Psychologia kolorów: jak barwy wpływają na nasze emocje i zachowanie

Nasz ubiór, a szczególnie dobór kolorów i ich kontrastowych zestawień, odgrywa kluczową rolę w komunikacji niewerbalnej z otoczeniem. Poprzez kolory, które wybieramy, przekazujemy innym informacje o naszych preferencjach, wartościach i normach, które są dla nas ważne. Kolory mogą odzwierciedlać wzorce zachowań, które uznajemy za pożądane, ale też sugerować cechy, które chcemy podkreślić lub ukryć. To naprawdę fascynujące i tak nieoczywiste.

Kolor ma moc oddziaływania na ludzi w otoczeniu i może nawet wpływać na relacje międzyludzkie, ułatwiając komunikację lub przeciwnie – prowadząc do nieporozumień i konfliktów. Doskonale wiedzą o tym kibice. Jeśli poszlibyśmy na mecz Polska-Holandia w pomarańczowych barwach (kolor koszulek Holendrów) zamiast w kolorach białych czy czerwonych, z pewnością nie wzbudzilibyśmy sympatii i aprobaty, a wręcz przeciwnie – od  polskich fanatyków moglibyśmy nawet oberwać.

Psychologowie zwracają uwagę na to, że kolory nie tylko wywołują określone emocje, ale także mogą być odzwierciedleniem naszej osobowości. Nasze preferencje strojów kolorowych, ciemnych, jasnych też nie wzięły się znikąd. One wiele mówią o człowieku, łącznie z jego stylem. Osoby, które preferują jasne i żywe kolory, mogą być postrzegane jako bardziej otwarte i towarzyskie, podczas gdy ci, którzy wybierają stonowane, ciemne odcienie, mogą wydawać się bardziej powściągliwi i zachowujący rezerwę.

Kolory, które wybieramy na co dzień, stają się częścią naszej tożsamości i są ważnym elementem, który informuje o tym, kim jesteśmy i jak chcemy być postrzegani przez innych. Poprzez świadome wykorzystanie kolorów w naszym ubiorze możemy kształtować nasze wizerunki, wpływać na nastrój i odbiór innych ludzi oraz budować relacje oparte na zrozumieniu i empatii. Kolor jest więc nie tylko estetycznym wyborem, ale także narzędziem komunikacyjnym o głębokim psychologicznym znaczeniu¹.

Od początku, czyli czym jest kolor

W 1666 roku Sir Isaac Newton odkrył, że gdy białe światło przechodzi przez pryzmat, rozdziela się na różne kolory, tworząc tęczę. Ustalił, że każdy z tych kolorów ma swoją własną długość fali, której nie można dalej rozdzielić. Nasze oczy mają specjalne receptory, które wykrywają te długości fal i wysyłają sygnały do mózgu. Mózg przekształca te sygnały w kolory, które widzimy na co dzień. W ten sposób światło i kolory są wynikiem współpracy naszych oczu i mózgu².

Kolory budzące uśmiech

Pracowałam kiedyś jako wolontariuszka fundacji Dr Clown. Fundacja ta ma na celu odwiedzanie oddziałów dziecięcych w szpitalach, gdzie jej wolontariusze, przebrani w kolorowe stroje, rozśmieszają i zabawiają dzieci. Dzięki różnorodnym gadżetom i kreatywnym zabawom fundacja wnosi radość i uśmiech do szpitalnych sal, przynosząc chwilę radości i zapomnienia najmłodszym pacjentom.

Sedno tkwi w tym, aby znaleźć specyficzne i unikalne dla siebie ubranie. Każdy ma też swój określony pseudonim odnoszący się do jego stroju. Ja cała ubrana w „kwiatowe” kolory byłam doktorem kwiatuszkiem. Wolontariuszom zależy na tym, aby wszystkie stroje były bogate w wiele kolorów i przełamywały tę szarą szpitalną rzeczywistość. Już to pokazuje, jak ważny jest kolor w życiu człowieka i jak mocno jego różnorodność wpływa na psychikę, co widać było po reakcjach dzieci. Gdybyśmy wszyscy przyszli ubrani na czarno, prawdopodobnie nie zwrócilibyśmy szczególnej uwagi. Natomiast kiedy zaczęliśmy się wyróżniać, dzieci miały z tego ogromną radość łącznie z nami.

