Białucha arktyczna – białucha – wal biały

Zobacz również

Strona głównaEncyklopedia zwierzątSsakiBiałucha arktyczna – białucha – wal biały

Białucha arktyczna, czyli białucha lub wal biały (Delphinapterus leucas) to wyjątkowy ssak morski zamieszkujący obszary Arktyki i subarktyki. To jeden z dwóch przedstawicieli rodziny narwalowatych (Monodontidae), a zarazem jedyny członek rodzaju Delphinapterus.

Białucha wyróżnia się anatomicznymi i fizjologicznymi cechami umożliwiającymi życie w ekstremalnych warunkach Arktyki. Jej śnieżnobiała barwa zapewnia kamuflaż w lodowych wodach, a brak płetwy grzbietowej ułatwia poruszanie się pod lodem. Wyjątkową cechą jest melon – deformowalny narząd na czole, odpowiedzialny za echolokację. Samce osiągają długość do 5,5 metra. Ważą do 1,6 tony. Ich ciała pokrywa gruba warstwa tłuszczu, która chroni przed zimnem. Dzięki doskonałemu słuchowi i zdolności echolokacji zwierzęta potrafią odnajdywać otwory w lodzie i orientować się w trudnym środowisku.

Białuchy to zwierzęta towarzyskie. Żyją w grupach liczących średnio 10 osobników. Latem tworzą olbrzymie zgromadzenia, składające się z setek, a nawet tysięcy samiec i samic. Stada spotkać można w ujściach rzek i płytkich wodach przybrzeżnych. Mimo że są wolnymi pływakami, potrafią nurkować na głębokość 700 metrów. Ich dieta zależy od miejsca i pory roku. Obejmuje różnorodne ryby i organizmy morskie. Populacja liczy obecnie około 200 tysięcy osobników. W większości zamieszkują obszar Oceanu Arktycznego oraz wody wokół Ameryki Północnej, Rosji i Grenlandii.

Białuchy od wieków były celem polowań rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej i Rosji, a w XIX i XX wieku także osadników. Choć ich liczebność spadła, w niektórych rejonach polowania nadal są dozwolone. Gatunek jest narażony na wiele zagrożeń, takich jak drapieżniki (niedźwiedzie polarne, orki), zanieczyszczenie rzek toksynami, zmiany klimatu oraz choroby zakaźne. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje gatunek jako bliski zagrożenia, a niektóre populacje, jak te w Zatoce Cooka na Alasce czy w estuarium Rzeki Świętego Wawrzyńca, jako krytycznie zagrożone.

Białuchy są często hodowane w akwariach i parkach morskich w Ameryce Północnej, Europie i Azji. Ich łagodny charakter, komunikatywność i gracja w ruchu sprawiają, że są jednymi z najbardziej charyzmatycznych mieszkańców takich obiektów. Mimo tego potrzeba skuteczniejszej ochrony naturalnych siedlisk gatunku, staje się coraz bardziej pilna.

Taksonomia

Białucha została po raz pierwszy opisana w 1776 roku przez Petera Simona Pallasa. Należy do rodziny narwalowatych (Monodontidae), która jest częścią podrzędu waleni zębatych (Odontoceti). Rodzina obejmuje jedynie dwa gatunki: białuchę oraz narwala. Ciekawe odkrycie czaszki o cechach pośrednich między tymi dwoma gatunkami sugeruje, że możliwe jest krzyżowanie między nimi.

Nazwa rodzajowa Delphinapterus oznacza „delfin bez płetwy” (z greckiego δελφίν – delfin, oraz απτερος – bez płetwy). Odnosi się do braku płetwy grzbietowej u tego gatunku. Epitet gatunkowy leucas pochodzi od greckiego λευκας. Oznacza „biały”. Angielska nazwa beluga wywodzi się z rosyjskiego słowa белу́га, które także oznacza „biały” (белый, bélyj). Współcześnie w języku rosyjskim nazwa белу́га odnosi się głównie do jesiotra. Wieloryb nazywany jest белу́ха (belúha).

Białucha bywa nazywana „kanarkiem morskim” ze względu na wysokie i zróżnicowane dźwięki, które wydaje – piski, gwizdy czy kląskania. Badania wskazują, że zwierzęta te mogą naśladować ludzką mowę. Japoński naukowiec nauczył wala białego przypisywania określonych dźwięków do trzech różnych obiektów. Daje to nadzieję na rozwój komunikacji między ludźmi a ssakami morskimi. Podobne zdolności zaobserwowano u innych osobników. Kanadyjscy badacze udokumentowali wala, który „mówił” jako młody osobnik. Przykładem jest też białucha NOC, która potrafiła naśladować rytm i ton ludzkiej mowy. W naturze również odnotowano przypadki naśladowania głosów przez dzikie zwierzęta. Potwierdza to ich niezwykłą zdolność do dźwiękowej adaptacji.

