Amfitryta lamparcia, czyli lampart morski (Hydrurga leptonyx) to drugi co do wielkości gatunek fok występujący na Antarktydzie. Ustępuje jedynie słoniowi morskiemu południowemu. Jego jedynym naturalnym drapieżnikiem jest orka. Dieta lamparta morskiego jest niezwykle zróżnicowana. Obejmuje głowonogi, inne płetwonogi, kryle, ryby oraz ptaki, a w szczególności pingwiny. Jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Hydrurga. Najbliższymi krewnymi tego drapieżnika są foka Rossa, foka krabojad oraz foka Weddella, które razem tworzą plemię fok Lobodontini. Nazwa Hydrurga oznacza „pracownik wodny”, natomiast leptonyx pochodzi z greki i oznacza „cienkoklawiasty”.
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy został opisany zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego w 1820 roku przez francuskiego zoologa Henriego Marie Ducrotay’a de Blainville’a. Nadał on mu nazwę Phoca leptonyx. Jako miejsce odłowu holotypu wskazał Falklandy („des environs des îles Falckland ou Malouines”). Typowe okazy obejmowały młodego samca o długości około 2 metrów (wypchana skóra, zniszczona w 1914 roku) oraz czaszkę (holotyp), uszkodzoną w okolicy podstawno-potylicznej, pochodzącą z kolekcji M. Hauville’a w Le Havre. Przeniesiona później do Paryża, obecnie znajduje się w Muzeum Historii Naturalnej, w dziale anatomii porównawczej (sygnatura A 3578). Innym typowym okazem była czaszka z kolekcji osteologicznej Museum of the Royal College of Surgeons of England (sygnatura 3938, nr 1091 w katalogu Flowera), przywieziona przez Williama Keane’a z Georgii Południowej. Zaginęła prawdopodobnie podczas II wojny światowej.
Jedyny przedstawiciel rodzaju Hydrurga, który w 1848 roku został opisany przez niemieckiego przyrodnika Johannesa von Nepomuka Franza Xavera Gistela.
Etymologia
Nazwa Stenorhinchus pochodzi z greckiego στηνος (stēnos) oznaczającego „cienki, wąski” oraz ῥυγχος (rhunkhos) – „pysk, ryj”.
Hydrurga wywodzi się z greckiego ὑδρο- (hudro-) – „wodny”, od ὑδωρ (hudōr) lub ὑδατος (hudatos), co oznacza „woda”, oraz εργω (ergō) – „pracować”.
Leptonyx natomiast pochodzi z greckiego λεπτος (leptos), znaczącego „delikatny, smukły”, oraz ονυξ (onux) lub ονυχος (onukhos), czyli „pazur”.
Opis
Ciało lamparta morskiego jest długie i muskularne. Dorosłe osobniki osiągają długość od 2,4 do 3,5 metra. Ważą od 200 do 600 kilogramów. Długością dorównują morsom arktycznym. Zazwyczaj ważą jednak mniej niż połowę ich masy. Samice są większe od samców nawet o 50%.
Charakterystyczną cechą amfitryta lamparciego, są potężne szczęki, które czynią go jednym z najważniejszych drapieżników w antarktycznym ekosystemie. Przednie zęby są ostre, jak u innych drapieżników, a trzonowce łączą się w sposób umożliwiający filtrowanie kryla z wody, podobnie jak u foki krabojada. Futro jest kontrastowo ubarwione – grzbiet ma srebrzysto-ciemnoszary odcień z charakterystycznym, cętkowanym wzorem przypominającym skórę lamparta, podczas gdy strona brzuszna jest jaśniejsza, od białej po jasnoszarą. Wibrysy są krótkie i przezroczyste.
Lamparty morskie nie posiadają zewnętrznych uszu, a jedynie wewnętrzny kanał słuchowy prowadzący do otworu zewnętrznego. Ich słuch na powietrzu jest porównywalny do ludzkiego. Badania wykazały, że zwierzęta używają słuchu w połączeniu z wibrysami jedynie do tropienia zdobyczy pod wodą.
