Groźnica niema, bushmaster (Lachesis muta) to gatunek węża z podrodziny grzechotnikowatych (Crotalinae). Występuje w Ameryce Południowej oraz na wyspie Trynidad na Karaibach. Jest jednym z największych jadowitych węży na kontynencie. Jego ukąszenie może być śmiertelne. Obecnie wyróżnia się dwa podgatunki.
Opis
Groźnica niema przeciętnie osiąga od 2 do 2,5 metra długości. Spotkać można jednak także osobniki dorastające do 3 metrów. Najdłuższy zarejestrowany okaz miał aż 3,65 metra. Bushmaster jest największym gatunkiem spośród wszystkich żmijowatych. Jest również najdłuższym jadowitym wężem na półkuli zachodniej. W skali globalnej, pod względem długości, ustępuje jedynie kobrze królewskiej i mambie czarnej. Masa dorosłych osobników waha się od 3 do 5 kg. Gad ten jest więc nieco lżejszy od największych grzechotników czy żmij z rodzaju Bitis, np. żmii gabońskiej czy nosorogiej.
Głowa bushmastera jest szeroka i wyraźnie odgraniczona od wąskiej szyi. Pysk ma zaokrąglony kształt. Gatunek nie posiada wyraźnie zaznaczonej krawędzi nadocznej (canthus rostralis). Pomiędzy parami małych łusek internazalnych znajdują się drobne łuski. Supraokularne łuski są wąskie, a reszta korony pokryta jest bardzo drobnymi łuskami. Po bokach głowy druga supralabialna łuska tworzy przednią krawędź jamki termicznej, a trzecia jest znacznie większa. Oko oddziela od supralabialnych łusek 4-5 rzędów małych łusek.
Ciało węża jest cylindryczne. Zwęża się ku tyłowi. Jest umiarkowanie masywne. W środkowej części znajduje się od 31 do 37 rzędów grzbietowych łusek. Są one mocno karbowane, z wyraźnymi brodawkami. Słabo nachodzą na siebie. Brzuch pokrywa 200-230 łusek brzusznych. Ogon jest krótki. Posiada od 32 do 50 głównie sparowanych łusek podogonowych. Zakończony jest 13-17 rzędami małych kolców i ostrogą końcową. Jak większość grzechotnikowatych Nowego Świata, groźnica niema wykazuje charakterystyczne drgania ogona w reakcji obronnej na zagrożenie.
Ubarwienie gatunku składa się z żółtawego, czerwonawego lub szaro-brązowego tła, na którym widnieje seria ciemnobrązowych lub czarnych plam grzbietowych. Układają się one w boczne odwrócone trójkąty. Wzór na bokach ciała może być wyraźnie lub niewyraźnie zaznaczony, zazwyczaj z jaśniejszym środkiem.
Jad groźnicy niemej
Niektóre doniesienia sugerują, że groźnica niema produkuje dużą ilość jadu, jednak o stosunkowo słabej toksyczności w porównaniu do innych żmijowatych. Inne źródła podważają tę tezę. Wskazują, że niezwykle trudno jest przeprowadzić wiarygodne badania nad tym gatunkiem. Gad jest niezwykle wrażliwy na stres i rzadko długo przeżywa w niewoli. Utrudnia to pozyskanie jadu w odpowiednich ilościach i dobrej jakości. Przykładowo, według Bolañosa (1972), ilość jadu pobranego od kilku osobników zmniejszyła się z 233 mg do 64 mg w trakcie trwania badań. Regularne pozyskiwanie jadu może nie tylko zmniejszać jego ilość, ale również wpływać na skład chemiczny i toksyczność. Może to tłumaczyć rozbieżności pomiędzy laboratoryjną oceną niskiej toksyczności jadu a wysoką śmiertelnością po ukąszeniach zgłaszaną przez Hardy’ego i Haada (1998).
