Czapla purpurowa (Ardea purpurea) to szeroko rozprzestrzeniony gatunek czapli. Gniazduje w Afryce, środkowej i południowej Europie oraz w południowej i wschodniej części Palearktyki. Populacje zachodniopalearktyczne migrują pomiędzy obszarami lęgowymi a zimowiskami, podczas gdy afrykańskie i tropikalno-azjatyckie są głównie osiadłe. Czapla purpurowa przypomina bardziej pospolitą czaplę siwą, ale jest od niej nieco mniejsza, smuklejsza i ma ciemniejsze upierzenie. Jest również bardziej skryta. Preferuje gęsto porośnięte siedliska w pobliżu wody, zwłaszcza trzcinowiska. Poluje na różnorodne ofiary, w tym ryby, gryzonie, żaby i owady. Stosuje zarówno technikę skradania się, jak i zasadzek.
Czaple purpurowe to ptaki gniazdujące kolonijnie. Budują obszerne gniazda z martwych trzcin lub gałęzi w pobliżu wody, ukryte w gęstej roślinności. Samice składają około pięciu niebieskawozielonych jaj, które są wysiadywane przez oboje rodziców. Młode wykluwają się po czterech tygodniach, a po kolejnych sześciu opuszczają gniazdo. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) odnotowuje tendencję spadkową światowej populacji tego gatunku, głównie z powodu osuszania terenów podmokłych. Klasyfikuje te ptaki jednak jako gatunek „najmniejszej troski” (Least Concern).
Opis
Czapla purpurowa to duży ptak o długości ciała od 78 do 97 cm i wysokości 70–94 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi od 120 do 152 cm. Mimo pokaźnych rozmiarów jest smuklejsza od czapli siwej i waży stosunkowo niewiele – od 0,5 do 1,35 kg. Można ją odróżnić od bliskiej kuzynki po ciemniejszym, rdzawobrązowym upierzeniu oraz ciemnoszarym grzbiecie – u dorosłych osobników.
Dorosłe czaple purpurowe mają czarne czoło i koronę, a przez tylną część szyi biegnie ciemny pas. Kończy się on wąskim, zwisającym czubem – krótszym niż u czapli siwej i nieprzekraczającym 14 cm długości. Boki głowy i szyja mają barwę kasztanową z ciemnymi pręgami i liniami na całej długości. Grzbiet i skrzydła są brązowoszare. Wierzchnia część ciała ma oleistobrązowy odcień. Przednia część szyi jest jaśniejsza niż boki, z wydłużonymi piórami u nasady, ozdobionymi białymi, kasztanowymi i czarnymi pasmami. Pierś jest brązowokasztanowa z ciemniejszymi bokami. Brzuch i pokrywy podogonowe są czarne. Dziób jest długi, prosty i mocny. U ptaków w szacie godowej przybiera intensywniejszy kolor. Tęczówki są żółte, a nogi – brązowe z przodu i żółtawe z tyłu.
Czapla purpurowa odzywa się chrapliwym „frarnk”. Jej głos jest cichszy i bardziej piskliwy niż u czapli siwej. Jest mniej hałaśliwa, choć w koloniach lęgowych można usłyszeć podobne, gardłowe dźwięki. Jest też mniej krępa. Często wygląda na wątłej budowy. Jej głowa i szyja są smuklejsze i węższe, a palce – wyjątkowo długie. W przeciwieństwie do czapli siwej często przyjmuje pozycję z ukośnie wyciągniętą szyją. Nawet pisklęta wykazują skłonność do takiego ułożenia ciała.
Czapla purpurowa – taksonomia
Wyróżnia się trzy lub cztery podgatunki czapli purpurowej:
- A. p. purpurea – Linnaeus, 1766: podgatunek nominatywny. Występuje w Afryce, Europie (na północ aż do Niderlandów) oraz w południowo-zachodniej Azji, sięgając Kazachstanu.
- A. p. bournei – de Naurois, 1966: czapla z Wysp Zielonego Przylądka, znana jako czapla Bourne’a. Niektórzy badacze zaliczają ją do podgatunku purpurea, a inni uznają za odrębny gatunek Ardea bournei.
- A. p. madagascariensis – van Oort, 1910: występuje na Madagaskarze.
- A. p. manilensis – Meyen, 1834: zamieszkuje Azję. Spotkać ją można od subkontynentu indyjskiego po Filipiny i Indonezję. Na północy jej zasięg sięga Kraju Nadmorskiego w Rosji.
Nazwa naukowa Ardea purpurea pochodzi z łaciny. Ardea oznacza „czaplę”, a purpureus – „purpurowy, barwny”.
