Czy rekiny są w Bałtyku, a jeśli tak, to jakie i czy są groźne?

Wydaje się, że Bałtyk – nasze spokojne, chłodne morze – kryje przed nami niewiele tajemnic. Woda jest tu mętna, zasolenie niskie, a najgroźniejszym wyzwaniem wydaje się bliskie starcie z meduzą. Ale czy na pewno? Wyobraź sobie cichy poranek na plaży, kiedy słońce nieśmiało przebija się przez mgłę, a woda delikatnie muska brzeg. Nagle z głębin wyłania się cień. Długi, smukły, przypominający… rekina? Czy to możliwe, że te majestatyczne drapieżniki pojawiają się także w tym morzu? Jakie gatunki mogą tu żyć i, co najważniejsze, czy mamy się czego obawiać? Zapraszamy w podróż w głąb tajemniczych wód Bałtyku, by odkryć prawdę o jego niezwykłych mieszkańcach.

Czy w Morzu Bałtyckim są rekiny?

Czy w Morzu Bałtyckim naprawdę można spotkać rekiny? Chociaż większość ludzi kojarzy je z tropikami i błękitnymi wodami oceanów, te niezwykłe drapieżniki potrafią przystosować się do różnych warunków, w tym chłodnych i mniej zasolonych wód naszego rodzimego morza, które okazuje się być domem dla kilku gatunków rekinów oraz innych ryb chrzęstnoszkieletowych, takich jak np. płaszczki i chimery. Ciekawostką jest fakt, że w całym Morzu Bałtyckim oraz cieśninach Kattegat odnotowano 31 gatunków tych zwierząt, z czego aż 18 to rekiny¹. Ich obecność na tych terenach jest jednak coraz rzadsza. Zmniejszająca się populacja wynika przede wszystkim z presji rybackiej i degradacji siedlisk. Człowiek, który zgodnie z biblijnymi słowami otrzymał władzę nad przyrodą: Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi², powinien pamiętać, że odpowiedzialność za los stworzeń wymaga troski i działań chroniących także równowagę ekosystemów.

Rekiny w Bałtyku: jak się tam znalazły i czy nie lepiej im w oceanach?

Rekiny w Morzu Bałtyckim to przede wszystkim goście z bardziej zasolonych wód, takich jak Morze Północne czy Ocean Atlantycki³. Dzięki cieśninom duńskim, które łączą te akweny z Bałtykiem, drapieżniki mogą migrować w poszukiwaniu pożywienia lub dogodnych warunków środowiskowych. Jednak ich obecność tutaj jest ograniczona. Niskie zasolenie (ok. 7 promili)⁴ sprawia, że tylko najbardziej wytrzymałe gatunki potrafią się zaadaptować.

– Rekiny potrzebują wysokiego zasolenia wody. Chociaż posiadają narządy umożliwiające adaptację do różnych poziomów zasolenia, Morze Bałtyckie jest na tyle >>słodki<< że przystosowanie się do takich warunków wymagałoby od nich zbyt dużego wysiłku. Dlatego np. w Zatoce Gdańskiej rekiny nie występują – wyjaśniała Agata Skomar z Akwarium Gdyńskiego w programie „Niepodręcznik Oceaniczny” na Youtube.

Czy lepiej im w oceanie? Z biologicznego punktu widzenia z pewnością tak. Fakt, że potrafią przystosować się do mniej sprzyjających warunków, pokazuje jednak, jak niezwykłymi są stworzeniami.

Jakie rekiny pływają w Morzu Bałtyckim?

Wśród rekinów, które można spotkać w Bałtyku, na szczególną uwagę zasługują trzy gatunki. Pierwszym z nich jest rekin psi⁵ (Scyliorhinus canicula). Niewielki drapieżnik o długości do 100 cm, który preferuje bardziej zasolone wody w zachodniej części morza. Jego cechą charakterystyczną jest skłonność do intensywnego przeszukiwania dna morskiego w poszukiwaniu pożywienia. Dieta tego drapieżnika opiera się głównie na skorupiakach, mięczakach, głowonogach oraz rybach. Dzięki wyjątkowo silnym zębom jest w stanie kruszyć twarde skorupy swoich ofiar. Choć może ugryźć człowieka, takie incydenty nie stanowią zagrożenia dla życia⁶.

