Chwytówka modliszkowata (Mantispa styriaca) to drapieżny gatunek modliszkowatych muchówek. Występuje w Europie. Dorosłe osobniki wyróżniają się żółtobrązowym ubarwieniem. Ich cykl rozwojowy obejmuje kilka stadiów larwalnych.
Biologia
Larwy chwytówki modliszkowatej wykluwają się z jaj o czerwonym kolorze po 21 dniach. Następnie zapadają w stan hibernacji zimowej. Wiosną aktywnie poszukują samic pająków z rodzajów Lycosa i Dolomedes, aby dostać się do kokonów noszonych na ich odwłokach. Przenikają do nich, przegryzając otwór w osłonie. W pierwszym stadium larwalnym są mięsożerne. Potwierdzają to obserwacje martwych pająków znalezionych w ich pobliżu. Przed pierwszym linieniem larwy przypominają przedstawicieli rodzaju Campodea. Po linieniu tracą zdolność poruszania się. Ich nogi są krótkie, głowa mała, a żuwaczki wydłużone w linii prostej. Czułki zakończone szpiczastymi końcówkami wykraczają poza żuwaczki.
W trakcie metamorfozy larwa przędzie kokon wewnątrz worka jajowego pająka. Pozostaje w nim do 14 dni przed ostatnim linieniem. Odbywa się ono w połowie czerwca. Po wyjściu z kokonu przybiera formę nimfy, która nie jest jeszcze w pełni rozwiniętym dorosłym osobnikiem. W stadium dorosłym owad poluje, wykorzystując szybkie uderzenia przednich odnóży. Proces ten trwa mniej niż 60 milisekund i przypomina styl łowiecki modliszek.
Pierwsze stadium larwalne odkrył w 1852 roku austriacki entomolog Friedrich Moritz Brauer. Zaobserwował muchówki na roślinności. Dopiero po 17 latach udało mu się zidentyfikować kolejne stadia w kokonach jajowych pająków.
Opis
Chwytówka modliszkowata łudząco przypomina modliszkę. Jest jednak od niej mniejsza. Długość ciała waha się od 5 do 47 mm, w zależności od gatunku. Oczy są duże, wypukłe i połyskują złotawym blaskiem, przypominając oczy złotooka. Skrzydła, zazwyczaj przezroczyste, mogą osiągać maksymalną rozpiętość 35 mm. Zwierzęta te nie zaliczają się do najlepszych lotników w świecie owadów.
Charakterystyczny dla tego gatunku jest wydłużony pierwszy segment tułowia, tzw. przedtułów. Kolejną cechą zbliżającą go do modliszek jest przekształcenie pierwszej pary odnóży w chwytne narzędzie do polowania. Długie, najeżone kolcami odnóża, owad trzyma złożone podczas odpoczynku lub czatowania na ofiarę. Potrafi błyskawicznie je rozprostować, by schwytać przelatującą zdobycz.
Ubarwienie chwytówki modliszkowatej jest najczęściej maskujące. Przeważają odcienie brązu i żółci. Zdarzają się osobniki o kolorze czerwonym. Niektóre gatunki upodabniają się barwą i wzorami na skrzydłach do groźnych os. Nie posiadają jednak żądła. Taka mimikra zapewnia im skuteczną ochronę przed drapieżnikami, mimo że same nie stanowią dla nich zagrożenia.
Występowania
Rodzina Mantispidae liczy około 400 gatunków podzielonych na 4 podrodziny. Owady te można spotkać niemal na całym świecie, z największą różnorodnością w strefach tropikalnych i subtropikalnych. W Ameryce Północnej występuje około 15 gatunków. W Europie głównie w regionach śródziemnomorskich zaledwie 5. Europejskie gatunki są trudne do odróżnienia. Doskonale wtapiają się w otoczenie. Znacząco utrudnia to ich obserwację. Wszędzie występują lokalnie. Niekiedy dość licznie.
