Epoletnik trójbarwny (Agelaius tricolor), należy do rodziny kacykowatych. Jest to wyjątkowy ptak zamieszkujący nadmorskie tereny zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Spotkać go można od północnej Kalifornii w USA aż po Baja California w Meksyku. Jego populacje wyróżniają się niezwykłą strukturą społeczną. Epoletnik trójbarwny tworzy największe kolonie lęgowe wśród wszystkich ptaków lądowych na kontynencie. Niekiedy liczą one nawet dziesiątki tysięcy osobników.
Nazwa epoletnika trójbarwnego pochodzi od charakterystycznych białych pasków pod czerwonymi „epoletami”, które znajdują się na barkach samców. Stają się one widoczne podczas lotu lub w trakcie zalotów. Choć jego nazwa przypomina nazwę popularnego kosa z rodziny drozdowatych, to oba gatunki nie są ze sobą spokrewnione.
Epoletnik trójbarwny wyróżnia się specyficznym głosem. Jego wołanie jest bardziej nosowe niż u epoletnika czerwonoskrzydłego, a śpiew samca to zlepek dźwięków przypominających „on-ke-kaaangh”. W chłodniejszych porach roku ptak ten migruje na południe do Meksyku. Do północnej Kalifornii wraca, gdy robi się cieplej.
Taksonomia
Epoletnik trójbarwny nie ma oficjalnie uznanych podgatunków, choć populacja z południowej Kalifornii budzi zainteresowanie naukowców. Może ona wymagać szczegółowej oceny genetycznej, aby potwierdzić ewentualne różnice w obrębie gatunku.
Zasięg występowania
Epoletnik trójbarwny gniazduje w koloniach. Pozwala mu to skuteczniej wykorzystywać zasoby, ale jednocześnie czyni go bardziej wrażliwym na zmiany środowiskowe. Choć gatunek ten potrafi się przystosować do zmian w krajobrazie, to właśnie utrata naturalnych siedlisk pozostaje głównym powodem drastycznego spadku jego populacji. Tradycyjnie epoletnik trójbarwny zamieszkiwał bagna Kalifornii. Gniazdował tam w zaroślach pałki i sitowia. Z powodu działalności człowieka – zwłaszcza intensyfikacji rolnictwa – Kalifornia straciła ponad 95% terenów podmokłych. Doszło do tego między latami 30. a 80. XX wieku i znacząco wpłynęło na spadek populacji epoletnika trójbarwnego.
Zmiany środowiskowe spowodowały, że epoletnik trójbarwny na tereny lęgowe zaczął wykorzystywać nie tylko rodzimą roślinność. Coraz częściej zasiedla także florę obcego pochodzenia, a nawet pola uprawne. O ile w latach 30. XX wieku ponad 93% kolonii tego gatunku gniazdowało na terenach podmokłych, o tyle na początku XXI wieku było to jedynie 35%. W 2008 roku ponad jedna czwarta kolonii tego ptaka zaczęła wykorzystywać obcą roślinność, szczególnie jeżyny himalajskie. Pokazuje to zdolność adaptacyjną gatunku. Co więcej, badania przeprowadzone w 2008 roku wykazały, że niemal połowa populacji epoletnika trójbarwnego gniazdowała na polach uprawnych.
Co ciekawe, z biegiem lat epoletnik trójbarwny coraz częściej tworzył duże kolonie na polach uprawnych Doliny San Joaquin. W 2000 roku aż 59% populacji zamieszkiwało dziesięć największych kolonii w Kalifornii. Do 2011 roku odsetek ten wzrósł do 81%. Mimo to naukowcy obserwują ogólny spadek liczebności tego gatunku w całym stanie, podczas gdy w samej Dolinie San Joaquin liczba ptaków zwiększyła się o 230% od 1937 roku. W 2008 roku dolina ta stała się domem dla ponad 86% całej kalifornijskiej populacji epoletnika.
Działania ochronne Narodowego Towarzystwa Audubona prowadzone we współpracy z amerykańską Służbą Rybołówstwa i Dzikiej Przyrody zaczęły przynosić efekty. Badania z 2017 roku wykazały wzrost liczebności epoletnika trójbarwnego w Kalifornii, szczególnie w Dolinie San Joaquin i hrabstwie San Benito. Jednocześnie w Dolinie Sacramento zaobserwowano spadki, co może sugerować, że gatunek koncentruje się w południowej części stanu. Przykładowo, na terenie Wildlife Area San Jacinto w hrabstwie Riverside liczebność ptaków wyraźnie wzrosła, co jest wynikiem skutecznych działań ochronnych w obrębie siedlisk lęgowych.
Status
W 1990 roku kalifornijski Departament Ryb i Dzikiej Przyrody zaniepokojony gwałtownym spadkiem liczby epoletnika trójkolorowego w latach 80. wpisał ten gatunek na listę „Ptaków o Szczególnym Znaczeniu”. Klasyfikacja ta, mająca charakter administracyjny, miała za zadanie zwrócić uwagę biologów i zarządców gruntów na zagrożony stan gatunku i skłonić ich do wprowadzenia dodatkowych działań ochronnych. Równocześnie ptak ten trafił na listę „Ptaków o Znaczeniu Ochronnym” prowadzoną przez Amerykańską Służbę Rybołówstwa i Dzikiej Przyrody (USFWS).
Do 1991 roku populacja epoletnika trójkolorowego spadła do około trzydziestu pięciu tysięcy dorosłych osobników. Skłoniło to kalifornijski oddział Audubon Society do złożenia petycji o wpisanie tego gatunku na listę gatunków zagrożonych. Status ochronny został przyznany, ale już w 1992 roku badacze odkryli, że populacja wzrosła do ponad trzystu tysięcy osobników. W efekcie przywrócono mniej restrykcyjną klasyfikację gatunku. Choć opracowano plany, które miały na celu zapobiegnięcie dalszym spadkom liczebności tych ptaków, to nie zostały one wprowadzone w życie. Działania ochronne wznowiono dopiero na początku lat 2000. W 2006 roku BirdLife International zaklasyfikowało epoletnika trójkolorowego jako gatunek zagrożony.
W 2015 roku Audubon California, we współpracy z rolnikami, badaczami i instytucjami ochrony przyrody, rozpoczął działania na rzecz ochrony epoletnika trójkolorowego. Zawarto porozumienia z właścicielami ziemskimi, które przewidywały wypłacanie im rekompensat za opóźnianie zbiorów. Dzięki temu pisklęta miały czas na opuszczenie gniazd. W pierwszym roku program ochronił 67 tysięcy dorosłych ptaków i ich gniazd na pięciu stanowiskach. Do 2019 roku liczba ta wzrosła do 158 tysięcy, co potwierdziło skuteczność tej inicjatywy.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Gęś domowa
- Brzana pospolita – brzana
- Wyrzeźbione przez potop
- Biblijny wiek wszechświata – czy to możliwe?
- Życie na innych planetach
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Tricolored_blackbird [dostęp: 24.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Tsuru8. Licencja: CC BY-SA 3.0.
