Niepylak apollo (Parnassius apollo) jest gatunkiem owada zaliczanego do rodziny paziowatych (Papilionidae). To motyl dzienny, który występuje powszechnie na terenie niemal całej Europy. Jego liczne populacje stwierdza się także w Polsce.
Podgatunki
W obrębie tego gatunku wydziela się wiele podgatunków. Do najpopularniejszych z nich należą:
- Parnassius apollo apollo (podgatunek nominalny);
- Parnassius apollo alpherakyi;
- Parnassius apollo bartholomaeus;
- Parnassius apollo democratus;
- Parnassius apollo filabricus;
- Parnassius apollo geminus;
- Parnassius apollo graecus;
- Parnassius apollo hesebolus;
- Parnassius apollo hispanicus;
- Parnassius apollo limicola ;
- Parnassius apollo merzbacheri;
- Parnassius apollo nevadensis;
- Parnassius apollo provincialis;
- Parnassius apollo pyrenaica;
- Parnassius apollo rhodopensis;
- Parnassius apollo rhaeticus;
- Parnassius apollo rhea;
- Parnassius apollo rubidus;
- Parnassius apollo sibiricus;
- Parnassius apollo sicilae;
- Parnassius apollo valesiacus;
- Parnassius apollo vinningensis.
Niegdyś powszechnie występującym na terenie Starego Kontynentu podgatunkiem był Parnassius apollo gadorensis. Obecnie ten podgatunek uznaje się za wymarły.
Występowanie i siedlisko
Niepylak apollo zasiedla głównie górzyste tereny znajdujące się w Europie Środkowej. Zamieszkuje także Półwysep Bałkański, Półwysep Skandynawski oraz Półwysep Iberyjski. Jego obecność stwierdza się również w północnych rejonach Grecji, a także w części Alp rozciągającej się między Włochami i Francją. Pojedyncze osobniki niekiedy spotyka się w środkowych regionach Azji. Takie sytuacje zdarzają się jednak relatywnie rzadko.
Niepylak apollo preferuje przede wszystkim górzyste tereny. Zwykle żeruje na alpejskich łąkach i pastwiskach. Do jego ulubionych przysmaków należy nektar kwiatów ostów. Zazwyczaj wybiera takie miejsca, w których rośnie dużo kwiatów i jest relatywnie niewiele krzewów. Istotna jest także obecność roślin będących głównym źródłem pożywienia dla gąsienic. Motyle te najczęściej spotyka się na wysokościach przekraczających 1000 metrów nad poziomem morza. Sporadycznie można go także zauważyć na obszarach nizinnych.
Niepylaki apollo występują w regionach, gdzie panują specyficzne warunki klimatyczne. Przedstawiciele tego gatunku do życia i prawidłowego funkcjonowania potrzebują ciepłych, słonecznych lat i mroźnych zim. Ich odnóża pozbawione są charakterystycznych dla motyli łusek. Dlatego też owady te wyróżnia niezdolność do przenoszenia pyłków kwiatów na dalsze odległości.
Opis
U niepylaków apollo występuje rozbieżność pomiędzy rozmiarami ciała samców i samic. Osobniki płci żeńskiej z reguły są większe od swych partnerów. Ich rozpiętość skrzydeł oscyluje na poziomie od 65 do 95 mm. U samców wartości te wynoszą natomiast odpowiednio od 62 do 86 mm.
Ciało motyla wyróżnia się białym kolorem. Na przednich skrzydłach można zaobserwować pięć czarnych oczek o relatywnie dużej średnicy. Tylne skrzydła zdobią natomiast czerwone lub pomarańczowe kółeczka. Wymiary tych oczek różnią się w zależności od lokalizacji. Na ich kolorystykę wpływa natomiast wiek danego osobnika. Dla młodszych owadów typowa jest jaskrawa czerwień, która z biegiem miesięcy przeobraża się w odcień pomarańczu. Na ten stan rzeczy wpływa przede wszystkim ekspozycja motyla na intensywne światło słoneczne. Błyszczące skrzydła przedstawicieli gatunku zakończone są przezroczystymi brzegami. Gąsienice mają aksamitne ciało w kolorze czarnym. Po bokach odwłoku znajdują się charakterystyczne pomarańczowo-czarne plamki.
Strategia obrony
Niepylak apollo może bronić się na różne sposoby przed ewentualną napaścią ze strony naturalnych wrogów. Gąsienice łatwo wtapiają się w otoczenie dzięki czarnemu ubarwieniu. Po pojawieniu się na ciele pomarańczowych plamek zdolność do kamuflażu młodych osobników staje się jednak mniejsza. W takiej sytuacji odstraszeniu ewentualnych agresorów służy wydzielany przez ciało gąsienic przykry zapach.
W zmniejszeniu ryzyka stania się ofiarą drapieżników motylowi pomagają również znajdujące się na skrzydłach oczka. Polujące na motyle napastniki często błędnie identyfikują wspomniane elementy jako oczy drapieżnych zwierząt. Zwracają one także uwagę na mniej istotne części ciała motyli. Oczka te mają jednak jedną zasadniczą wadę. Ich obecność na ciele owada sprawia bowiem, że staje się on doskonale widoczny dla otoczenia.
Ochrona
Poszczególne podgatunki niepylaka apollo cieszą się ogromnym zainteresowaniem ze strony entomologów. Dlatego często stają się one obiektem badań tej grupy naukowców. Ich pięknem zachwycają się również kolekcjonerzy, którzy dążą do pozyskania możliwie jak największej liczby przedstawicieli różnych wariantów. Polowania na motyle to jedna z przyczyn spadku liczebności ich światowej populacji. Poważne niebezpieczeństwo dla tych owadów stanowią również zmiany klimatyczne, a także utrata naturalnych siedlisk. Istotnym problemem jest też zmiana rozmieszczenia roślin, którymi żywią się gąsienice. Trudniejszy dostęp do nich w praktyce bardzo utrudnia motylowi rozmnażanie się. Przyczynia się on bowiem do zmniejszenia prawdopodobieństwa dotrwania gąsienic do czasu, gdy będą mogły się przeobrazić w dorosłe motyle.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Marabut jawajski
- Łuszcz strojny
- Zwoje z Qumran – najważniejsze odkrycie archeologii biblijnej
- Czwarta rewolucja przemysłowa a nasze człowieczeństwo – część 2
- Starożytne mity – więcej niż tylko mity (cz. 2)
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Apollo_(butterfly) [dostęp: 03.01.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Hinox. Licencja: CC BY-SA 3.0.