Opis

Ciało białuchy jest zaokrąglone, zwłaszcza u dobrze odżywionych osobników. Zwężenie w kierunku głowy jest mniej płynne niż w stronę ogona, a nagła zmiana kształtu w okolicy szyi nadaje zwierzęciu wygląd przypominający ramiona. Jest to cecha unikalna wśród waleni. Z wiekiem płetwa ogonowa rośnie. Staje się coraz bardziej zakrzywiona. Krótkie i szerokie płetwy piersiowe nadają ssakowi niemal kwadratowego kształtu.

Długość życia

Wstępne badania sugerowały, że białuchy rzadko żyją dłużej niż 30 lat. Metoda określania ich wieku opierała się na liczeniu warstw zębiny i cementu zębowego. Uważano, że warstwy te odkładają się raz lub dwa razy w roku. Można je łatwo zidentyfikować, ponieważ jedna z nich składa się z nieprzezroczystego, gęstego materiału, a druga z materiału przezroczystego i mniej gęstego. Oszacowanie wieku osobnika możliwe jest poprzez liczenie warstw i określanie częstotliwości ich odkładania.

Badanie z 2006 roku, wykorzystujące datowanie radiowęglowe warstw zębiny, wykazało jednak, że ich odkładanie zachodzi rzadziej, niż wcześniej sądzono – raz w roku. Na tej podstawie oszacowano, że ssaki żyją nawet 70–80 lat. Najnowsze analizy wskazują, że proces ten może być bardziej złożony, niż początkowo sądzono. Nie jest jasne, czy młode osobniki tworzą inną liczbę warstw rocznie i czy warstwy odkładają się raz na rok, czy co dwa lata. Kwestie te wciąż pozostają przedmiotem badań.

Rozmiar

Białuchy wykazują umiarkowany dymorfizm płciowy. Samce są średnio o 25% dłuższe od samic. Mają bardziej masywną budowę ciała. Dorosłe samce osiągają długość od 3,5 do 5,5 metra. Samice mierzą od 3 do 4,1 metra. Waga samców wynosi od 1 100 do 1 600 kg. Samice ważą od 700 do 1 200 kg. Pod względem rozmiaru wale białe plasują się w średniej kategorii waleni zębatych.

Obie płcie osiągają maksymalne rozmiary do 10. roku życia. Ciało zwierzęcia jest masywne, o wrzecionowatym kształcie. Przypomina stożek zwężający się ku tyłowi. Wzdłuż brzusznej części ciała często występują fałdy tłuszczu. Tkanka tłuszczowa stanowi od 40 do 50% masy ciała. Warstwa tłuszczu osiąga grubość do 15 cm i pokrywa całe ciało z wyjątkiem głowy. Pełni funkcję izolacyjną w wodach o temperaturze od 0 do 18°C. Stanowi także istotny zapas energetyczny w okresach niedostatku pożywienia.

Kolor

Dorosła białucha rzadko bywa mylona z innymi gatunkami. Dlaczego? Wyróżnia się całkowicie białym lub białawo-szarym ubarwieniem. Młode rodzą się szare. W ciągu pierwszego miesiąca życia ich skóra ciemnieje, przybierając odcień ciemnoszary lub niebieskoszary. Pigmentacja stopniowo zanika, aż w wieku siedmiu lat u samic i dziewięciu u samców ssaki osiągają charakterystyczny biały kolor.

Biała barwa stanowi adaptację do życia w Arktyce. Umożliwia walom kamuflaż wśród lodowych pokryw. Chroni je to przed głównymi drapieżnikami, takimi jak niedźwiedzie polarne i orki. Co ciekawe, w przeciwieństwie do innych waleni, białuchy sezonowo zrzucają naskórek. Zimą ich skóra grubieje i może przybierać żółtawy odcień. Latem, migrując do ujść rzek, zwierzęta pocierają się o żwirowe dna, aby usunąć starą warstwę.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:


Źródło

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Beluga_whale [dostęp: 03.01.2025]

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: premier.gov.ru. Licencja: CC BY 4.0.

Jeśli podzielasz naszą misję i chciałbyś wesprzeć nasze działania, możesz to zrobić:

Z góry dziękujemy za okazaną nam pomoc!

Zobacz również

Poprzedni artykuł
Następny artykuł

Popularne artykuły

Skip to content
facebook facebook facebook
x Chcę pomócChcę pomóc