Znaczenie kolorów w historii

Przejdźmy teraz trochę do historii. W starożytnych kulturach kolory odgrywały niezwykle ważną rolę, będąc nośnikiem symboliki, wiary i hierarchii społecznej. Każda cywilizacja miała swoje unikalne podejście do kolorów, które odzwierciedlało jej wartości, wierzenia i strukturę społeczną.

Starożytni Egipcjanie przywiązywali szczególną wagę do kolorów związanych ze słońcem. W ich kulturze kolory miały głębokie znaczenie symboliczne i były ściśle powiązane z boskością. Wierzono, że kolory promieni słonecznych pochodziły od Boga i były używane do przedstawienia człowieka oraz jego relacji z duszą, ciałem i ziemią. Każdy kolor miał swoje specyficzne znaczenie, na przykład złoto symbolizowało wieczność i boskość, natomiast czerwień była związana z życiem i ochroną.

W starożytnych Chinach kolor złoty miał wyjątkowe znaczenie i był przeznaczony wyłącznie dla cesarza. Był to kolor symbolizujący boskość, najwyższą władzę i niebiańskie przywileje. Tylko cesarz i jego najbliższe otoczenie mieli prawo do noszenia złotych szat i używania tego koloru w swoim otoczeniu, co podkreślało ich wyjątkowy status i bezpośrednie połączenie z boskością.

Dzięki odkryciom archeologicznym wiemy, że Rzymianie mieli szczególne upodobanie do koloru czerwonego, który symbolizował władzę, siłę i przywileje. Czerwień była kolorem senatorów, generałów i cesarzy, którzy nosili czerwone szaty, aby podkreślić swoją pozycję i autorytet. Był to również kolor, który często pojawiał się w sztuce i architekturze, odzwierciedlając prestiż i potęgę Rzymu.

Grecy z kolei ozdabiali swoje szaty, dzieła sztuki i domy ciemną zielenią oraz różnymi odcieniami koloru niebieskiego. Zieleń była związana z naturą i odrodzeniem, a także z boginią Demeter, która była patronką płodności ziemi. Niebieski, symbolizujący spokój i stabilność, był często używany do dekoracji świątyń i domów, co miało na celu przyniesienie harmonii i równowagi do przestrzeni życiowej³.

Każda z tych kultur wykorzystywała kolory nie tylko do dekoracji, ale także jako narzędzie wyrażania swojej tożsamości, władzy i duchowości. Kolory były integralną częścią ich codziennego życia, rytuałów i wierzeń, odzwierciedlając głęboko zakorzenione wartości i przekonania społeczne.

Wpływ kolorów na emocje i zachowanie

Każdy kolor ma swoje unikalne znaczenie i potencjalny wpływ na nasze emocje:

• Żółty: kolor radości, optymizmu i energii. Może wywoływać uczucie szczęścia i kreatywności, ale nadmiar żółtego może prowadzić do niepokoju i irytacji. Jest to kolor, który przyciąga uwagę, dlatego jest często stosowany w znakach ostrzegawczych.
• Zielony: symbolizuje naturę, wzrost i harmonię. Jest uspokajający i odświeżający, często kojarzony z bezpieczeństwem i stabilnością. Zieleń może również poprawiać umiejętność podejmowania decyzji i promować uczucie relaksu. Ludzie wybierający ją mogą być spokojni, cierpliwi, ceniąc sobie bezpieczeństwo i relacje międzyludzkie.
• Czerwony: osoby wybierające czerwień są często postrzegane jako niezwykle aktywne i pełne energii. Czerwień symbolizuje pasję, siłę i dynamizm. Ludzie preferujący ten kolor mają silną potrzebę działania zarówno na poziomie psychicznym, jak i fizycznym. Mogą być impulsywni, odważni i zdeterminowani, z tendencją do szybkiego podejmowania decyzji i działania pod wpływem emocji.
• Biały: biały kolor jest często kojarzony z czystością i niewinnością, ale w kontekście osobowości może symbolizować osoby żyjące w świecie marzeń i pozorów. Osoby wybierające biel mogą być postrzegane jako samotnicy, którzy uciekają od rzeczywistości, poszukując swojego idealnego świata. Mogą unikać intensywnych emocji i konfliktów, preferując spokojne i sterylne otoczenie.
• Niebieski: niebieski kolor symbolizuje nowatorstwo, kreatywność i pomysłowość. Osoby wybierające niebieski są często innowacyjne, mają otwarty umysł i chętnie eksplorują nowe idee. Niebieski kojarzy się również z lojalnością, spokojem i niezawodnością. Ludzie preferujący ten kolor to z reguły osoby bardziej analityczne, ale też empatyczne i ceniące sobie harmonię w relacjach.
• Czarny: czarny kolor jest związany z elegancją, wiedzą i życiową pasją. Osoby wybierające czerń są często postrzegane jako głodne wiedzy i doświadczeń. Mogą być kochającymi życie, aktywnymi i dynamicznymi jednostkami, które nie boją się wyzwań. Czarny może symbolizować także pewność siebie i moc, a osoby preferujące ten kolor mogą emanować siłą i determinacją.