Koleń pospolity⁷ (Squalus acanthias) to kolejny gatunek rekina, który występuje w Bałtyku. Jest większy od rekina psiego. Osiąga długość nawet do półtora metra. Mimo swoich rozmiarów nie stanowi żadnego zagrożenia dla człowieka. Niestety drapieżniki te są intensywnie poławiane ze względu na mięso. Sprawia to, że ich populacja drastycznie maleje. W efekcie zostały wpisane do Czerwonej Księgi gatunków zagrożonych.

Największym mieszkańcem Bałtyku jest jednak żarłacz śledziowy⁸ (Lamna nasus), mogący mierzyć nawet 3,5 metra i ważyć do 200 kg. Chociaż jego rozmiary robią wrażenie, również i on nie stanowi najmniejszego zagrożenia dla człowieka⁹.

Warto również wspomnieć o rzadko spotykanym długoszparze¹⁰ (Cetorhinus maximus), który, mimo że osiąga gigantyczne rozmiary, jest łagodnym filtratorem planktonu. Wody Bałtyku odwiedza sporadycznie, ale trudno go nie zauważyć – z szeroko otwartą ogromną paszczą prezentuje się naprawdę imponująco.

Czy rekiny w Bałtyku są groźne dla ludzi?

Rekiny od wieków budzą zarówno lęk, jak i fascynację, będąc symbolem majestatycznych drapieżników wyłaniających się z tajemniczych głębin. Jednak podobnie jak w przypadku większości dzikich zwierząt, to nie one są zagrożeniem dla ludzi, lecz odwrotnie – to działalność człowieka stawia ich przetrwanie pod znakiem zapytania. Na przykład zmiany klimatyczne prowadzą do przekształceń ekosystemów. Niemieccy naukowcy przewidują, że w wyniku ocieplenia wód więcej rekinów będzie migrować do Bałtyku. Jednocześnie wiele z tych gatunków, które potencjalnie mogłyby zasiedlić nasze morze, już teraz znajduje się na krawędzi wyginięcia. Największe zagrożenie stanowi rybołówstwo. Drapieżniki często giną bowiem jako tzw. przyłów – są przypadkowo łapane podczas połowów innych gatunków ryb. Sytuację pogarsza ich biologia. Te fascynujące zwierzęta dojrzewają płciowo dość późno. Oznacza to, że ich populacje po stracie osobników odbudowują się bardzo wolno. W efekcie gdy już dochodzi do spadku liczebności gatunku, odwrócenie tego procesu staje się wyjątkowo trudne. To smutne, że nawet drapieżniki stojące na szczycie łańcucha pokarmowego nie są odporne na wpływ ludzkiej działalności.

– Rekiny są tutaj i jedyną rzeczą, której powinniśmy się obawiać, jest ich utrata na zawsze […]. Rekiny oraz pokrewne gatunki są słabo zbadane i niewystarczająco chronione w większości wód europejskich, a nasza analiza ujawnia, że te niedociągnięcia są jeszcze bardziej widoczne w regionie Bałtyku. Możliwe są jednak zmiany na lepsze, poprzez rozszerzenie istniejących form ochrony – powiedziała Sonja Fordham, dyrektor ds. polityki w Shark Alliance i współautorka raportu „Sharks in the Baltic”¹¹.

Według dostępnych danych ostatni odnotowany atak rekina na człowieka w rejonie Bałtyku miał miejsce w 1755 roku w Szwecji. Brakuje jednak szczegółowych informacji na temat gatunku odpowiedzialnego za napaść. Oznacza to, że spotkanie tego drapieżnika w naszym morzu jest bardziej ciekawostką niż realnym zagrożeniem¹².

Gdzie żyją rekiny w Polsce?

