Cierniczek (Pungitius pungitius), zwany także cierniczkiem północnym, to gatunek słodkowodnej ryby z rodziny ciernikowatych (Gasterosteidae). Zamieszkuje umiarkowane wody Eurazji i Ameryki Północnej. Posiada kolce na swoim grzbiecie w liczbie od 8 do 12.
Opis
Cierniczek północny jest małą rybą, dorasta do 12,5 cm i żyje około 3 lat. Jego ciało jest węższe i bardziej wydłużone niż u ciernika. Kończy się cienkim ogonem zakończonym wachlarzowatą płetwą. Liczba kolców przed płetwą grzbietową waha się od siedmiu do dwunastu, ale najczęściej wynosi dziewięć. Cierniczek nie ma łusek, lecz w najwęższym miejscu trzonu ogonowego, na linii bocznej, można zauważyć u niego grupę drobnych, kostnych płytek. Pysk cierniczka północnego jest skierowany ku górze.
Cierniczek ma zazwyczaj szarawy lub oliwkowo-brązowy kolor, srebrzyste boki i nieregularne, ciemniejsze pręgi lub plamy. W czasie tarła u samców pojawia się czarna plama w okolicach gardła i podbrzusza, a kolce stają się białe. Oczy cierniczka są ciemne, otoczone złotą obwódką.
Ryba ta występuje w strumieniach, jeziorach, stawach i rzekach, wybiera zwykle gęsto zarośnięte obszary wodne. Może pojawić się nawet w kanałach ściekowych, mniej zanieczyszczonych. Żyje głównie na mulistym dnie. Rzadko pojawia się w słonych wodach.
Ze względu na małe kolce ma słabą ochronę przed drapieżnikami. Podobnie jak u ciernika, wzdłuż linii bocznej można zauważyć serię kostnych płytek, choć u form słodkowodnych jest ich mniej i występuje przerwa między przednimi a tylnymi płytkami.
Zasięg występowania
Cierniczek żyje w wodach słodkich, które uchodzą do Oceanu Arktycznego i Atlantyku na obszarze Kanady, Alaski oraz wschodnich Stanów Zjednoczonych aż do New Jersey. Występuje też na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej, w dorzeczu Wielkich Jezior oraz na większości obszarów Eurazji, m.in. w Wielkiej Brytanii, Grenlandii, Turcji i na Dalekim Wschodzie.
Zachowanie
W okresie godowym, czyli od kwietnia do lipca, samiec buduje gniazdo zawieszone na kawałku rośliny wodnej, lekko ponad dnem. Samica składa w nim jaja, a następnie odpływa, pozostawiając opiekę nad potomstwem samcowi. Samiec pilnuje jaj i młodych po wykluciu. Gdy u małych cieniczków wykształcą się już kolce, ojciec przegania je, by mogły samodzielnie żyć.
Fizjologia
Cierniczek jest gatunkiem euryhalicznym i eurytermalnym. Oznacza to, że potrafi żyć zarówno w wodach słodkich, jak i słonych, w szerokim zakresie temperatur. Populacje stawowe różnią się morfologią, cyklem życiowym i zachowaniem od form morskich. Badania wykazały, że osobniki morskie obniżają tempo metabolizmu w chłodnych warunkach, mają też wyższy wskaźnik HSI, który określa wielkość wątroby i wskazuje na ilość rezerw energetycznych ryby. Niektóre populacje stawowe dostosowały metabolizm do przetrwania w szerokim zakresie temperatur, od 6 do 19°C, dzięki czemu przeżywają trudniejsze warunki.
Cierniczki doświadczają różnych poziomów tlenu w wodzie. Nie mają połączenia między pęcherzem pławnym a przewodem pokarmowym. Oznacza to, że nie mogą pobierać powietrza z powierzchni wody. W sytuacjach niskiej zawartości tlenu po prostu zwiększają tempo oddychania lub zmieniają przepływ przez skrzela. Cierniczki oddychają wodą o wysokiej zawartości tlenu tuż pod powierzchnią. Rzadko doświadczają nocnych spadków tlenu, przez co wolniej regulują unoszenie się pęcherza pławnego.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Altannik lśniący – altannik fioletowy
- Gil zwyczajny – gil
- Czy Bóg stworzył pasożyty?
- Ewolucja ptaków popadła w tarapaty…
- Dlaczego wymarłe drzewa były najbardziej złożone?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Ninespine_stickleback [dostęp: 30.10.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Piet Spaans. Licencja: domena publiczna.