Zasięg występowania
Lamparty morskie to pagofilne („lodo-lubne”) foki. Zamieszkują przede wszystkim antarktyczny pak lodowy, pomiędzy 50°S a 80°S. Pojedyncze osobniki pojawiają się od czasu do czasu na wybrzeżach Australii i Nowej Zelandii. Obserwowano je tam nawet na obrzeżach dużych miast, takich jak Auckland, Dunedin czy Wellington. W sierpniu 2018 roku pojedynczy osobnik został zarejestrowany w Geraldton na zachodnim wybrzeżu Australii. Największe zagęszczenie tych drapieżników odnotowuje się w Zachodniej Antarktydzie.
Większość lampartów morskich pozostaje na obszarze paku lodowego przez cały rok i prowadzi samotniczy tryb życia. Wyjątek stanowią matki opiekujące się nowo narodzonymi młodymi. Te matrylinearne grupy przemieszczają się w okresie zimy australijskiej na północ, w kierunku subantarktycznych wysp oraz wybrzeży kontynentów południowych, aby zapewnić bezpieczeństwo potomstwu. Samice rzadko rozmnażają się w niższych szerokościach geograficznych. Według badaczy wynika to z troski o bezpieczeństwo potomstwa. Samce polują samotnie na inne ssaki morskie oraz pingwiny w obrębie antarktycznych wód pokrytych lodem.
Szacuje się, że populacja lampartów morskich wynosi od 220 000 do 440 000 osobników. Gatunek klasyfikowany jest jako najmniejszej troski („least concern”). Pomimo dużej liczebności, tradycyjne metody monitorowania za pomocą technik audiowizualnych są trudne do zastosowania. Amfitryty lamparcie spędzają bowiem długie okresy pod powierzchnią wody, gdzie intensywnie wokalizują, zwłaszcza podczas wiosny i lata australijskiego, gdy przeprowadza się większość badań. Ta naturalna skłonność do podwodnej wokalizacji sprawia, że idealnie nadają się do badań akustycznych, podobnie jak ssaki z rzędu waleni. Dzięki takim metodom udało się zgromadzić większość dostępnych informacji o tym gatunku.
Dieta i żerowanie
Jedynym naturalnym drapieżnikiem lamparta morskiego jest orka. Kły Hydrurga leptonyx osiągają długość do 2,5 cm. Umożliwia im to skuteczne polowanie na wiele zwierząt. Młode amfitryty lamparcie żywią się głównie krylem, kałamarnicami i rybami. Dorosłe osobniki stopniowo przestawiają się na większe ofiary, takie jak przede wszystkim pingwiny, a rzadziej inne płetwonogie, w tym foki Weddella, krabojady, foki Rossa oraz młode słonie morskie południowe. Znane są również przypadki polowań na młode uchatki antarktyczne.
Polując na pingwiny, lampart morski patroluje wody przy krawędziach lodu, zanurzony niemal całkowicie pod powierzchnią. Gdy ptak wskakuje do oceanu, foka chwyta go za nogi, po czym gwałtownie nim potrząsa i uderza jego ciałem o powierzchnię wody, aż do śmierci. Wbrew wcześniejszym doniesieniom, lamparty morskie nie „skórują” swoich ofiar. Ze względu na brak zębów przystosowanych do krojenia, rozrywają zdobycz na mniejsze kawałki, gwałtownie nią potrząsając. Kryl z kolei jest zasysany i filtrowany przez specjalnie przystosowane zęby.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Kapodziób
- Barrakuda wielka – barakuda wielka
- Skąd się bierze godność człowieka?
- Czy grozi nam III wojna światowa? Cz. 1: Historia, teraźniejszość i prognozy
- Ubóstwo – pytania i odpowiedzi z Pisma Świętego
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Leopard_seal [dostęp: 12.12.2024]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Andrew Shiva. Licencja: CC BY-SA 4.0.
