzydłe.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Karliczka hawajska
- Wal grenlandzki – wieloryb grenlandzki
- Homo erectus – małpolud czy człowiek?
- Co jest większe – Bóg czy wszechświat?
- Pokłady węgla w głębinach morskich potwierdzeniem potopu
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Alpine_swift [dostęp: 22.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: nieznany. Licencja: CC BY-SA 3.0.
