Bazyliszek zwyczajny, bazyliszek hełmiasty (Basiliscus basiliscus) to gatunek jaszczurki z rodziny hełmogwanowatych. Występuje w Ameryce Środkowej i Południowej. Żyje przy rzekach i strumieniach w lasach deszczowych. Znany jest szczególnie z umiejętności biegania po wodzie.
Opis
Bazyliszek zwyczajny jest duży i ma wysoki grzebień na grzbiecie. Ubarwienie ciała tej jaszczurki jest brązowo-kremowe.
U bazyliszków hełmiastych występuje zjawisko dymorfizmu płciowego. Samce mają zaokrąglony fałd skórny w postaci hełmu na głowie. Obie płcie są brązowe lub oliwkowe, z białym lub żółtym paskiem na wardze i po bokach ciała. Są one wyraźniejsze u młodych jaszczurek, ale z wiekiem bledną.
Młode bazyliszki hełmiaste ważą około 2 gramy i mają 38-43 mm długości. Dorosłe osobniki osiągają do 76 cm długości, wliczając ogon.
Samice są lżejsze od samców, ważą około 135-194 g. Ogon stanowi 70-75% ich całkowitej długości.
Bazyliszek zwyczajny ma zęby wewnątrz szczęki, które przypominają piłę.
Jest znany z biegania po wodzie, ale potrafi się też dobrze wspinać i pływać. Może pozostawać pod wodą przez 30 minut.
W niewoli żyje średnio 7 lat, na wolności krócej.
Zasięg i siedlisko
Bazyliszek zwyczajny żyje w tropikalnych lasach Ameryki Środkowej i północno-zachodniej Ameryki Południowej. Zamieszkuje niskie tereny, od poziomu morza do 600 m n.p.m. W Kostaryce można go znaleźć nawet na wysokości 1200 m. Występuje na zachodnim wybrzeżu od Nikaragui po Kolumbię oraz na wschodnim od Panamy po Wenezuelę. W Kostaryce występuje głównie po stronie Pacyfiku.
Dieta
Bazyliszek hełmiasty jest wszystkożerny. Żywi się owadami, kwiatami i małymi kręgowcami, m.in. wężami, ptakami, jajami i rybami.
Drapieżniki
Bazyliszek zwyczajny ma wielu naturalnych wrogów. Są nimi duże gady, ptaki i ssaki. Aby się przed nimi ukryć, potrafi długo pozostawać nieruchomo pod liśćmi. Aby uniknąć drapieżników podczas ucieczki przed nimi, może wykorzystać swoją zdolność biegania po wodzie. Jeśli nie może biec, płynie, by oddalić się od zagrożenia.
Rozmnażanie
Samice składają 10-20 jaj 3–4 razy w roku. Młode wykluwają się po trzech miesiącach. Ważą około 2 gramy i mierzą do 7,5 cm. Dzięki doskonałemu kamuflażowi pozostają niewidoczne, gdy są nieruchome.
Chodzenie po wodzie
Bazyliszek zwyczajny potrafi biegać po wodzie, gdy ucieka przed drapieżnikami.
Biegnąc, trzyma większość ciała nad wodą. Bazyliszki mają duże tylne stopy z łuskami po bokach trzeciego, czwartego i piątego palca. Na lądzie łuski te są złożone, ale w wodzie rozkładają się, zwiększając tym samym powierzchnię stopy. To właśnie dzięki temu jaszczurka może biec po wodzie na krótką odległość.
Bieg po wodzie składa się z trzech etapów. Pierwszy to uderzenie stopą, które wypycha wodę na boki i tworzy wokół niej pęcherzyki powietrza. Drugi etap to odepchnięcie, czyli ruch stopy w tył, który pcha bazyliszka hełmiastego do przodu. Ostatni etap to podniesienie stopy z wody i przygotowanie się do kolejnego uderzenia.
Mniejsze bazyliszki mogą przebiec 10-20 metrów, zanim zaczną tonąć. Młode biegają dalej niż starsze, bo łatwiej utrzymują ciało nad wodą.
Taksonomia i etymologia
Bazyliszek hełmiasty nosi nazwę od mitycznego stworzenia, bazyliszka, który w mitologii greckiej składał się z części koguta, węża i lwa. Stwór ten mógł zamieniać ludzi w kamień wzrokiem. Nazwa bazyliszka pochodzi od greckiego słowa basilískos, co znaczy ‘mały król’. Nazwę tę nadał Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturæ.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Dzięcioł zielony
- Salamandra czerwona
- Chińskie piktogramy przedstawiają historię z Księgi Rodzaju
- Dlaczego starożytne kalendarze liczyły 360 dni?
- Czy budowniczy Stonehenge znali rok przestępny?
Źródło
https://en.wikipedia.org/wiki/Common_basilisk [dostęp: 11.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: The Rambling Man. Licencja: CC BY-SA 3.0.