Rekiny w Polsce występują głównie w zachodniej części Morza Bałtyckiego, gdzie zasolenie wód jest wyższe dzięki bliskości cieśnin duńskich. Spotkać je można najbliżej granic, w miejscach takich jak okolice wyspy Wolin czy Świnoujścia¹³. Tam również są jednak prawdziwą rzadkością. Morze jest Jego własnością: bo On sam je uczynił, i stały ląd ukształtowały Jego ręce – te słowa Księgi Psalmu (Biblia Tysiąclecia, Księga Psalmów 95,5) przypominają, że nawet w tak trudnych warunkach jak te panujące w Bałtyku, przyroda ujawnia swoją niezwykłość i harmonię, będąc dziełem Boga.

Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:

• Co jedzą nietoperze w Polsce i na świecie?
• Największe oczy na świecie mają aż 30 cm średnicy!
• Jak widzą muchy i owady?
• Jedność duszy i ciała w Biblii
• Czym jest kulturowe chrześcijaństwo?
• Maskarada z UFO

Przypisy

1. Sharks in the Baltic Sea & Kattegat, Oceana, https://europe.oceana.org, https://europe.oceana.org/blog/sharks-baltic-sea-kattegat/ [dostęp: 02.01.2025].
2. Biblia Tysiąclecia, Księga Rodzaju 1,28 [dostęp: 02.01.2025].
3. O. Stępień, Rekiny w Morzu Bałtyckim. Jeden z nich mierzy aż 12 metrów, Zielony Onet, https://zielony.onet.pl/przyroda/rekiny-w-morzu-baltyckim-najwiekszy-z-nich-mierzy-prawie-12-metrow/1d2rb5n? [dostęp: 02.01.2025].
4. Rekiny można też spotkać w Morzu Bałtyckim. Mogą mierzyć nawet 3,5 metra długości!, nadmorski24.pl, https://nadmorski24.pl/aktualnosci/68760-rekiny-mozna-tez-spotkac-w-morzu-baltyckim-moga-mierzyc-nawet-3-5-metra-dlugosci? [dostęp: 02.01.2025].
5. K. Kierski, Rekiny w Bałtyku – poznaj wszystkie gatunki i oceń ich zagrożenie, swjangdansk.pl, https://swjangdansk.pl/rekiny-w-baltyku-poznaj-wszystkie-gatunki-i-ocen-ich-zagrozenie [dostęp: 02.01.2025].
6. lbid.
7. Koleń pospolity, Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Kole%C5%84_pospolity, [dostęp: 02.01.2025].
8. K. Kierski, Rekiny w Bałtyku – poznaj wszystkie gatunki i oceń ich zagrożenie, swjangdansk.pl, https://swjangdansk.pl/rekiny-w-baltyku-poznaj-wszystkie-gatunki-i-ocen-ich-zagrozenie [dostęp: 02.01.2025].
9. O. Logan, Are there sharks in the German Baltic Sea?, iamexpat.de, https://www.iamexpat.de/lifestyle/lifestyle-new/are-there-sharks-german-baltic-sea [dostęp: 02.01.2025].
10. C. Morgan, Discover the 7 Sharks Patrolling the Baltic Sea, a-z-animals.com, https://a-z-animals.com/blog/discover-the-sharks-patrolling-the-baltic-sea/ [dostęp: 02.01.2025].
11. Sharks in the Baltic, pewtrusts.org, https://www.pewtrusts.org/en/about/news-room/press-releases-and-statements/2008/05/15/sharks-in-the-baltic [dostęp: 02.01.2025].
12. lbid.
13. J. Witczak, W Morzu Bałtyckim żyją rekiny. Jest się czego bać?, podroze.wprost.pl, https://podroze.wprost.pl/11721649/nie-tylko-tropiki-w-baltyku-tez-zyja-rekiny.html [dostęp: 02.01.2025].
14. W. Kozicki, Rekiny w Bałtyku. Jeden gatunek ma nawet 12 metrów!, planeta.pl, https://www.planeta.pl/przyroda/rekiny-w-baltyku-jeden-ma-nawet-12-metrow [dostęp: 02.01.2025].

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.