Alczyk (Alle alle), zwany również traczykiem albo traczykiem lodowym, to najmniejszy przedstawiciel rodziny alk (Alcidae). Jest jedynym reprezentantem rodzaju Alle. Ptak występuje powszechnie w rejonie nearktycznym obejmującym Grenlandię, Amerykę Północną oraz część Meksyku. Zasiedla też krainę palearktyczną, w skład której wchodzi cała Europa, Azja Mniejsza, część Azji na północ od Himalajów, Półwysep Arabski, Wyspy Japońskie, Wyspy Kanaryjskie, Wyspy Zielonego Przylądka, Madera, Azory oraz część Afryki na północ od zwrotnika Raka.
Siedlisko i zasięg
Alczyki zakładają gniazda na wyspach arktycznych. Wyróżnia się dwa podgatunki tego ptaka. Są to:
- A. alle alle, którego zasięg występowania obejmuje Grenlandię, Islandię, Nową Ziemię oraz Svalbard;
- A. alle polaris, zasiedlający Ziemię Franciszka Józefa oraz wschodnie rejony Ziemi Północnej;
Niewielka populacja traczyków gniazduje także na wyspie Little Diomede w Cieśninie Beringa. Przypuszcza się, że ptaki te występują również na innych wyspach znajdujących się na Morzu Beringa (np. Wyspie Prybiłowa, Wyspie Św. Wawrzyńca i Wyspie Św. Mateusza).
Taksonomia
Pierwszy opis traczyka lodowego jako gatunku zawdzięczamy Karolowi Linneuszowi. Opis ten znalazł się w wydanej w 1758 roku publikacji Systema Naturae. Linneusz zaliczył alczyka do rodzaju Alca, nadając ptakowi nazwę Alca alle. Wspomniany badacz uważał, że naturalnym środowiskiem występowania traczyka są obszary lądowe znajdujące się w pobliżu Oceanu Arktycznego.
Traczyki lodowe niegdyś zaliczano do rodzaju Plautus. Sytuacja ta uległa jednak zmianie w 1973 roku. Wtedy to komisja odpowiedzialna za opracowywanie Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Zoologicznej zdecydowała o odrzuceniu tej klasyfikacji, uznając alczyka za jedynego przedstawiciela rodzaju Alle.
Opis gatunku
Traczyk wyróżnia się niewielkimi wymiarami ciała. Jest on o połowę mniejszy od spokrewnionego z nim maskonura. Długość ciała dorosłych osobników oscyluje na poziomie od 19 do 21 cm, a ich rozpiętość skrzydeł wynosi 34–38 cm. Waga dojrzałego traczyka lodowego waha się od 130 do ponad 200 g. Podgatunek A. alle polaris jest zazwyczaj większy od A. alle alle.
W sezonie lęgowym alczyk ma czarne upierzenie na głowie, szyi, grzbiecie, skrzydłach oraz ogonie. Jego brzuch natomiast jest biały. W okresie zimowym pojawiają się białe pióra pod dziobem oraz na przedniej części szyi. Ptak ma krótki i tępy dziób. Jego ogon jest mały i lekko zaokrąglony.
Alczyki w koloniach lęgowych zwykle wydają odgłosy przypominające ćwierkanie. Podczas lotu nad morzem na ogół są jednak ciche.
Zachowanie i ekologia
Pokarm
Traczyki mają małe skrzydła, którymi poruszają bardzo szybko w trakcie lotu. Żerują głównie pod powierzchnią wody. W skład ich diety wchodzą różne skorupiaki, głównie widłonogi, a także obunogi i szczętki.Traczyki lodowe żywią się także małymi bezkręgowcami, (np. niewielkimi rybami albo ślimakami). Szacuje się, że ptak o wadze 150 g każdego dnia musi zjeść około 30 g suchej masy pokarmowej. W sezonie lęgowym ptaki żerują blisko brzegu. Zimą natomiast szukają pożywienia wzdłuż wybrzeży i przy krawędziach lodu.
Jeszcze do niedawna uważano, że alczyki pobierają pokarm poprzez filtrowanie planktonu. Podczas przeprowadzonych badań zauważono jednak, że mają one zdolność do wykonywania ukierunkowanego ssania. W wyborze odpowiednich ofiar pomaga im obserwacja wzrokowa.
Rozmnażanie
Alczyki gniazdują w dużych koloniach lęgowych. Zakładają gniazda na klifach nadmorskich. preferując przy tym szczeliny w głazach lub miejsca pod dużymi kamieniami. Gniazda zwykle budują z niewielkich kamyków, a do wyściełania ich wnętrza używają starych traw lub porostów.
Traczyki składają w gnieździe jedno jajo o bladoniebieskim kolorze. Rodzice wysiadują je przez około 4 tygodnie. Po tym okresie z jaja wykluwa się młody osobnik, który waży zaledwie 21 g. Rodzice przez pierwsze dni życia otaczają go szczególną opieką, zapewniając mu ciepło i pożywienie. Pisklę opuszcza gniazda w wieku ok. 1 miesiąca. Czyni to zwykle nocą. Wszystkie traczyki przed okresem zimowym migrują na południe, do północnych rejonów Oceanu Atlantyckiego, a także Morza Norweskiego.
Alczyki są monogamiczne. To oznacza, że łączą się w pary na całe życie. Każda para zwykle co roku wraca do tego samego gniazda.
Drapieżniki
Na alczyki polują przede wszystkim mewy modrodziobe, a także inne drapieżne mewy. Poważne niebezpieczeństwo dla tych ptaków stanowią także lisy oraz niedźwiedzie polarne. Te ostatnie szczególnie chętnie żywią się jajami traczyków.
Interakcje z ludźmi
Alczyki były niegdyś ważnym źródłem pożywienia dla Inuitów żyjących na Grenlandii, Wyspach Baffina oraz w rejonie Labradoru. Członkowie tych ludów szczególnie chętnie spożywali tzw. kiviaq, czyli skóry fok wypełnione setkami traczyków. Alczyki niekiedy faszerowano też pikantnym nadzieniem.
Ochrona
Populacja traczyków lodowych w ostatnich latach ulega systematycznemu zmniejszeniu. Tempo wspomnianego spadku nie jest jednak na tyle szybkie, aby mogło doprowadzić do wyginięcia gatunku w najbliższej przyszłości.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Little_auk [dostęp: 03.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Ma-ludw. Licencja: CC BY-SA 4.0.