Brown (1973) podał wartości LD50 jadu dla myszy wynoszące 1,5 mg/kg dożylnie (IV), 1,6–6,2 mg/kg wewnątrzotrzewnowo (IP) oraz 6,0 mg/kg podskórnie (SC). Ilość jadu waha się od 200 do 411 mg na jedno pobranie. Jad bushmastera wykazuje silne działanie proteolityczne. Powoduje rozległe uszkodzenia i martwicę tkanek. Działa także antykoagulacyjnie. Prowadzi do zaburzeń krzepnięcia krwi. Wykazuje również właściwości neurotoksyczne, wpływając głównie na nerw błędny. Objawy ukąszenia są podobne do tych wywołanych przez węże z rodzaju Bothrops. Występuje silny ból, obrzęk, wybroczyny, martwica skóry, ropnie, pęcherze i pękające pęcherzyki. W miejscu ukąszenia mogą rozwijać się poważne powikłania, takie jak martwica, zespół ciasnoty przedziałów powięziowych, wtórne infekcje oraz trwałe uszkodzenia tkanek.
Systemowe objawy zatrucia obejmują hipotensję, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, bradykardię, ból brzucha, nudności, wymioty i biegunkę. W niektórych przypadkach dochodzi do ogólnoustrojowych krwotoków i niewydolności nerek. Śmiertelność po ukąszeniu może być bardzo wysoka, szczególnie u dzieci. W brazylijskim Ilhéus, w stanie Bahia, 7-letni chłopiec został ugryziony po nadepnięciu na osobnika tego gatunku. Śmierć nastąpiła już po około 15 minutach. W 2005 roku w północno-zachodnim Mato Grosso pięcioletnie dziecko doznało wstrząsu w ciągu 30 minut od ukąszenia. Zmarło po 90 minutach.
Etymologia
Nazwa Lachesis pochodzi od jednej z trzech Mojr w mitologii greckiej, której zadaniem było wyznaczanie ludziom długości życia. W kontekście tego węża nabiera to złowieszczego znaczenia. Gatunek przypomina grzechotnika zarówno pod względem wyglądu, jak i zachowania. W sytuacji zagrożenia gwałtownie porusza ogonem. Nie posiada jednak charakterystycznej grzechotki. Doprowadziło to do nadania mu łacińskiej nazwy mutus (później muta), oznaczającej „niemy” lub „cichy”. Paradoksalnie, kiedy wąż przebywa w zaroślach, jego ogon wydaje głośny szelest.
Nazwy zwyczajowe
W Ameryce Łacińskiej groźnica niema znana jest pod wieloma lokalnymi nazwami. Na Trynidadzie występuje jako mapepire zanana lub mapepire grande. W dorzeczu Amazonki, a zwłaszcza w Brazylii, określa się ją jako surucucú (lub surucucu w niektórych regionach). W Peru nosi nazwę shushúpe, a w Boliwii pucarara. W Wenezueli nazywany jest cuaima lub cuaima piña. Kolumbijczycy określają go mianem verrugosa lub verrugoso. Odnosi się to do brodawkowatego wyglądu jej łusek. W Surinamie występuje pod nazwami makasneki i makkaslang.
W języku Kwaza używanym w brazylijskim stanie Rondônia nazywana jest ĩtsãi. W języku Shawi używanym w Peru znana jest jako na’shi.
Groźnica niema – występowanie i siedlisko
Groźnica niema występuje w Ameryce Południowej. Spotykana jest na terenach równikowych lasów deszczowych na wschód od Andów oraz na wyspie Trynidad. Jej lokalizacja typowa została określona jako „Surinami” (Surinam). Gatunek zasiedla zarówno pierwotne, jak i wtórne lasy, a także przyległe polany i obszary przekształcone przez człowieka. Na Trynidadzie najczęściej spotykany jest w rejonach pagórkowatych i górzystych.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Suseł perełkowany
- Jaszczurka żyworodna – żyworódka
- Kaniony – pamiątki po biblijnym potopie
- Moralne konsekwencje darwinizmu
- Istnienie roślin przed powstaniem światła słonecznego – czy biblijny opis stworzenia jest nieścisły?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Lachesis_muta [dostęp: 22.02.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Christopher Murray. Licencja: Domena Publiczna.