Chwytówka modliszkowata żyje w różnorodnych środowiskach – krzewach, drzewach i kwiatach, na których czatuje na swoje ofiary. Szczególnie chętnie zasiedla odosobnione dęby. W upalne dni kryje się na spodniej stronie liści. Prowadzi skryty tryb życia. Dodatkowo utrudnia to jej dostrzeżenie. Aktywność tych owadów zależy od gatunku. Jedne są najbardziej ruchliwe o zmroku, inne w pełnym świetle dnia, a jeszcze inne w nocy. Sprawia to, że ich obserwacja wymaga dużej cierpliwości i szczęścia.
Dieta
Dorosłe osobniki chwytówki modliszkowatej polują na wszystko, co żyje, porusza się i jest od nich mniejsze. Głównym elementem ich diety są jednak muchówki. Nie można wykluczyć, że czasami łupem tych owadów padają także inne drobne organizmy. Technika polowania przypomina tę, którą wykorzystują modliszki. Szybkie, precyzyjne uderzenia przednich odnóży pozwalają skutecznie chwytać ofiary, zanim te zdążą zareagować.
Rozród
Chwytówki modliszkowate przechodzą przeobrażenie zupełne. Ich cykl życia jest niezwykle złożony. W środku lata samica składa tysiące jaj na charakterystycznych stylikach. Na inkubator zwykle wybiera miejsca chronione przed deszczem, takie jak popękane kory drzew. Tam larwy wykluwają się i zapadają w stan zimowego spoczynku. W tym okresie nie pobierają pokarmu.
Wiosną wchodzą w fazę aktywną. Poszukują pająków z rodziny pogońcowatych, które noszą kokony jajowe. Po znalezieniu takiego kokonu larwy wnikają do środka, gdzie przeobrażają się, przechodząc przez proces hipermetamorfozy. W tym nadprzeobrażeniu stadium larwalne dzieli się na dwa etapy. Pierwsze, nazywane campodeiform oraz drugie, scarabaeiform. W drugim stadium larwy mają robakowaty kształt. Zaczynają odżywiać się jajami pająka znajdującymi się w kokonie. Dopiero po zakończeniu tej fazy przeobrażają się w dorosłe owady, kończąc cykl życiowy.
Warto dodać, że inne podrodziny Mantispidae wypracowały odmienne strategie przetrwania. Na przykład larwy drugiego stadium Symprasinae pasożytują na chrząszczach i osach, a Celomantispinae specjalizują się w polowaniu na drobne stawonogi. Ta różnorodność świadczy o wysokim stopniu adaptacyjności tej rodziny owadów.
Styl życia
Chwytówki modliszkowate występują w ciepłych i suchych siedliskach. Dorosłe osobniki poruszają się niezdarnie na czterech odnóżach. Polują, cierpliwie czatując na swoje ofiary. W polowaniu kluczową rolę odgrywają przednie odnóża, które owad błyskawicznie rozkłada, by pochwycić zdobycz. Najczęściej o rozmiarach muchy domowej.
Jaja składane są pojedynczo. Każde z nich zostaje przytwierdzone do podłoża za pomocą cienkiego stylika. Larwy rozwijają się w kokonach pająków, gdzie odżywiają się jajami oraz młodymi pająkami. Po zakończeniu rozwoju przepoczwarzają się wewnątrz kokonu, by ostatecznie osiągnąć dorosłą formę. Co ciekawe, larwy są wyposażone w mechanizm obronny. W przypadku zagrożenia mogą wydzielać mlecznobiałą substancję w formie strumienia. Pomaga ona odstraszyć wrogów.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Tapir amerykański – tapir anta – tapir grzywiasty
- Turkawka (zwyczajna)
- Nietoperze, pszczoły, motyle – złożona inżynieria
- Czy Księżyc jest dziełem przypadku?
- Zagadka Whopper Sand
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Mantispa_styriaca
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Gilles San Martin. Licencja: CC BY-SA 2.0.