Zasięg występowania
Czapla purpurowa ma głównie palearktyczny zasięg występowania. Gniazduje w Europie, Azji i Afryce. Zachodnia populacja rozciąga się od Portugalii na wschód przez znaczną część Europy Środkowej i Południowej oraz północnej Afryki aż po jezioro Bałchasz w Kazachstanie. W Afryce gniazduje w Senegalu. Ptaki te spotkać można wzdłuż wschodniego wybrzeża kontynentu oraz na Madagaskarze. Populacja wschodnia zamieszkuje subkontynent indyjski, wschodnią Azję aż po Filipiny i wschodnie Chiny. Na północy sięga dorzeczy Amuru i Ussuri, dochodząc do szerokości geograficznej 49°N. Populacja południowa jest ograniczona do Madagaskaru. Niewielka grupa czapli purpurowych na Wyspach Zielonego Przylądka jest przez niektórych badaczy traktowana jako odrębny podgatunek.
Od sierpnia do października zachodnie populacje migrują na południe, do tropikalnej Afryki. Na lęgowiska wracają w marcu. Podczas powrotu często zdarza im się przekroczyć typowy zasięg. Pojawią się jako zalatujące osobniki w północnej Europie, w tym w Wielkiej Brytanii. Populacja wschodnia jest w większości osiadła, choć niektóre ptaki z północnych obszarów zimują w Korei, Tajlandii i Malezji. Czaple purpurowe żyjące w Afryce są całkowicie osiadłe.
Ptak preferuje mokradła, laguny i jeziora otoczone gęstą roślinnością. Można go spotkać także w namorzynach w rejonach przybrzeżnych. Częściej wybiera jednak słodkowodne środowiska, zwłaszcza miejsca porośnięte trzciną pospolitą (Phragmites). Czasami pojawia się również na płyciznach, brzegach rzek, w rowach melioracyjnych i kanałach. Na Wyspach Zielonego Przylądka częściej bywa widziany na otwartych, suchych zboczach.
Zachowanie czapli purpurowej
Czapla purpurowa porusza się w locie powoli. Trzyma szyję wygiętą w kształt litery „S”, a nogi wyciąga za ogon. To typowa cecha czapli i bąków, która odróżnia je od bocianów i żurawi, które utrzymują szyję wyprostowaną. Czapla purpurowa jest ptakiem skrytym. Rzadziej niż czapla siwa przebywa na otwartych przestrzeniach. Woli ukrywać się w trzcinowiskach. Dzięki długim palcom może swobodnie poruszać się po pływającej roślinności, a także przechodzić po krzewach bez chwytania się gałęzi. Rzadko przesiaduje na drzewach.
Największą aktywność wykazuje o świcie i zmierzchu. W ciągu dnia i w nocy odpoczywa w grupach z innymi ptakami. Żeruje w płytkiej wodzie. Zdobycz chwyta mocnym dziobem. Często pozostaje nieruchoma, czekając na ofiarę lub wolno się do niej skrada. Jej dieta składa się głównie z ryb, małych ssaków i płazów. Zjada także pisklęta innych ptaków, węże, jaszczurki, skorupiaki, ślimaki wodne, owady i pajęczaki. Wśród owadów najczęściej poluje na chrząszcze lądowe, wodne oraz larwy wodne, a także koniki polne, ważki, pszczoły i muchy.
Czapla purpurowa zazwyczaj gniazduje w koloniach. Zdarza się jednak, że wybiera samotne lęgowiska. Często zasiedla wielogatunkowe kolonie. Gniazduje obok czapli siwej lub czapli olbrzymiej (Ardea goliath). Na miejsce gniazdowania wybiera trzcinowiska, zarośla trzcinowe lub niskie krzewy w pobliżu dużych jezior i rozległych terenów podmokłych. Buduje masywne gniazda z martwych trzcin i gałązek, luźno spiętrzając dostępne materiały. Jaja mają niebieskawozieloną barwę. Średnio mierzą 56 × 45 mm. Typowy lęg składa się z czterech lub pięciu jaj. Inkubacja rozpoczyna się albo od pierwszego jaja, albo dopiero po zakończeniu składania całego lęgu. Oba ptaki rodzicielskie wysiadują jaja przez 24–28 dni i wspólnie opiekują się młodymi. Pisklęta opuszczają gniazdo po sześciu tygodniach. Po dwóch miesiącach stają się samodzielne i rozpraszają się na duże odległości.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Dzięcioł trójpalczasty
- Czajka (zwyczajna)
- Chrześcijaństwo a tolerancja – na czym ona polega?
- Koniec świata – dlaczego tak się go boimy?
- Zrozumieć świat wirusów
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Purple_heron [dostęp: 31.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikipedia Commons. Autor: Steve Garvie. Licencja: CC BY-SA 2.0.