Psychologia kolorów na co dzień

Ludzie często wybierają przedmioty w kolorach, które odzwierciedlają określone nastroje lub uczucia np. wybierając kolor samochodu, możemy skłaniać się ku barwom, które wydają się żywe, nowoczesne, stylowe lub niezawodne. Kolor samochodu może wiele mówić o osobowości właściciela i jego preferencjach estetycznych.

Podobnie kolory w aranżacji wnętrz mają kluczowe znaczenie dla stworzenia odpowiedniej atmosfery np. malując sypialnię na delikatny niebieski, można uzyskać spokojną i relaksującą aurę, sprzyjającą odpoczynkowi i regeneracji. Z kolei ciepłe kolory, takie jak żółty czy pomarańczowy, mogą dodać energii i przytulności w przestrzeniach takich jak salon czy jadalnia. W ten sposób kolory wpływają na nasze samopoczucie, pomagając dostosować otoczenie do naszych emocjonalnych potrzeb i preferencji.

Trudno pracowałoby się w pokoju pomalowanym na czerwono, który pobudza, podnosi ciśnienie krwi i dodaje energii, podczas gdy potrzebujemy pełnego spokoju, aby skoncentrować się na pracy. Podobnie ciemne barwy. Czy wyobrażasz sobie szpitale pomalowane na brązowo, czarno czy mocno szaro? Zdecydowanie nie! W takich miejscach dominują delikatne kolory, najczęściej łagodny zielony, niebieski lub biały, choć już w salach dla dzieci jest większa różnorodność, aby nadać takiemu miejscu bardziej radosny wymiar.

Psychologia kolorów to naprawdę fascynująca dziedzina, która pokazuje, jak ogromny wpływ mają barwy na nasze życie. Od subtelnych emocji po poważne decyzje, kolory mogą kierować naszymi wyborami i zachowaniami w sposób, którego często nie jesteśmy świadomi. Zrozumienie tych mechanizmów pozwoli na bardziej świadome korzystanie z kolorów w codziennym życiu.

Już nie damy się impulsom – jak dotychczas – widząc czerwony napis: Promocja! Dlaczego? Ponieważ kolor ten po prostu ma przyciągać uwagę, ale… my to już wiemy, więc nasze zachowanie będzie mniej spontaniczne, niż dotychczas. O ileż łatwiej się żyje, rozumiejąc tak wiele schematów otaczającego nas świata, a to tylko mały kawałek tematu psychologii kolorów. A ile jeszcze przed nami… Zachęcam do pogłębiania wiedzy w tym aspekcie, bo naprawdę warto!

Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach

Polecamy również poniższe artykuły:

• Zrównoważony tryb życia – klucz do zdrowia umysłu i ciała
• Duchowe wartości a rozwój emocjonalny dzieci
• Jak kawa i kofeina w niej zawarta wpływa na mózg

Przypisy

1. K. Jurek, Kolor jako element kształtowania tożsamości jednostkowej i zbiorowej, Zeszyty Naukowe KUL 57, 2014, nr 4 (228), s. 60.
2. Discover what colour is, and how our senses percieve it, Edu.rsc.org, https://edu.rsc.org/resources/ultraviolet-visible-uv-vis-spectroscopy/11331.article/ [dostęp: 3.04.2025].
3. K. Jurek, Znaczenie symboliczne i funkcje koloru w kulturze, Kultura – Media – Teologia, 2011, nr 6, s. 69.

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.